ماوهی چل و یەك ساڵ بە سەر هاتنه سهركار و دەسەڵاتدارێتی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی ئێران تێدەپەڕێت، دیارە بــە پێی كولتوور و شێوازی وڵاتان و گەلانی ئەو ناوچانەی كە شۆرشی لێدهكرێت چۆنیهتی هەڵسووكهوتی دەسەڵاتدارانی تازە بە دەسەڵات گەیشتوو جۆراوجۆرە، لە سەردەمی بە دەسەڵات گەیشتنی كۆماری ئیسلامی ئێــران وەك کولتووری ئایینی بە گشتی ئیسلام و به تایبهتی مهزههبی شێعه و ئەو ناوچانەی کە تینووی ئایین و دواكهوتوویی شێعه بوون. گەلی ئیران بە تایبەت شێعەكان بە تێكڕایی پێشوازیان لە دەسەڵاتی ڕژیمی كۆماری ئیسلامی ئیران كرد و خومەینی كە بۆخـۆی ئەو جــۆرە هەستی بە پشتیوانی گەلهكهی نەدەكرد، خــۆی وەك ڕێبەری ئایینی و وەلی فەقییه ناساند.
هەر لە سەرەتای هاتنه سهر دەسەڵاتی خۆمەینی و دار و دەستەكەی، بە توندوتیژی زۆر دەسەڵاتدارانی ڕژیمی پێشوو، واتە ڕژیمی پاشایەتی سەركوت کرد و زۆر بوون ئەو کەسانەی كە لە مەحكەمەی چەند كاتژمێری تیرباران كران یا لە سێداره دران، ئەو ڕەوشتە وایكرد کە هەر لە سەرهتاوە زۆربهی ئەو کەسایەتیی و ڕێكخراوانەی كە لە گەڵ ڕژیم کەوتبوون دەستیان بە ناڕەزایەتی لە گەڵ ئەو شێوازە كرد، بەڵام خومەینی و لایەنگرەکانی کە هەستیان بە توانا و دەسەڵاتی لە ڕادە بهدەر دەكرد، هەر کەس کە هاوبیر و هاودەنگی ئەوان نەبا بە دوژمنی خودا دەیاناساند و دەسبەسەریان دەكرد و بە زیندان و ئەشكەنجە و ئیعدام و سێدارە فەزایەكی مهترسییداریان لە كۆمەڵگا پـەرە پێدا، لە زۆرێك له شار و شارۆچكەكانی ئێران ڕژیم بە دڕەندەیی زۆر خەڵكیان سەركوت دەکرد و ئەوەی دژ بە ئهوان بە ئاستەم جووڵهی كردبا دەسبەسەر و مەحكوومیان دەكرد. زۆرێك لهو ڕێكخراوانهی کە لە شۆڕشی گەلانی ئێران دەستی باڵایان هەبوو بە پێی ئەوەی کە لە گەڵ سیاسەت و بۆچوونەکانی ڕێژیم دژایەتیان دەكرد بایكۆت کرد و لە سەر ڕێگا لایان بــرد. دیارە ئەو ڕێكخراوانە پشتیوانی گەل و جهماوهری زۆر ناوچەی ئێرانیان بۆ خۆیان مسۆگەر كردبوو، لە كوردستانی ئێران کە دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە زۆر ناوچەی كوردستان ئەو حیزب و ڕێكخراوە کوردییانە جێگە و پێگەی تایبەتیان هەبوو، خەڵکی تینووی ئازادی و یەکسانی دڵخــۆش بە گەیشتن بە مافی ڕەوای خۆیان هەبوونی بەر چاویان هەبوو، دیارە لە زۆربهی بەشەکانی كوردستان دەسەڵات كهوتبووه دهست دوو حیزبی سەرەكی ڕۆژهەڵات وەک حیزبی دێمۆكرات و كۆمەڵە، بە تایبەت لە ناوچەی مۆكریان و ناوچەکانی سەر بە پارێزگای ســنە، ڕژیمی تازە بە دەسەڵات گەیشتوو کە تەنیا خــۆی به خاوەن دەسەڵات دهزانی، لە بەری گران دەهات کە لەو بەشە لە ئێران مافی خۆبەڕێوەبردن بە دەست کەسانی غەیری خــۆیان بدات، هەر بۆیەش دوای دانووستانێکی زۆر و هەناردە كردنی شاندی نوێنهرایهتی بۆ مەهاباد