نووسەر: ڕەزا ئەمینی
فامکردنی چەمکی هەڵبژاردن پەیوەستە بە تێگەیشتن لە دێمۆکراسی و ئامرازە دەرهەستەکانی، جێگۆرکێی دەسەڵاتی ڕەهای دیکتاتۆڕی بۆئازادی تاک و کۆمەڵڵگا لە دیاری کردنی چارەنووسە رەنگاڵەکانی، بونیاتنانی کۆمەڵگەیەکی فرەچەشن و بەکاهێنانی ئیرادەیەکی دەرهەست پەیوەستە بە پاڵنەری ئەزموونکراو و ماتریاڵ، یەک لەوان چەمکی سکۆلاریزم یان هەڵاواردنی ئایین لە دەوڵەت، کە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ئەنجامێکی ئەرێنی سەبارەت بە دێمۆکراسی وەدەست خستووە.
چوارچێوە و بنەمای دەسەڵاتی ڕرەهای دیکتاتۆری کۆماری ئیسلامی ئێران یدسپلینێکی نەگۆڕی دیسپۆتیزمی ئایینیە.
تێکەڵاو کردنی دین و دەوڵەت، دەستخستنە شوناسی ئازادانەی تاک و کۆمەڵگا لە رێگەی بازنەی دیاریکراوی خوا ، وەلی فەقیهە کە جارو باریش لە بەرژەوەندی رێبەر دا جێگۆڕکێیان پێدەکرێ، لە سەر ئەو بناخە هڵۆڵە ئیدئۆلۆژیکەش هەر چەشنە ئازادی و دێمۆکراسییەک لە بایەخە ستاندارد و زانستیەکانی خۆی بەتاڵ دەبێتەوە.
گەیشتن بەو بابەتە ئەزمونکراو و بەڵگە نەویستانە ئەو پرسیارەمان بۆ گەڵاڵە دەکا بابەتێک وەک هەڵبژاردن لە چوار چێوەی تەنگە بەری سیستمی دەسەڵاتی سیاسی ئێران ئیمکانی هەیە؟ سیستمێک خۆی لە خۆیدا لە سەر کۆڵکەی” انتصاب” یان داسەپاندنێکی متافیزیکی یان ئاسمانی دامەزراوە دەرەتانی هەڵبژاردن چۆن تێیدا مانا دەکرێتەوە ؟
بزوتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی لە ژێر ناوی چاکسازی ئەو سیستمە بانگەشەی هەڵبژاردن و وادەی گەرانەوەی ئیرادەی کۆمەڵگا بە خۆی دەداتەوە ، پێناسەی ئەو رەوتە و ئەزمونەکان و بەرئەنجامەکانی تێکۆشانی لە کردەوە دا تەنێ کۆمەگی بە درێژکردنەوەی دیکتاتۆڕی کردووە هەتا ئێستاش بەرەی ریفۆرمی پاڵ دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی بیلانێکی ئەوتۆی لە بەراوەر لە گەڵ دروشمە بۆشەکانی وەروو نەخستووە، زۆرینەی لێکۆڵەرانی سیاسی دۆخی شپرزەی سیاسی ئێران پێیان وایە لە درێژکردنەوەی دەسەڵاتی دیکتاتۆری ولایەتی فەقیه دا رەوتی ئاماژەپێدراو تەنانەت بە هێزترین فاکتۆر بوون، چونکە هەموو ئەو پاڵنەرانەی وەک چاکسازی لە دیکتاتۆڕی وەرووی دەخەن گەلێک لاوازن و دەرەقەتی سیستم نەهاتوون، دەسەڵاتیش بەردەوام لەو هەڵوێستە سیاسیە لارێیە لە بەرژەوەندی خۆیدا و بە رەوایی بوونی کەڵکی وەرگرتووە.
هەنووکە کە باسی داسەپاندنەکانی مەجلیسی شورای ئیسلامیە و وەک نیهادێکی دەوڵەتی کە یاسا دادەنێ پرسیار لە رەوتی رێفۆرمی ناو دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئەوەیە: لە سیستمی کۆماری ئیسلامیدا “انتصابات” (داسەپاندن) مانای زانستییری هەیە تا هەڵبژاردن لە گەڵ ئەوەش دا بە کام ئامانج بانگەشەی بەشداریکردن لە دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی دەکەن ؟ ریفۆرم و دروشمەکانیان چۆن پێناسەو بە کام مکانیزم بەرێوەی دەبەن ؟ رێفۆرم چۆن شەری دیکتاتۆری ئاسمانسالاری تاران دەتوانێ بکات؟ مەجلیسی شورای ئیسلامی دەتوانێ یاسا گەلێک گەڵاڵە بکات لە دەرەوەی هێڵە دیاری کراوە کلیشەییەکانی کۆماری ئیسلامی تا بڵەین دەکرێ باسی دێمۆکراسی بکەین؟ ئەگەر نا مەبەست لە بەشداری کردن چیە؟ دەتوانن چەمکی چاکسازی لە سیستمێک دا شیکەنەوە کە دەرگای بەرووی هەموو گۆرانکارییەکی رووکەشیش داخستووە؟ مەجلیس وەک نەهادێکی یاسایی دەتوانێ سیستمی سیاسی دیکتاتۆری وڵایەتی رەهای فەقیهی بگۆرێ ؟ کە ناتوانێ مانای “نهادی” یاسایی چییە ؟ مەجلیس دەتوانێ دام و دەزگا رەنگاڵەکانی بە هێز کردن یان پارێزگاری چوارچێوە داخراوەکانی سیستمی سیاسی لە ئێران دەسکاری کات ؟
گرینگترین پرسیاریش لە رێفۆرمخوازانی کورد ئەوەیە:
کورد و نەتەوە بندەستە لە دەسەلات پەراوێزخراوەکان کە لە سیستمدا پرسەکانیان بە ئەمنییەتی کراوە چۆن چۆنی مافی نەتەوایەتیان بۆ گەڵاڵە دەکەن؟ کە هیچ نرخاندنێک بۆ پرسەی کورد لە کۆماری ئیسلامیدا ناکرێ دەتانهەوێ بە کام دروشم خەڵک بەرەو سندوقەکانی بە ناو هەڵبژاردن بەرن؟ دروشمی شانتاژی بێ بنەماتان بۆ چ مەبەستێک هەڵگرتووە؟
کۆبەند:
سروشتیە بەشێک لە ئۆپۆزیسیونی دەسەڵاتی ئێران ستراکتۆری بنەڕەتی سیستمی تئۆکراتی کۆماری ئیسلامی ئێران دەناسێ و لە هەڵسوکەوت بەو دیاردانەی دەسەڵاتی متافیزیکی تاران رێکیان دەخا، بنەماکانی پێناسەی کۆماری ئیسلامی دەکاتە پارامیتر بۆهەڵوێستی سیاسی خۆی، سەبارەت بە رەهەندی ئینتسابات لە ئێران رەخنە لە سیستمی سیاسی دەسەڵاتدارە کە شانۆگەرییەکانی لاساییکردنەوەی دێمۆکراسی وەک ژێستی دێمۆکراتیک بەکار دێنێ لە هەمان کاتیش دا رەخنە روو لە دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی سیاسی پۆپۆلیستیە کە خۆی بە رێفۆرمخواز دەسەپێنێ و لە وەبەرهەمهێنانەوەی دیکتاتۆریدا دەور دەگێرێت.