کرماشان به عنوان مرکز و ثقل کردستان و ایران همواره مورد توجه همگان قرار داشته است. در دوره ی قاجار و پهلوی تلاش های فراوانی از سوی حکومت مرکزی برای از بین بردن فاکتورهای هویت کردی در
کرماشان صورت گرفته ، و می توان به نمونه هایی همچون ژینوساید سفید، تغییر ساختارجمعیتی ، فقر اقتصادی و……اشاره کرد .
به عنوان مثال با جذب جوانان کرد کرمانشاهی به داخل نظام واز طرف دیگر با اسکان دادن تحصیل کردەهای غیر کرد در محله های مرفه کرماشان در جهت الگو قرار دادن فرهنگ وزبان قوم حاکم برای کرد کرماشانی و تغییر بافت جمعیتی شهر موثر بوده است . حاکمیت همچنین با بهاء دادن به فارسی من درآوردی که در اواخر قاجار از طرف مهاجرین غیر کرد برای ارتباط با مردم کرد کرماشان شکل گرفت و تلاش فراوانی که سالها ی بعد جهت معرفی
این شلم شوربا به عنوان گویش شهر کرماشان صورت داد توانست تا حدود زیادی مردم کرماشان را از توجه به هویت کردی خود باز دارد .
اما شهر کرماشان با وجود این همه ظلم های تاریخی که در حق فرهنگ وهویت مردمان آن صورت گرفته است، ثابت کرده است جزء لا ینفک کردستان است. کرمانشاه و استان ایلام و لرستان در این حرکت تا ریخی مبارزاتی کورد سهمی بسزا داشته اند وما اسنادی داریم دال بر ثابت شدن این موضوع . منتها چون منطقه مازیر یوغ استعمار گران انگلیسی بوده از آزادی کمتری برخوردار بوده اند . ولی در بوکان ومهاباد وتبریز با توجه به اینکه زیر نفوذ ارتش سرخ شوروی بوده اند از ازادی عمل بیشتری برخوردار بوده اند .در منطقه کرمانشاه با توجه به محدودیتی که وجود داشته از حرکتهای انقلابی غافل نبوده اند و برای آزادی کوردستان وپشتیبانی از کومله ژ.ک وآزادی ملت کورد تلاش نموده اند.و هیچگاه خود را از این حرکت انقلابی جدا ندانسته اند و ما در اینجا جناب آقای مدبر معروف به”آقا گه ورا “داریم ، که ارتباط مستقیم با رهبران کومله ژ.ک داشته اند و ریاست شاخه های سنندج ، کرماشان ، ایل کلهر و لرستان را بر عهده داشت .از افراد سرشناس دیگر جناب یداله خان رضایی فرزند عبداله خان رضایی کلهر “ضیغم السلطان” (که ایشان خود یکی از بزرگان با تدبیر عرصه سیاست در ایل بزرگ کلهر بوده و در آ نزمان به چند زبان از جمله فرانسه و عربی تسلط کامل داشته اند و در آن مقطع زمانی از اعضا هیئت تحریریه روزنامه غرب ایران به مدیر مسئولی مرحوم مهدی فرهپور بوده اند.” ایشان در عین شجاعت و غیرت ایلی ذاتا آزادیخواه و صلح جوست ،بیشتر به فرهنگ و اخلاق گرایش دارد،به دلیل همین اعتقادات در جنگ با قوای مشروطه که با دسیسه شاهزادگان قاجار سازمان داده میشود شرکت نمی کند”برگرفته از زندگی نامه بزرگان کرمانشاه “استاد فرشید یوسفی”) از ایل کلهردر منطقه گیلان غرب که ارتباط بین ایل کلهر و حزب کومله ژ.ک به وسیله ایشان بوده است. مرحوم یداله رضایی که خود یکی از بزرگان ایل کلهر است در آن ایام یکی از مبارزین انقلابی در منطقه غرب بودند که به گفته یکی از قدیمیترین افراد بازار کرمانشاه آقای نقش بندی هنوز صدای شعر خوانی و سخنان شیوای این مرد بزرگ در گوشم طنین انداز است و خیل جوانانی که در قهوه خانه دور ایشان جمع شده و به صحبتهایش گوش می دادند . به گفته بزرگان در گذشته چون مرحوم الماس اردشیری کە در آن مقطع معلم بودەاند ومهدی خان شیرزادی و…ایشان در راه مبارزه برای رسیدن به اهداف والای حزب بسیار تلاش می نموده اند و دریکی از همین دوران در متینگی که در اهواز مشغول سخنرانی هستند ماموران رسیده وبا مشت بر دهانش می کوبند که تعدادی ازدندانهای ا یشان می شکند . که مجبور میشود همان زمان از راه بصره به عراق فرار کند که بعد از مدتی که برمی گردد در محاصره اقوام گرفتار میشود که مخالفت ایشان با آنان موجب در گیری شده ،که همین مسئله باعث می گردد که جمعی از این افراد بنابه استشهادات غلط و مغرضانە ایشان را دیوانه قلمداد کرده و روانه تیمارستان همدان می کنند .ایشان مدت زیادی را در آنجا بی گناه به چوب تکفیر نادانی جامعه گرفتار می شوند . بعد از مدتها که اینک پیر و ناتوان شده اند با وساطت روسای بیمارستان که هیچ گونه بیماری در ایشان مشاهده نمی نمایند و او را فردی فهیم وشاعر و نویسنده و آگاه به دانش روز می بینند از تیمارستان مرخص می نمایند .مرحوم یداله خان بعد از ترخیص از آنجا در منزل یکی از برادرانش در سرپل ذهاب ساکن می شود و همانجا دار فانی را وداع می گویند و در قبرستان میر احمد به خاک سپرده می شوند و بعد از بازسازی میر احمد جنازه ایشان به آرامگاه خانوادگی در قبرستان شاه پسند ماهی دشت منتقل می شود .
