سۆران کەرباسیان
سەرەڕای ئەوە کە ڕێکخراوی «کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران»[1] کۆنگرەی یەکەمی خۆی لە دوایین مانگی ساڵی ١٩٧٨ی زایینیی (ڕێکەوتەکەی ناڕوونە!)[2] گرت، بەڵام بوونی ئەو ڕێکخراوە هەتا ڕێکەوتی ١٥ی ٢ی ١٩٧٩ی زایینیی ئاشکرا نەبوو.[3] بەهۆی ئەوە کە بەشێک لە ئەندامانی ئەو ڕێکخراوەیە دەستبەسەرکران و بە لەبەرچاوگرتنی خەباتی نهێنی ئەوان لەو زەمەندا لە نێوخۆی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئەوە کە خۆشیان هەوڵێکی ئەوتۆیان بۆ تۆمارکردنی وردی مێژووی خەباتەکەیان نەداوە، هەربۆیە ڕوون نییە کە کاریگەری ئەوان لەسەر چینە جۆراوجۆرە شؤرشگێڕ و پەهلەوینەویستی ڕۆژهەڵاتی کوردستان چەندە بوو.
وەک لە مژاری پێشوو کورتە ئاماژەیەک بە هەڵوێستی سەرکردایەتیی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان (ئێران) کرا، تیمی ڕێبەڕی زاگڕۆس پێکهات بۆئەوەی بگەڕێنەوە نێوخۆی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و بەڕێوەبەری و کۆنترۆڵکردنی جوڵە و ناڕەزایەتییەکان بە دەستەوە بگرن.[4] زاگڕۆس لە سێ لک پێکهاتبوو و هەرکام لەو لکانە دەبوایە لە شوێنی جۆراوجۆری ڕۆژهەڵاتی کوردستان چالاک بن.[5] سەرکردایەتی دێمۆکڕات ئەو چەند کەسەی کە کێشەسازبوون و کێشەکانیان کاریگەری لەسەر هەموو کاروباری حیزب نابوو، بۆ ماوەیەک هەڵپەسێرا و بەرەو ڕۆژهەڵات گەڕانەوە.
نەوشیروان مستەفا ئەمین بەبێ ئەوە کە ڕوونکردنەوەیەک بە خوێنەر بدات، ئاماژە بەوە دەکات کە هێزی سەرکردایەتی دێمۆکڕات بە پەنای هێزی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان‌دا لە قەڵادزێ تێدەپەڕن و دەچنەوە ڕۆژهەڵات، بەبێ ئەوە کە خۆ لە هێزی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان بگەیەنن.[6]
چەکدارە ئێرانییەکان لە زۆربەی ناوچەکان هەڵەی گەورەیان کردبوو و بە چەک و کەرەستەی دیکەی نیزامی بەرەنگاری خەڵکی سیڤیل و بێ‌چەک ببوونەووە. ئەو هەڵانە لە لایەن خەڵکەوە هەڵوێستی لەسەر گیرا و هەڵوێست و توڕەیی خەڵکیش لە فۆڕمی جۆراوجۆردا خۆی دەرخست. لە ناوچە فارسییەکان و ئەو شوێنانەی کە ترکەکان تێیدا نیشتەجێ بوون، کاردانەوەکان ڕۆژ بە ڕۆژ ڕادیکاڵتر دەبوون و ڕاگەیاندنەکان بە بەردەوامی هەواڵی توند و تیژییان لە لایەن خەڵکەوە بڵاو دەکردەوە.
بەهۆی ئەوە کە لە کرماشان چەند کوردێکی سیڤیل بە دەستی چەکدارانی ئێرانی کوژرابوون، بنەماڵەکانی ئەو قوربانییانە هەڵوێستیانگرت کە بۆ لێپرسینەوە لە سەرەڕۆیی و وەحشیبوونی چەکدارانی ئێرانی بەرەو تاران بڕۆن و لەسەر خوێنی بەناڕەواڕژڕاوی ئازیزانیان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای پەهلەوی بەرەوڕوو بن. وێنەی ژێرەوە لەو ڕۆژەدا کێشراوە کە خزم و کەسی کوردە قوربانییەکانی کرماشان گەرەکیانبوو بەرەو تاران سەفەر بکەن.[7]
پەهلەوی لە دوایین پاییزی دەستهەڵاتداری خۆی ئازادی سیاسیی لە زانکۆکان قبووڵکرد، بەڵام تەقە و تێکهەڵچوون و کردەوەی ڕادیکاڵ لە زۆربەی ناوچە غەیرەکوردییەکان‌دا لە پەرەسەندن‌دا بوو.[8]
لە پەنای مانگرتنەکان و ئەو بەرهەمی سەرەڕۆیی چەکداران و بەرپرسانی ئێرانی بوو، کەمکاریش لە ئیدارەکان و ئۆرگانە حکومەتییەکان ئاسایی بوو و زەختێکی بەرچاو لەسەر پەهلەوی و دەتسهەڵاتەکەی بوو.[9]
لە مژارەکانی دادێ‌دا هەوڵ دەدرێت خەباتی سیاسیی و شارستانیی کوردەکانی ڕۆژهەڵات لە کاتێک‌دا بەسەرکرێت کە جوڵە و ناڕەزایەتییەکان بەرچاوتر دەبوون و ڕۆڵی سیاسییەکانی کوردستان وردە وردە خۆی دەردەخست.
لە وێنەی ژێرەوەدا نموونەیەک لە شێوەی هەڵس‌وکەوتی چەکدارانی ئێرانی لە بەرانبەر مرۆڤێکی سیڤیل و بێ‌چەک دەبینن کە خستوویانەتە سەر عەرز و هێرشی دەبەنە سەر.[10]
سەرچاوە و ژێدەری ئەم بابەتە لە کۆتایی ئەم زنجیرە نووسینەدا بلاو دەکرێنەوە.