و سنە داوایان کرد کە ئەو هێزانە بێنە ژێر ڕكێفی ڕژیم. لە سەرەتا دا ڕێبەرایەتی ئەو کاتی حیزبی دێموكرات، بە تایبەت کەسایەتی ناوداری كوردستان دوكتۆر قاسملوو داوای مافی خۆبەڕێوەبەری یا هەمان خودمۆختاری کرد کە سەرەتا تا ڕادەیەک لە لایهن دەسەڵاتدارانی تاران وهڵامی ئەرێنی بۆ ئەو داواکارییه دراوە (ئەگەرچی کۆمەڵە هەر لە سەرەتاوه دژایەتی لە گەڵ دانووستان لە گەڵ تاران کرد) بەڵام هەر چی بوو دوکتور قاسملوو بە تەمای شەڕ و کوشت و کوشتار نەبوو بهڵكوو بە تەما بوو کە تا ئەو جێگەی کە ئیمکانی هەیە بە دانووستان چارەسەری کێشەکانی كوردستانی ڕوژهەڵات بکات، کەچی بە پێچەوانەی پێداگری شەخسی دوکتور قاسملوو، ئەگەر چی هێزە ڕووناکبیرەکانی ناو دەسەڵاتی ئەو کاتی ئێران داواکارییهکانی دوکتۆر قاسملوویان بە دڵ بوو، بەڵام کەسایەتیی سەرەڕۆ و تاریک پهرەستی وەک خۆمەینی و هاو پێوەندهکانی بڕوایان بە ئاشتی و پێکهاتن نەبوو و بە حوکمی خۆمەینی دەستوری جیهادی دژ بە گەلی كورد دەرکرا کە لە مێژووی پڕ لە شەڕ و جینایەتی نهگریسی ڕژیمی کۆنەپەرەستی دا وەک پەڵەیهکی ڕەش تا ئهمڕۆ ماوەتەوە. و ئەو ژینۆسایدەی کە دژ بە گەلی كورد له کوردستانی ڕۆژهەڵات کرا بۆ هەمیشە لە مێژووی دەسەڵاتداری خۆمەینی و دارودهستهكهی تۆمار كراوە.
شەڕی داسەپاو بۆ سەر گەلی كوردی ئێران تا ئێستاش درێژەی هەیە، بەڵام بە شێوەیەکی جیاواز، ئەگەرچی هێزە کوردەکانی ڕوژهەڵات هەبوونی بەر چاویان لە ناو خۆی وڵات دا نەماوە بەڵام تا ئیستاش خەڵکی کوردستان حەز و خۆلیای خۆبەڕێــەوەبەری یان خۆدمۆختاری دەکەن، هـۆکاری ئەو ویستەش کە لە ڕاستیش دا مافی خۆیانە ئەو زۆڵم و ستەمە ناڕاوایەیه کە دەرحەقیان دەكرێت، ئیستاش وەک هاووڵاتی پلە دوو و سێ سەیریان دەكرێت و زۆر ماف کە لە لایەن ڕژیمی سەرەڕۆی ئێران پێشێل دەكرێت و نەبوونی هەلی کار و نایەکسانی و کوشت و کوشتاری کۆڵبەران وەك کاسبکاری سەر سنوورەکان کە لە ڕووی ناچارییهوه بۆ بژێوی ژیان لە زۆربهی شارەکانی کوردستان بە تایبەت شارە سنووریهکان ڕوژ نییه نەدرێنە بەر دەسڕێژی گوللە و نەیانکوژن.
دوای مردن و نەمانی خۆمەینی وەك بە ناو ڕێبەری شۆڕشی گەلانی ئێران، خامنەیی بوو بە ڕێبەر و ڕووی خۆمەینی لە جینایەت و کوشت و کوشتار و سەرکوت سپی كرد، ڕێک دوای مردنی خۆمەینی کە ئەوە نزیك به ماوهی سی ساڵی به سهردا هاتووه، خامنەییش نە تەنیا هەڵسووکەوتی مڕوڤدۆستی ڕەچاو نەكرد، بەڵكوو بگرە چەند قات لە خۆمەینی دڕەندەتر بوو، هەژماری کوشت و کوشتارەکانی ساڵانی شەست و شەست و حەوتی هەتاوی ئەگەرچی لە کاتی ڕێبەرایهتیی خۆمەینی دا بوو بەڵام زۆربەی ئەو کەسانەی کە ئەو کات بەڕێوەبەری ئەو کوشت و کوشتارە بوون وەك شەخسی خامنەیی ئێستا لە دەسەڵات دا هەبوونیان لە ڕژیم دا هەیه و بگرە جێگە و پێگەی باشتریشیان پێدراوه.
