خەونی بەرەی کوردستانی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

0
1762

دۆسیەی تایبەتی رۆژی کورد سەبارەت بە بەرەی کوردستانی

بۆچی لە پاش 37 ساڵ دەسەڵاتداریی کۆماری ئیسلامی ئێران، پارت و لایەنە سیاسییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، هەوڵ نادەن هێز و توانای سیاسی و نیزامی خۆیان لە چوارچێوەی بەرەیەکی سیاسی یەکگرتوودا بەکار بێنن؟ لەمپەرەکانی بەردەم پێکنەهاتنی ئەو بەرە یان هاودەنگییە سیاسییە چییە؟ چۆن دەکرێ لایەنە سیاسییەکان لە دەوری یەک پلاتفۆرمی هاوبەش کۆ ببنەوە و خەباتێکی هاوبەشی سیاسی و نیزامی لەدژی کۆماری ئیسلامی بکەن؟
ماڵپەڕی رۆژی کورد لە پێناو لێک نزیککردنەوەی هێز و لایەنەکان و لێک تێگەیشتنیان لەسەر پرس و بابەتی پەیوەندیدار بە پێکهێنانی بەرەیەکی کوردستان ئەم دۆسیەی کردۆتەوە و ڕای ئەندامانی رێبەریی حیزبەکان و هەروەها کەسایەتییە سیاسییەکانی رۆژهەڵات و شرۆڤەکارانی سیاسی وەرگرتووە.
بەرێز هادی سۆفیزادە، نووسه‌ر و چالاكی سیاسی لە وتارێکدا کە بۆ رۆژی کورد نێردراوە، بۆچوونی خۆی سەبارەت بە پێکهێنانی بەرەی کوردستانی دەردەبڕێ.

 مەوزوعی  بەرەی کوردستانی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان  وەک هەموو پرسە  نەتەوەییەکان کەوتوەتە پەراوێزەوە و باسکردنی سواوە، مەوزوعێک کە لە گەڵ تەمەنی کۆماری ئیسلامی باسی سەرەکی کۆمەڵگای سیاسی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بوە. پێک نەهاتنی بەرەی کوردستانی لە ناو هێزەکانی ڕۆژهەڵات  بەشێکی داسەپاوەو دەوڵەت بە سیاسەتی زیرەکانە بە سەر بزوتنەوەی کوردی تەحمیل کردوەو بەشێکی دیکەی  بە ئەنقسەت  یا لە ڕووی نەزانی حیزبەکانەوەیە.  هەوڵ ئەدەم زۆر بە کورتی لە سەر ئەو دو ئیددعایە قسە بکەم.

یەکەم ) لە ئاستی ئێرانی دا، دەوڵەتی ئێران لە حیزبەکانی کوردستان زیرەکترە،  بە خوێندنەوە، نفوز و ئەزمونێک کە لە سەر حیزبەکان هەیەتی زۆر بە ئاسانی  هەر هەوڵێکی ئەوان بۆ یەکگرتن لە ژێر هەر ناوێکدا خونسا دەکاتەوە. کارتێکەری حاکمییەت نە تەنها لە سەر حیزبی کوردی بەڵکو لە سەر تەواوی ئەحزابی ئێرانی بەهێزەو  بزوتنەوەکانی دیکەی ئێرانیشی وەک بزوتنەوەی کوردستان لاواز وبێ  کاریگەر کردوە.  لە مێژووی سی و پێنج ساڵەی دەسەڵاتی ناوەندی ئێران  ڕژیم باندۆرێکی بەهێزی لە سەر لێک ترازانی هەمو  ئەو هەوڵانە کردوە کە لە ژێر ناوی بەرە چ لە ناو ئەحزابی کوردی چ لە نێوان ئەحزابی ئێرانی هاتونەتە ئاراوە.  لێکترازاندنی  هەیئەتی نوێنەرایەتی گەلی کورد لە سەروبەدنی شۆڕشی ساڵی ١٩٧٩،  لێک ترازانی شوڕای بەرگری میللی  و چەند هەوڵی دواتریش لەو نمونان لە دەوڵەتی ناوەندی ئێران توانیویەتی   بە ئاسانی کەلێن بخاتە ناو نەیارانی خۆی کە ات بە ئەمڕۆ کەمتر  خەسارناسی ئەو پیلانانە کراوە. تەنانەت دەعوتی ئەم دواییانەی ڕژیم لە حیزبی دیموکڕاتی کوردستان دیسان بە مەبەستی  خونسا کردنەوەی تێکەڵ بونەوەی ئیحتمالی هەر دو حیزبی دیموکڕات بو.  بە کورتی موزاکرە باشترین  تاکتیکی  ڕژیم بۆ لێک دابڕانی زیاتری حیزبەکان بوە کە ناسینی  ئەم بەشە لە سیاسەتی ڕژیم لای بەرپرسانی ئەحزاب غایب بوە.   لینکی خوارەوە  لە ژێر ناوی ” حیزبی دیموکڕات لە نێو بەرداشی دو موزاکرەدا ” بەشێک پیلانی  ڕژیم لە هەمبەر حیزبەکانی تیایە کە تا ڕاددەیەک ئەتوانی وڵامدەری ئەم بەحسە بێت.

