«هەوێنێك بۆ ئاشتی و ئارامی»/باسێک لەسەر پرسی سەربەخۆیی کوردستانی باشوور

0
1960

دیاكۆ ڕۆژهەڵاتی (بۆکان)

ماوەیەكە كورد لە باشووری كوردستان، ئەو بەشەی بە زۆری بە عێراقەوە لکێنندرابوو هاتوەتە سەر ڕاستە ڕێی داخوازییەكانی خۆی و بە ئاشكرا و بێ ترس لە نەیارەكانی دەنگی سەربەخۆیی هەڵبڕیوە. ئەم هەستە پیرۆزە وەنەبێ هەر لەم ماوەی دوو سێ ساڵەدا بۆتە داخوازیی كورد و لە پڕدا وەك كارگ سەری هەڵدابێ. دیارە كورد هەر لە یەكەم ڕۆژی دوای لە دەست چوونی دەسەڵاتە مێژووییەكەیەوە، توانایی خۆی بۆ وەرگرتنەوەی دەسەڵاتەكەی خستۆتە گەڕ و بێ وچان هەوڵی بۆ داوە و  بەردەوام لەو ڕێگایەدا خەباتێكی سەخت و خوێناوی كردووە و تێچوویەكی زۆری بۆ داوە. بەڵام ڕەوتی مێژوو هەتا هاتووە چەرخەكەی بە دژی ویستی كورد هەڵسووڕاوە و ئەوەی بە زەحمەت و ماندوو بوونێكی زۆر چاندوویەتی، بۆی نەدووردراوەتەوە و هەرچی كردوویەتی كۆی نەگرتووە.

بەپێی هەلومەرجی ڕۆژگار، بزووتنەوە یەك لە دوای یەكەكانی كورد، سەریان هەڵداوە و دوای خەباتێكی سەخت و خوێناوی، بە هەوڵی دوژمنە دڕندە و نەیارە كانی لەناو چووە و زۆر جار سەركردەكانی لەو ڕێگایەدا گیانیان بەخت كردووە و بە لە ناوچوونی ئەوانیش بزوتنەوەكە وردە وردە دامركاوەتەوە و تەنیا  ژیلەمۆیەكی لە نێو دڵی خۆڵەمێشەكەی خۆیدا حەشارداوە و لەسەر دەمێكی دیكەدا، بە هەناسەی بای وادە، سەر لەنوێ بووژاوەتەوە و خەبات گیانی وە بەر هاتۆتەوە،. ئەم هەوڵ و تێكۆشانانە ئەگەر دەسكەوتێكی زۆر مەزنیشی بۆ كورد نەبوو بێ، لانیكەم كوردی لە توانەوە و توونابوون ڕزگاركردووە و هێشتوویەتەوە.

لە دریژایی مێژوو دا كورد هیچ كاتێك بە ئەرخەیانی پاڵی لێ نەداوەتەوەو دەستی لەسەر دەست دانەناوە و هەمیشە، لانیكەم لە بەشێك لەو بەشە دابڕاوانەی كوردستاندا، گڕی ئاگری خەبات گەرم بووە و هەموو جارێكیش، وەك مێژوو بۆمان دەگێڕێتەوە، لەو بەشانەی دیكەی كوردستانەوە هاتوون بە هانایانەوە و لەنگەری خەباتیان لەگەڵ ڕاگرتوون و كوڕان و كچانی بەشە كای دیكە، لە خەباتی پارچەیەكی دیكەدا بەشداریان كردوەو بە شانازییەوە گیانیان بەخشیوە. سەرەدای پیلان و دەهۆی دوژمنەكانی، هیچ كاتێك كورد یەكتری بەجێ نەهێشتوە و پشتیان نەكردۆتە یەك و بەردوام پشت و پەنای یەكتری بوون.