ئەگەر چی زەخت و زۆر و کوشت و کوشتار و سێدارە و ڕەشهکوژی دەسکەوتی چڵ و یەك ساڵەی ڕژیمی ئێران بۆ ناوخۆی وڵات بووه، بهڵام هاوكات ئەو ڕژیمە بۆ مانەوەی لە سهر دەسەڵات، ناوچەکانی دیکەی ئەو دیوو سنووری وڵاتیشی تەنیوه و به دەستێوەردان لە سیاسەت و خۆ هەڵقۆرتاندن لە سیاسهتی ناوخۆیی وڵاتانی وەک عێراق، سووریه و لۆبنان به تهواوی ڕهوشی ئارامی ناوچهكهی شێواندووه.
لە نیوان ساڵەکانی حەفتا و سەرەتاکانی هەشتای هەتاوی ڕەوتێکی ڕێفۆرمخۆاز هاتە نێو جهرگهی دەسەڵاتی ئێران، ههر لە سەرەتای درووستبوونی ڕەوتی ڕێفۆرمخۆاز، هەم نهتهوهكانی ناوخۆ و بگرە وڵاتانی ڕوژ ئاواییش کە تا ئەو کات دژایەتیی ڕژیمی ئێرانیان دەكرد بە دڵخۆشی سەیری ئەو ڕەوتەیان دەكرد، ئەو گەش بینییهش لە وتەکانی محهمەد خاتەمی سەرۆک کۆماری ڕەوتی ڕێفۆرمخۆاز و بۆچوونەکانی بۆ بەڕێوەبەری سیاسەتی دەرەکی و ناوخۆیی ڕژیم درووست ببوون، دیارە لە سەرەتای سەرۆک کۆماری ناوبراو زۆر هەوڵی چاکسازی بە تایبەت لە ڕۆژنامە و گۆڤار و ئازادی ڕادەربڕین و ڕاگهیاندنهكان به گشتی ساز بوو و بە ئەنجام گەیشت، تهنانهت ئەو ڕەوتە بۆ هەموو ئێران دەسکەوتی باشی لێکەوتەوە و گەلی کوردیش ئەو هەلەیان گواستهوه و زۆر گۆڤار و ڕۆژنامە و حەوتەنامە بە زمانی کوردی بڵاو كرایهوه، بەڵام مخابن ئەو ڕەوتە و ئەو شەپۆلە ڕووناکبیرییە لە گەڵ بیر و باوەری ڕژیمی ئێران و ماكەی ڕەشبینی مەلاكان کە دەسەڵاتدار بوون زۆر نامــۆ بوو و تەنیا لە ئەنجام دا زۆر مڕوڤی ڕووناک بیر و خاوهن هەڵوێستی ئەو ڕۆیی کە کۆمەڵگای هەموو ئێران پێشوازی لێ دەكرد كهوتنه بهر چاو و لە لایان توند ئاژۆکان ناسێندران و یا رەشهکۆژیان كردن یا پەڕیوهی هەندەران كران، بەڵام ئەو پێشێلکارییانه ئەو ڕاستییانهی دركاند کە لە ناو ڕژیمی ئێران دا سەرەکیترین حۆكمهكان،حۆکمی بەیتی ڕێبەری و شەخسی خامنەیی و هاو پێوەندیهکانی ڕێبەرییە، ئەگەر چی پێکهاته و درووست بوونی ڕەوتی ڕێفۆرمخۆاز لە ئێران ئیستاش هەر جێگای گومانە، هۆكاری ئەو گۆمانانەش، هەڵویستی جارناجاری ڕێفۆرمخۆازەکانە کە سوورن لە سەر دەسەڵاتداری خامنەیی، و ئێران تەنیا لە چۆار چێوەی هەبوونی ئەو سیستهمە دا قەبووڵ دەکەن. لە ساڵی هەشتا و هەشتی هەتاویش ئەگەر چی ئەو ڕەوتە بە تەما بوو بۆ جارێکی دیكه بێتە سهر