ئەو شێعرانەی خۆشم ئەوێن ٢

0
1072
ئەنوەر عەباسی

ئەنوەر عەباسی (هەرەس)

 

لەبەر ئەوەی كە دڵنیام هەموو شاعیرە هاوچەرخەكان ناناسم، لە وشەگەلی ”رەنگە و یەكێك” كەڵك وەردەگرم: رەنگە یەكێك لە هەستیارترین شاعیرەكانی هاوچەرخ یونس رەزایی بێت. 

هەستیار بەو واتایە كە لە بچووكترین رووداوەكانی دەوروبەری خۆیەوە بگرە هەتا رووداوگەلی گەورەتر و كێشە جیهانییەكان، كاریگەریی وەردەگرێ و زۆر خێرا دەینووسێ. كەمتر رووداوێكی گرینگ لەم ساڵانەی دواییدا روویانداوە كە یونس رەزایی شێعرێكی بە بۆنەوە نەنووسیبێ. 

ئەگەر بە دیدێكی رەخنەییەوە لەم بابەتە بڕوانین، رەنگە بتوانین بە ”فرەنووسی” تۆمەتباری بكەین. بەوەی كە دەرفەت بە نیشتنەوەی هەستە كاتییەكانی نادات و وەكوو لە شێعرێكدا دەڵێم ”هاوكات لەگەڵ كارەسات” دەست بە نووسین دەكات. بەڵام شتێك كە سەرنجڕاكێشە، ئەوەیە زۆر بە دەگمەن شێعری هەیە پەلەپەل و ”كارگەییبوون”ی پێوە دیار بێت. 

كە دەڵێم دەگمەن تەنیا بەو هۆكارەیە كە رێگام لە رەخنەی بابەتییانەی ئەم بابەتە نەگرتبێ. دەڵێی ئەزموونی دوو سێ دەیە نووسینی بەردەوام كاردانەوەیەكی شێركۆ ئاسای لەسەر پێنووسی كاك یونس بووە كە بێجگە لە شێعر، لە خامەی ناتكێتە خوار. بەو جیاوازییەوە كە لەگەڵ یونسی رەزاییدا شێعری چەند رەهەندی و زمانی تایبەت و فۆڕمی نوێ ئەزمون دەكەین كە لە كۆتاییدا توانیویەتی بگا بەو زمان و فۆڕمەی، بكرێ بەشێوەیەكی كۆنكرێت شی بكرێتەوە. 

شیعری ”پاپۆڕەوانێكی مەست… بەستێنێكی شێت” یەكێك لەو شێعرانەی یونس رەزاییە كە لە باسێكی رۆژ دەدوێ. باسی كۆچی كۆچبەران و خنكانی كۆمەڵێكی زۆر لەوان لە دەریادا. شێعرەكە لە چەند بەشێك پێكهاتووە كە بە خاڵ لە یەكتر جیا كراونەتەوە و پێموایە ئەمە تا رادەیەك بە هانای خوێنەرەوە هاتووە بۆ ئەوەی بتوانێ ئاسانتر تێكەڵ بە پانتایی شێعرەكە بێت. 

هەر كام لە بەشەكان وێنەیەك پێكدێنن كە پێم باشترە بە جێگای وێنە، وشەی دیمەن بەكاربێنم. چونكا وێنە هێندە راوەستانی زەمانی پێوە دیارە كە ناتوانم ئەم دیمەنە زیندووانە ناو بنێم ”وێنە”. جگە لەوەی وێنە بە ئامێرێك دەگیردرێ و جۆرێك ساختەبوونی بنەمایی تێدایە كە لە بەرانبەر سروشتیبووندا رادەوەستێ. بەڵام ئەو دیمەنانەی لەم شێعرەدا ساز بوون، هێندە زیندوون كە مرۆڤ هەست دەكات لە دەلاقەیەكەوە راستەوخۆ سەیری دەكات. 

مرۆڤ دەتوانێ هەوایەك هەڵمژێ كە لەو دیمەنانەدا هەن. پێموایە ئەم تواناییە لە شێعری یونس رەزاییدا رەگ و ریشەی لە تێگەیشتن لە چەمكی ”شێعری حەجم”دا بێت كە لە ئەدەبی فارسدا كەسی دیاری وەكوو ”یەدوڵڵا روئیایی” نوێنەرایەتی دەكات. توانای سازكردنی بارست لە وشەكان كە سەرەتای چەند رەهەندیكردنەوەی شێعرە، یەكێك لە گرینگترین تایبەتمەندییەكانی پێنووسی یونس رەزاییە. 