كورد لە ماوەی ئەم خەباتە دوور و درێژانەیدا زۆردوروشمی جیاوازی هەڵگرتووە و ویستەكانی جۆراوجۆر بوون.خودمختاری و فیداراڵی، زۆر جار داخوازی جووڵانەوەكانی كورد بووە، بەڵام ئەوەی لە ڕۆحی خەباتی كورد دا كەڵپەی ناوەتەوە و هانی داوە بۆ ڕاسان و گیانی پێناوەتە سەردەستی و خۆی بۆ فیدا كردووە،  هەمان ئاواتی سەربە خۆیی بووە و هەموو كاتێك كورد، ئەوە ویستی دەروونی بووە. هەموو تاكێكی ئەم نەتەوەیە بەردەوام ئاڵای وڵاتێكی سەربە خۆی لەسەر سەردا دەشەكێتەوە و هیوای وڵاتی كوردانی لە نێو دڵ دا دەگەڕێ. هەڵگرتی دورشم كەلی وەك، مافی كەمینە و خودمختاری و فیدراڵی، بەهانەیەكە و بە قەولی شاعر دەلێ : «مەقسوود توای كعە و بتخانە بهانە».

      من بە دڵنیاییەوە ئەوە دەڵێم، كورد ئەو تواناییەی هەیە كە لە ناوچەكە دا ببێتە هێمای پێشكەوتن و لە هەموو بوارە جۆراوجۆرەكانی ژیاندا پشتی پێ ببەستێرێ، جوامێریو دڵ فراوانی و لە خۆ بردوویی كورد ئەمەی سەلماندووە. ئەو نەتەوانەی دوای سایكس بیكۆ بوونە دمڕاست و بەڕێوەبەری ئەم ناوچەیە، ئێستا دەبینین كە  دەسەڵاتدارێتی ئەوان لەم ناوچەیە دا سەرە ڕای ئەوەی هیچی باشی لێ شین نەبوو، زیانێكی زۆریشی لە مروڤایەتی داوە و وێرانی و ئاوارەیی پاكتاوی ڕەگەزی ـ لە نێو ئاوانیشدا كوردەكان و ئەرمەنییەكانی ـ  بە دواوە بووە. ئەگەر  كورد لانی كەم لە سەد ساڵەی ڕابردوو دا دەوڵەتێكی سەر بە خۆی هەبوایە و خۆی بەڕێوە بردبایەت بە هۆی خدە مرۆڤانەكەیەوە، ئەوە ئێستا لە ناوچەكەدا ئاستی ڕووناكبیری زۆری پەرەسەندبوو و گەلەكانی تری ئەم ناوچەیەش، دەیانتوانی لە سای سێبەری ئەو ئازادییەی كە لە وڵاتی كوردان دا دەبوو وەحەسێن و وەك نموونەیەكی گرینگ لە ناوچەكەدا چاوی لێ بكرێت. كۆمارە كورتەكەی پێشەوا لە ڕۆژهەڵاتی كوردستاندا، نموونەیەكی زۆر ڕوونە بۆ ئەو وتانەی سەرەوەم و ئەو ئازادییەی لەو ماوە كەمەدا  بەكەمینە ئاینی و دینییەكان لە مەهاباد درابوو بەڵگەیەكی ئاشكران.

لە ماوەی ئەم سێ ساڵەی ڕابردوو دا لە باشووری كوردستانیش ڕێبەرایەتی كورد ئەوەی سەلماندوە كە دەتوانێ دەنگێكی بە هێز بێ لە جیهان دا و بە ورد بینی و لێزانی خۆی توانیویەتی لەو گێژاوەی لە ناوچەدا سەری هەڵداوە، دەستی بە خوێنی نەتەوەكانی دیكە سوور نەبێ و ماڵەكەی بۆتە هێلانەی هێلانە لێ شێواوەكان و هەر كەس تووشی وەیلانی بووە، هانای بۆ كورد هێناوە و لە ماڵەكەی ئەو دا حەساوەتەوە و پارێزراوە و تیكەی لە دەمی خۆی و منداڵەكانی گرتۆتەوئە و لە سەر سفرەی ئاوانی داناوە.  لە شەڕ لە دژی تیرۆیش دا گرینگترین هێز بووە لە سەر عەرزدا و هەر ئەوان بوون كەتوانیان لمبۆزی هێزە ئەهریمەنییەكەی داعش لە خۆلەوە وەردەن و بە گیانبازی و ئازایەتی خۆیان، ڕیگایان بۆ كەسانی دیكە خۆش كرد كە بوێرن خۆ لە قەرەی ئەو هێزە دڕەندە بدەن و بەرەو لێواری هەڵدێرو لە ناوچوونی بەرن. بێ گومان ئەگەر كورد نەبوایێ داعێش دەیتوانی زۆر پەرە بستێنێ و لە نێو بردنەكەی دەبووە كارێكی مەحاڵ.