دەسەڵات، بەڵام ڕێگای پێنەدرا و تا ئێستاش مووسەوی و كەڕووبی له سهردهمدارانی ئهو ڕهوته ڕێفۆرمخوازییه لە ماڵهكانی خۆیان دا دەسبەسەر و لە ژێر چاوەدێری دهسهڵاتدان، هــۆكاری ئەو هەموو بە هێز بوونهی دەسەڵاتدارێتییهی خامنەیی و ڕەوتی توند ئاژۆ لە ئێران گرێدراوی زۆر ئامرازە کە لە ئیختیاری ڕێبەری دایە. یەك لەو ئامرازانە هێزی نیزامی سوپای پاسدارانە کە بە فێڵ و تەڵەکەی زۆرەوە ئابووری وڵاتی لە دهست خۆیدا ڕاگرتووه و پاڵپشتی ڕێبەری دەکا و هەبوونی سەرچاوەی ماڵـی زۆر ئیستاش بۆ درێـژە پێدانی ڕێبەری لە دەسەڵات هۆکاری سەرکییە، لە چەند ساڵی ڕابردوو دا ڕژیمی کۆماری ئیسلامی ئێران بە هــۆكاری ههوڵدان بۆ پەرە پێدانی هێزی وزەی ناوەکی لە ژێــر گوشار و ئابڵۆقەی ئابووری وڵاتانی ڕوژئاوا و بە تایبەت وڵاتی ئامریكادایە کە ئەو ئابڵۆقە و گوشارانه لە سەر ئابووری كۆمهڵگای ئێران زۆر کاریگەر بووه و ئابووری وڵاتی ئێرانی بهرهو سەرلێشێواویهکی کەم وێنە بردووه. ئەوەش هۆکاری ئەو زەختەیە کە لە سەریهتی، بەڵام وڵاتی ئێران کە وڵاتێکی دەوڵەمەند و خاوهن ژێرخانێكی ئابووری دهوڵهمهنده بە هــۆی سیاسەتی ههڵه و دەستێوهردانهكانی لە وڵاتانی دراوسێی ناوچەكەخۆی خستووهته ژیر پرسیار و كۆمهڵێك گهمارۆ و گوشاری نێودهوڵهتی. ئەوەش لە ترسی لە دەست دانی دەسەڵاتە و سهروهت و سامانی وڵات کە مافی كۆمهڵگایه بــۆ ئەو ڕهوتە کە گرتوویەتییه بەر سهرف دەکات، و ئابووری نهتهوهكهی خۆی بهلاوه گرینگ نییه.
ئەو ئابوورییه نالەبارە لە ساڵی نەود و شەشی ههتاوی جهماوهری زیاتر هاندا کە بێنە سەر شەقام و خەڵکی وەزاڵە هاتووی ئێران دوای چەند ڕوژ خۆ پێشاندان کە لە شاری مەشهەد ڕا سەر چاوەی گرت و دواتر تاران و چەند شارێكی دیکەشی گرتەوە، خەڵک داوای ژیانی شیاوی خۆیان دەكرد. ئهگهرچی داخوازییهکانی نهتهوه ئەو کات باش بوونی ئابووری بوو، بەڵام ڕێژیم بە تووندترین شێواز وڵامی دهدانەوە. کە گۆرانكاری هەڵوێستهكانی گەلی به دواوە بوو و ئەو جار خەڵك ڕووخانی ڕژیمیان هاوار دەكرد کە بووه هۆی ئەوەی كە ڕژیم به شێوازێكی توند و تیژتر ساتووسهودایان لە گەڵ بكات. وەك زۆر جارانی دیكه کە جهماوهر پشتیوانێکی دەرەکی یا ناوخۆییان لە گەڵ نەبووه، ڕژیم بە دڕندانەترین شێواز ئەو نارەزایهتییانەی سەرکوت کرد و زۆر بە توندی