یداله رضایی در دوران مبارزاتیش دستی بر قلم داشت و اشعار زیبایی را سروده است و هم چنین در آن زمان با روز نامه گلاویژ همکاری داشته اند که یکی از روزنامه های مهم سیاسی آنزمان به زبان کوردی بوده است و ارتباط تنگاتنگی با آقای لاهوتی شاعر بنام کرمانشاهی و دیگر بزرگان همچون ابراهیم خان نادری که یکی از مشاورین با تدبیر رهبری حزب کومله ژ.ک بوده اند ، و در آنزمان به ریاست کل فرهنگ جمهوری کوردستان انتخاب میشوند و همچنین جناب مدبر معروف به آقا گه ورا،داشته اند .فعالیت ایشان جدا از مبارزات سیاسی ، برای پیشبرد اهداف حزب نیز بانوشتن مطالب ادبی و اجتماعی به زبان کوردی کلهری در روز نامه گلاویژ سهم عمده ای در پیشبرد این حرکت انقلابی ایفا نموده اند.
هه رکه له ی دنیا شیوه ی گول دیری
له گیشتی بیشتر ژان له دل دیری
هه رکه له ی دنیا زه ره ی شیرینه
اوخه ی نیه که یدن له ی سه رزه مینه”بانان”
مرحوم یداله خان رضایی فرزند ارشد مرحوم عبداله خان ضیغم است ،ایشان یکی از ادیبان و مشاهیر زمان خود درمیان ایل کلهر و مناطق دیگر کردستان بود ایشان در مبارزه علیه ظلم و جور حاکم در آنزمان سر تسلیم فرود نیاورد ودر صف اول مبارزه در کنار دیگر همرزمان کورد حضور داشت. ایشان با قلم زیبایش چه در نثر وچه در نظم با سرودن اشعار پر مغزش فقرو بیداد گری رژیم را در آنزمان دیکتاتوری رژیم پهلوی به رشته تحریر در آورده است . من با توجه به اینکه چند قطعه ای از اشعار ایشان را از زبان مرحوم نصرت خان رضایی برادر ایشان شنیده بودم ، بر خود لازم دانستم که در اینجا برای عزیزان بنویسم ، زیرا لازم است بدانیم که در میان ایل کلهر همیشه بوده اند قلم بدستانی که جانانه از حریم شرف پا فراتر ننهاده و دینشان را به دنیا نفروختند.ایل مقتدر وشجاع کلهردر طول تاریخ به دنیا ثابت کرده است که بوده، هست و خواهد بود و همیشه دلاورانه از عرض و آبروی کیانش دفاع کرده و میکند.البته من در حدی نیستم که بتوانم اظهار نظر کنم ولی این شمه ای بود جهت معرفی ایشان ، واینک قطعه شعری از زنده یاد یداله رضایی کلهر :
گفتاری با خدا
روی آرامش ندیدم من که در دنیای تو
ای طبیعت سرنگون باد کاخ نا زیبای تو
دوزخت را دیدم و یک عمر در وی سوختم
دوزخی غمناک بود از بهر من دنیای تو
این قفس راهی اگر می داشت به ویرانه ای
می شدم بیرون از این زندان پرغوغای تو
قسمتم از خان احسانت بجز حسرت نبود
هور جنت پیشکشت با د،نور چشمی های تو
من که نقد عمر امروزم به نا کامی گذشت
از چه رو دل خوش کنم بروعده ی فردای تو
به قلم “کورش رضایی کلهر”
برگرفته از وبلاگ کاروان با نه ای و گفتمان جناب اقبال صفری از تلویزیون کوردستان
نظرات