دیارە ئەوەی لە ماوەی ئەو چەند ساڵە دا لە هەرێمی كوردستان لە دەسەڵاتی كوردی دیندراوە لە ناوچەكەدا بێ وێنەیە و سەرەڕای ئەو هەموو گیروگرفتەی دوژمنان بۆ ئەو هەرێمەیان پێك هێناوە توانیویەتی خۆی وەك دەسەڵاتێكی پێشكەوتوو دێموكرات بسەلمێنێ و ببێتە هێمای پێكەوە بوون و بە ئازادی ژیان. ئەگەر چاو لە نەتەوە باڵا دەستەكانی ئەم ناوچەیە بكەین كە بە زۆری چەك و شمشێر خۆیان كردۆتە دەمڕاستی گەلانی بندەست و لە نێو ئەوانیش دا كورد، دەبینین بێجگە لە كوشتار و وێرانی و سەركوت كردن، هیچی دیكەیان لە دەست نەهاتووە. دوای هەزاران ساڵ دەسەڵات دارێتی و فەرمانرەوایی لەم وڵاتانەدا، ئێستاش نەیانتوانیوە ژیانێكی پڕ لە ئاسوودەیی بۆ خۆیان پێك بێنن و ڕۆباری خوێنیان تێدا بەڕێووەیەو گرتووخانەكانیان پڕە لە جیا بیران و بە ئاشكراو لە بەر چاوی دنیادا دەنگە جیاوازەكان سەركوت دەكرێ و مرۆڤەكان لە گرتووخانەیەكی گەورە دا بە نێوی وڵات دەژین و بە جێی ئەوەی مروڤەكان بەرەو ڕووناك بیری و زانست ڕێنوێنی بكەن، بەردەوام پڕوپاگەندە بۆ دواكەوتووی و خوڕافات و زمان لووسی دەكەن و هەر دەیانەوێ  خۆیان شوان بن و گەلانیش وەك مێگەل چاو لێ بكەن.

ئەوەی تورك لە توركییە و عەرەب لە عێراق و سورییە و فارس لە ئێران بنیاتی ناوە، ناتوانێ وڵامدەری ویستی مروڤە ڕووناك بیر و چاو كراوەكانی ئەم سەردەمە بێ و ئەوان نەیانتوانیوە ئەوە بسەلمێنن كەلە حوكومڕانیدا لە كورد شیاوترن و كاتی ئەوە هاتوە، نەتەوە یەكگرتوەكان و وڵاتە پێشكەوتوەكانی دنیا، ئەم هەلە بۆ كورد بڕەخسێنن هەتا، لە ژێر نیری ئەوانەدا بێتە دەرێ و بۆ خۆی ببێتە خاوەن دەسەڵات و وڵاتی خۆی.

لە ئێران مافی كەمینە ئاینی نەتەوەییەكان پێشێل دەكرێ و دەچەوسێنەوە و بێڕێزییان پێدەكرێ و لە زۆر مافی شارۆمەندی بێ بە شكراون و  دەستیان بە زۆربەی جومگەكانی دەسەڵات ڕاناگات و لە زۆر كار و هەڵسووڕانی دەسەڵاتدارانی ئێران بێ خەبەرن و لە زۆربەی بڕیارەكانی ئەم وڵاتەدا بە هەند وەرناگیرێنو لە زانیاری و ئەزموون و تواناییەكانیان كەڵك وەرناگیرێت. جیابیران لە زیندان دەخرێن و بە بیانووی جۆڕاو جۆرەوە لە سێدارە دەدرێن،  ئەمڕۆ گرتووخانەكانی ئێران پڕە لە مرۆڤە ڕووناك بیر و ئازادی خوازەكان. هەر لە ئێراندا گەورەترین بێڕێزی بە دێموكراسی و دەنگدان دەكرێ و هەموو ساڵێك شانۆگەرییەك بە نێوی هەڵبژاردن وەڕێ دەخرێ، كە هەر فڕیشی بە سەر هەڵبژاردنەوەنییەو سەندووقی دەنگدان تەنیا بیج یبجە خانمێكەو هیچی دیكە.