وهڵامی ئەو داخۆازییانهی کە لە پێشدا زۆر بە ئارامی بەڕێوهی دەبرد داوە و ئەوە سیاسەتی ئەو ڕژیمەیە تا بیانووی هەبێت بۆ سەرکوت، دەست دەكات بە سەرکوتی دڕندانەی هێزی كۆمهڵگا. دواتریش پاساو دێنێتەوە کە ڕیكخستنه جهماوهرییهكان لە لایهن هێزی دەرەكی ئامادهكاری بۆ دەكرێت تا بە تووندترین شێواز سەرکوتیان بكات. به دوای ئهوانهش دا هێزێکی بەکرێگیراوی خـۆی دههێنێته سەر شەقام بۆ ئەوەی بڵێت هێزی جهماوهری لە گەڵ ڕێژیم و حكومەتە. لە ساڵی نەوەدوشەشی ههتاوی ئەگەرچی جەماوەری كوردستان تێکەڵاو بەو ڕەوتە نەبوو و سەرەکیترین هۆكارهكانی بەشدار نەبوونی جەماوەری كوردستانی ڕوژهەڵات ئهگهڕێتهوه بۆ کورتخایەن بوونی ئەو نارەزایەتیانە و بەشداری نهكردنی گەلەکانی دیكەی ئێران لە چەرمەسەری و ئەو زوڵم و زۆرەی کە لە سەر كوردستان به گشتی و تا ئەو کاته لە سەر گەلی كورد به تایبهتی بووه دەگەرێتەوە، بەڵام لەو کاتەوە تا ئێستا كە خەڵكی ناڕازی و وهزاڵه هاتووی ئێران بە تێكڕایی لە نارەزایەتی سەرتاسەری دان به شێوازیكی تاق و لۆق لە نارەزایەتی و نافەرمانی مەدەنی بەشدار بوون، بۆ نموونە مانگرتنی گشتی لە بانـە بە هــۆی گوشار خستنە سەر كاسبکارانی ئەو ناوچەیە کە ماوهی نزیك یەك مانگی خایاند.
ئاماژەمان بە ناڕەزایەتی ئەو چەند ڕوژە كرد کە بە هۆی بهرزبوونهوهی نهرخی بەنزین له پارێزگاكانی ئێران خەڵكی ستهم لیكراو و وەزاڵە هاتووی هەر هەموو پارێزگاكانی ئێران به گشتی و ڕۆژههڵاتی كوردستان به تایبهتی دەستیان بە ناڕەزایەتی گشتی كردووه و كۆمهڵانی خهڵك و جەماوەری بە غیرەت و بە هەڵویستی زۆر له شارهكانی کوردستان پهیوهست بەو ناڕەزایەتیانە بوون و به مهبهستی دهربڕینی ناڕهزایهتییهكان هاتوونه سهر شهقامهكان و خۆپیشاندانیان ساز كردووه. دەوڵەتی ڕۆحانی کە ئەوە نزیك به هەشت ساڵە له سهر دهسهڵاته و سەرۆک كوماری ئێرانی لە ئەستۆ گرتووه، له پێش دا بهڵێنی بە جەماوەر دا کە ئەگەرچی ئێران لە ئابڵۆقە و له ژێر گهمارۆ دایە، ئابــووری وڵات بەرەو چاكسازی دەبات کە تا ئیستا نەك چاك نهكراوه بەڵكوو ڕوژ لە دوای ڕوژ بەرەو ئاقارێكی خراپتری بردووه، هاوكات ئەوە لە کاتێکدایە کە وەك لە پێــشووتر باسمان كرد لە ئێران دا تەنیا بڕیار دەری كۆتایی ڕێبەری ئایینی و دار و دەستەی سەرڪووتگەری ناوبراوە.