شێعرەكە لە سەرەتاوە بە دیمەنێك دەست پێ دەكات كە هەموو بەسەرهاتەكەی تێدایە. شێوازێك كە زیاتر لە چیرۆكدا دیتوومانە. دیمەنێك كە كارەساتباربوونەكەی دەڕژێتە نێو بەردەنگەوە و پەلكێشی نێو دنیای خۆی دەكات:

بە باڵی دەریاوە پاپۆڕەوانی ژان
لە بەستێنی نەوتەوە بەرەو
كەناری دووكەڵ

مرۆڤێك لە رێگای دەریاوە لە وڵاتی نەوتەوە دەڕوا بۆ وڵاتی بەكارهێنەری نەوت. ئەم دیمەنە بە هەر شێوازێكی دیكە بنووسرایە رەنگ و بۆنی دروشمی پێوە دەبوو. دەبینین كە شاعیر چاك لەم داوە خۆی دەرباز كردووە و هەروەها دەبینین كە تا چ ئاستێك شاعیر بە مانا وەفادارە. هەر دوای سازكردنی ئەم دیمەنە، بۆ ئەوەی كە جێگیری بكات دیمەنی دووەمی فریا دەخا، لەوە دەچێ لەنێو پاپۆڕەكەوە سەیری دەرەوەی خۆی بكات كە لەرزۆكە، دەرەوەیەك كە دەشێ بەرانبەری بێت:

مەستە ئەو جوگرافیایەی كە لەبەر چاوم لەرزۆكە
ئەو سنوورانەش كە نسێی پۆلیسن بە بەرگی پەپوولەوە

ئەگەر بە دەست من بووایە، لەم كۆپلەی خوارەوەدا دێڕی یەكەمم لادەبرد. جۆرێك هەستی ئەوەم پێدەدا كە نازی خوێنەر دەكێشێ و بۆی شی دەكاتەوە، بەڵام بەهەرحاڵ بەتاڵ لە جوانی نییە. دیمەنێكی زیندووی دیكەیە و موژدەی ئەوە بە خوێنەر دەدا كە خەریكە پانۆرامایەك ساز دەبێ:

بە چاوی نەهەنگەوە لە وشكایی دەڕوانم
لە لەشی رووتی دارەكان نا … 
كە رووتیی … گالیسكەیەكی كەونارایە لە شانزەلیزێ
.
نا… لە تەمەنی باڵندەكانیش 
كە بەرە بەرە مێژوویان پڕ بوو لە كلووە بەفرەكان

ئێستا ئیتر پانۆراماكە ساز بووە. گیان كراوەتە بەر دیمەنەكە و لەگەڵ كەسی یەكەم لەسەر پاپۆڕەكە بە دەستی شەپۆلان رادەژەنرێین و حیكایەتخوان بەردەوامە لە گوتن، یان باشترە بڵێم: گوێمان لە دەنگێكە كە لە نێو بادا پچڕ پچڕ و كورت كورت خۆی دەگەیەنێتە گوێمان و پاپۆڕەكە لە مێژە نوقم بووە. 

هەموو ئەم دژیەكییانە لە یەك كاتدا لە نێو دیمەنێكدا دێتە بەرچاومان و تەنانەت هەستی پێ دەكەین. دەنگی حیكایەتخوانەكە لەنێو با و دەنگی ئاودا وەكوو لەبەرخۆوە قسەكردنێكی شیزۆفرنیك هەر دێت و لە گوێماندا دەنگ دەداتەوە. دەنگەكە هەڵوێست دەگرێ، وێنەی نوێ ساز دەكات. لۆ لەسەر لۆ مانا دەخولقێنێ و بۆ گەیشتن بە هەر كامەیان دەبێ لۆیەكی دیكە هەڵبدەیتەوە:

نیگام لە بەستێنەكان پشكوتووە بەیانی
كە پڕن لە تەنیایی منداڵان
.
لە زەنازەنای ماسیگرەكان دا …
كە شێتانە گۆرانییەكانی سبەینێ
وە مەستانە لەشی ماسییەكان بە رووتی نا… 
كە رووتی رووحێكە لە ژێیەكانی دڵتەنگی
ناش … لە لەرەی زەمین بە پێوانەی ریشتێر
.
لە ئاڵای ئەو وڵاتەی بێ‌ سنوور دەژی
كە دەلەرێتەوە لەگەڵ مەمكی كچانی ئۆتریش
لە ئۆپێڕای
“نەهەنگی ئەویندار بە گیتاری گڕەوە”
.
لەسەر باڵنجی دەریا دەنووم شەوانە
كە پڕە لە خەونی ون بوو.
.
من شاعیرێكی رۆژهەڵاتیم لە دەمە دەمی بەستێندا
دێڕەكانم بە شوێنی ئێواران … 
واتاكانم بە كاتی تاریكایی … مابەین دوو شێعر
.
 نانووم لەو شێعرەدا كە پڕە لە مەترسی
یاری دەكەم بە زمانم
لەگەڵ دۆلفینەكان كە فێری منداڵیین
لەگەڵ بەستێنەكان كە پڕن لە گوێچكە ماسی و پۆتین
پڕن لە چاوەڕوانی و تەنیایی.
.
پاپۆڕەوانی دەكەم لەسەر شەپۆلەكانی شەو 
بە سەوڵێكی بریندارەوە
بەرەو ئەوبەری هەمیشەم… كە نایزانم
لە بەستێنێكەوە كە لە‌ بڵێسەكاندا جوانە … رووتیی باخ
لە شووشە بەندەكاندا … بۆنی ژن و پیانۆیەكی مێو
لەسەر كێشی ئەو شێعرە رێ رێ می فا سۆ…

باڵم بە دەریا بەخشیوە
بەرەو باڵندەكانی ئەوبەرەتر … كە لە بەستێنەوە فڕیون
.
شەو لە دوامەوە هەر جێدەمێنێ

وردە وردە خوێنەر لەگەڵ شاعیر دەبێ بە یەكێ. دەڵێی شاعیر زمانی تۆی داگیر كردووە و بە زمانی تۆ دەدوێ. زمانتی گۆڕیوە. ئەگەر لەگەڵ شێوازی نووسینیدا پێشتر ئاشنا نەبووبی، كەمێك خۆت رەپ دەكەی و هەوڵ دەدەی لێی دەرباز بیت، بەڵام ئەگەر بتوانی لەو وشكبوونە بێیتە دەرێ، لەوانەیە بە خۆت بڵێی: باشە بۆ دەڵێی پێشتر ئەم شێعرەم خوێندووەتەوە؟ بەڵام هەڵە دەكەی، پێشتر نەتخوێندووەتەوە. تەنیا ئەمجارە كە خوێندووتەتەوە هێندە لەگەڵ دەربڕینە شێتانەكەی هەستت بە نزیكی كردووە كە پێتوابووە ساڵەهایە شێعری وا دەخوێنییەوە:

لە كۆتایی دەریادا… نا … ببوورن رستەكانمدا
رادەچڵەكێ منداڵێك لە خەو
وە من جۆلانەیەك هەڵدەبەستم لە مابەین دوو بەستێن
دەریا رادەژێنم لە خەونی … منداڵاندا
.
من وا دەكەم و خەڵكی ئەوبەری بەستێن
سبەی خەونەكانی دەریا
سبەی جۆللانەی منداڵان
سبەی شێعری رۆژهەڵاتی
لە رۆژنامەكانیاندا … سەفەرنامەی ئاورە.
.
خوێنەرێك كە خوو بە زمانی شێعریی یونس رەزاییەوە بگرێ، ئیتر رازیكردنی زۆر ئەستەم دەبێت. ئیتر شێعری سادە و تاكڕەهەندی رازیی ناكات. یونس بەردەنگی كورد دەباتە قۆناغێكی سەرتری چێژوەرگرتنەوە. ”شێعری شێت” كە هەر خودی یونس رەزایی هێنایە نێو ئەدەبی كوردییەوە، پایەكانی خۆی بەهێز كردووە و لەو دەگمەن رەوتانەی (ئەگەر بكرێ نێوی رەوتی لێبنرێ) نێو پانتایی وێژەی كوردییە كە بە بێ هاتوهاوار كاری خۆی كردووە و جێگای خۆی كردووەتەوە… رەوتێكی تاكە كەسی كە تەنیا خۆی لێیدەخوڕێ:

من وا دەكەم… دەریا لێ دەخوڕم بە پاپۆڕەكانییەوە…

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

Leave a Reply

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.