 لە ئێراقی دوای سەددامیش‌دا كە شێعەكان تێیدا باڵادەستن، یاساكانی ئەم وڵاتە ژێر پێ دەخرێن و بە مەیلی خۆیان بەڕێوەی دەبەن و ڕێز لە دەنگی گەل ناگرن و كوردەكان و سوننەكان پەراوێز خراون و مافە كانیان پێشێل دەكرێت. بە دڵنیاییەوە ئەگەر كورد هەمان كوردی سەردەمی سەددام بوایەت، ئەوە ئەوان زۆر لە ڕژێمی بەعس دڕەندەتر دەبوون.

 لە  توركییەش حیزبی دەسەڵاتدار بە مەیلی دڵی خۆی دەكوژێت و دەبڕێت و گرتووخانەكانی لە جیا بیریانی ئاخنیوە و لە ماوەی دووساڵی ڕابردوودا بە دەیان هەزار كەسی لە كار دوور خستۆتەوە وبێ لێ پرسینەوە كوردان دكوژێت و ماڵیان لێ وێران دەكات و لە گرتووخانەیان دەپەستێوێت.

   بارو دۆخی سووریەش ئەوە ڕوون و لە بەر چاوە و لە چەند ساڵی ڕابردوودا، بۆ ئەوەی تەنیا كەسێك لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە یان بڕوات،  بە سەدان هەزار كەس بوونەتە قوربانی و بە ملوێنیان كەس ئاوارە و دەربەدەر كراون.

 من دڵنیام ئەوهەلە ئەگەر بۆ بە دەوڵەت بوونی كورد بڕەخێت، بە قانزانجی ناوچەكە و جیهان تەواو دەبێ و دەسەڵات و دەوڵەتی كوردی، دەبێتە هەوێنێك بۆ ئازادی و ئارامی ناوچەكە و لە داهاتووش دا، ئەو هەلە لە ناوچەكە دا دەڕەخسێت هەتا ئاستی ڕووناكبیری و، فەرهەنگی بەیەكەوە ژیان لە ناوچەكەدا برەو پەیدا بكا و مرۆڤەكانی ئەم ناوچەیەش، بەرەو پێش كەوتن و مرۆڤانە ژیان هەنگاو بنێن و چیتر دیلی  دەسەڵات دارە خۆین مژە دیكتاتۆڕەكان نەبن.

 دیارە كوردیش دەبێ زۆر گوێ نەداتە ئەو ئەنگۆ وهاش و هووشەی هەندێك دەوڵەت و لایەن دەیكەن و دەبێ پشت بە تواناییەكانی خۆی ببەستێ و چاوی لە كەس نەبێ بەڕەی بۆ لە قوڕ دەركێشێت و بە ڕۆحێكی ئازایانە و نەترسانە و گیانێكی برایانەو خوشكانەوە، پێ بنێتە گۆڕەپانەكەو دڵنیابێ یەكبوون و یەك دەنگیان، هەوێنی سەركەوتنیانە . ئەو كەسانەی لە هەرێمی كوردستاندا دەژین لە ئێستادا ئەركێكی گەورەی نەتەوەییان لە سەر شانەو دەبێ زۆر بەپرسانە لەگەی باسی گشت پرسیدا هەڵسووكەوت بكەن و گوێ نەدەنە ئەو كەسانەی بە بیانوو جۆراو جۆرەوە، دەیانەوێ لەو كارە ساردیان كەنەوە. چونكە دەنگی ئەوان دەنگی خەڵكی هەر چوار پارچەی كوردستانەو نابێ گوێ بەو لایەنانە بدەن كە بەر ژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستان بە دوژمنانی ئەو گەلە دەفرۆشن و خۆیان تێرن لە سەر سفرەی چەور دانیشتوون و باسی برسییەتی خەڵك دەكەن. دەبێ ئەوەش بەباشی بزانن هیچ منداڵێك بە بێ ڕژانی خوێن لە دایك نابێ و لەدایك بوونی دەوڵەتی كوردیش، خوێن و قوربانی دانی دەوێت. دەبێ هەموومان لە هەر چوار پارچەكەی كوردستانەوە خۆمانی بۆ ئامادەكەین وبە شانازییەوە گیانمان پێشكەشی ئەو ڕێگا پیرۆزە بكەین، هەتا دەوڵەتی كوردی لە دایك بێت.

 

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

بابەتی پێشووكریس كوچیرا چی بۆ کورد کرد؟
بابەتی دواترتورکیە و ئێران و هەنگاوەکانیان بۆ دوای سەربەخۆیی هەرێمی کوردستانی باشوور