دیارە نهتهوهكانی ئێرانی بە تێکڕایی و گەلی كورد له ڕوژهەڵاتی كوردستان بە تایبەتی لە ژێر ئابووری و بارودۆخێكی زۆر نالەبار دان و ژیانیان پڕە لە ناخۆشی و نەبوونی ئاسوودەیی، كوردستانی ڕوژهەڵات بە هـۆی هەژاری زۆربهی دانیشتوانی و نەبوونی هەلی کار وەک یەكێك لەو ناوچانەیە کە ئابووری زۆر خراپی ههیە، خەڵكی کوردستان بە تایبەت ناوچه سنوورییهكان بۆ بژێوی ژیان ڕوویان لە كۆڵبەری کردووه کەچی ڕۆژ نییه بە تایبەت لە لایهن هێزە ئهمنیهتییهكانهی ڕژیمی ئێرانهوه دەسڕێژی گوللەیان لێ نەکرێت، بە تایبەت له ماوهی ئەو چەند ساڵەی ڕابردوو دا ئەو ڕاستییه تاڵە زیاتر دێنێتە بەر چاومان کە بە سەدان كەسی كۆڵبەر کوژراو یا بریندار كراون. ئەو هەموو نابهرابهرییه لە كاتێكدایە کە وڵاتانی ڕوژئاوایی بە باشی ئاگاداری دۆخی نالەباری گەلانی ئێران و بە تایبەت گەلی كوردی ڕوژهەڵاتن و تەنیا کاردانەویان مەحكووم کردنی ڕژیم ۆ ئابڵوقەی سەر ڕژیمی ئێرانە کە ئەوە تا ئیستا هیچ دەسکەوتێكی ئەرێنی بۆ جهماوهر و كۆمهڵگا به دواوه نەبووه!! دیارە هەر وەك سەرەتاكانی دەسەڵاتدارێتی ڕژیمی ئێران سەرکوت و کوشتنی دژبەران تەنیا ڕێکاری ڕووبەڕوو بوونەوەی ڕژیمە و نەك وڵامدەری داخوازی خەڵك نابنەوە بەڵکوو بە دڕەندانەترین شێواز لە گەڵ جەماوەر دەجوڵێنەوە، بەڵام لێرەش دا جیاوازی هەڵسوکەوت لە گەڵ جەماوەر خۆی دەری دەخات، (هــۆكاری تێکەڵ بوونی جەماوەری كوردستانی ڕوژهەڵات لەو ناڕەزایەتیانە لەو دۆخە دا دەگەڕێتەوە هەم بۆ ژیانی نالەباری خەڵكی كورد و هەم سەر كوتی ئەو چەند ساڵەی ڕابردووی جەماوەری کوردستان وەك کوشت و بڕی كۆڵبەران، ڕووناکبیران و بە تێکڕایی زوڵم و زۆرداری كە لە كوردستان لە هەموو ناوچهكانی ئێران زیاتر دیار و بەرچاوە) لە كوردستانی ڕوژهەڵات بە هۆكاری ئەمنی و میلیتاریزە كردنی كوردستان هەموو کات شێواز بە نیسبەت بەڕەو روو بوونەوەی بەشەكانی دیکەی ئێران توند و تیژترە و ئامار وڕێژهی خەساری گیانی کە هێزی بەکرێگیراوی ڕێژیم بە نیسبەت جەماوەری كورد کردوویەتی یەکجار بەر چاوتره، هێڵی ئینتهرنێت بە یەكجاری لە ئێران پچـــڕاوە، هۆکاری پچــڕانی ئینتهرنێت ئەوەیە کە هەواڵی ناوخــۆ بۆ دەروە نەگۆازڕێتەوە و دونیا ئاگاداری ئەو هەموو دڕەندەییهی کە بە نیسبەت جەماوەر دەكریت نەبێت، بهرپرسانی سەرەڕۆ و دیكتاتۆڕی ئێران بۆ مانەوە و خۆ سەپاندنی زیاتر بە سەر خەڵك لە هەمۆ ئامرازێك کەڵك وەر دەگرن، هەر ئەو پچڕانی هێڵهكانی ئێنتهرنێته بە ملوێنهها دولار خەسار و زیانی ئابووری به دوای خۆی دا دههێنێت، بەڵام تاوانی ئهو خەسارانهش هەر خەڵكی بێ تاوان دهبێت بیدات، بە ئاواتی ئەوەی كە ڕاپەڕینی ئەو جارهی نهتهوهكانی ئێران ئاكامێكی باشی لێ بكەوێتهوه و خەڵكی وەزاڵە هاتووی ئێران و بە تایبەت جەماوەری ماف خوراوی كوردستانی ڕوژهەڵات بگەن بە ئامانج و ئاواتهكانیان و شنەبای ئازادی هەموو كوردستانی ڕوژهەڵات بگرێتهوه.