دووهەم ) حیزب کەرەستەی خەباتی پاڕلمانیە، حیزب هێزی ڕزگاریدەر نیە، ڕاستییەکەی ئەوەیە  کورد پێویستی بە هێزی ڕزگاریدەر هەیە  نەک حیزب. حیزبی کوردی ڕۆژهەڵات قەوارەی حکومەتیان هەیە و بە پێی تایبەتمەندی خەباتی کورد دانەمەزراون. هەلو مەرجی دامەزرانی ئەوان هەرکام تابعی بارودۆخێکی تایبەت بوە. ئیستا  ئەوان زیاتر وەک حکومەتی لە تاراوگە دەژین نەک وەک حیزبی ئامادەی خەبات .  نە خاوەن خاکن، نە خاوەن خەڵک،  وەک سەرهەنگی بێ هەنگ وان.  کەواتە لە سەر چی بەرە پێک بێنن؟ لە لایەکی دیکەوە  هەرکام لەو حیزبانە  لە ناوخۆیاندا  بۆشایی سیاسی و تەشکیلاتیان هەیە،  بۆ ئەوەی لاوازییەکانی خۆیان بشارنەوە  قازانج لەوەدا دەبینن  لێک دور بن. هەر کام لەوانە لە ناو چوارچێوەی خۆیاندا جۆرێک  حکومەتیان بۆ خۆیان تەشکیل داوە و  بە سەر چەند سەد کەسێکەوە حکومەت دەکەن  و هەردولایش ( هەم خەڵک ـ هەم حکومەت )   ڕازین چونکە هەمو بە خەونی حکومەت و دەسەڵاتەوە ئەژین.

هادی سۆفیزاده‌: دەوڵەتی ئێران لە حیزبەکانی کوردستان زیرەکترە، و بە ئاسانی  هەر هەوڵێکی ئەوان بۆ یەکگرتن لە ژێر هەر ناوێکدا خونسا دەکاتەوە.

حیزبی ڕۆژهەڵات حیزبی سوننەتین، حیزبی دروست کردنی فکر و ئیدەی نوێ نین.  بیرکردنەوەی سیاسی  حیزبەکانی ڕۆژهەڵات مەودایەکی بەرینی نیە و زۆر لۆکاڵ بیر ئەکەنەوە،  ئەتوانین بڵێێن هەمویان حیزبی ناوچەیین. بە کورتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان پێویستی بە هێزی ڕزگاریدەر هەیە.  ئەگەر لە قۆناغی ئیستادا هەمو حیزبەکان لە یەک بەرەیشدا  بن دیسان باندۆرێکی لە سەر کۆمەڵگای کوردی وە یا بزوتنەوە نابێت چونکە  قورسایی حیزبی نابیندرێ.  هەر کام لە حیزبەکان یەک لە سەدی قورسایی  سی ساڵ پێش ئیستای خۆیان ماوە. ئەگەریش  باری پێوەندی  حیزبەکان  لە گەڵ کۆمەڵگای کوردی  هەڵسەنگێنین  دەبینین فاسڵەیەکی زۆر کەوتوەتە نێوان نەسڵی ئیستای کۆمەڵگای کوردی و حیزبی کوردی واتە کۆمەڵگا گەنج و حیزب پیر!. ئەمە بەو مانا نیە کە بە تەواوی  بێ کاریگەر بون. بە زمانێکی سادە  ئەگەر  سی ساڵ پێش ئیستا ڕوناکبیری مهابادی ویستی نەتەوەیی لە چوارچێوەی  حیزبێک دا دەبینی، دە ساڵ دوای ئەوە گەنجی شاری ئەوەی تێپەڕاند و  گەنجانی گەڕەکەکانی حاشیەی شار ( مەیدانی حەیوان ) ی مهاباد مافی نەتەوەییان لە چوارچێوەی  حیزبیدا دەبینی،  ئیستا ئەوانیش ئەو ئینتمایان نەماوەو سەهمی حیزبەکان لە پێگەی کۆمەڵایەتی دیسان بەرەوە دێهاتەکان گەڕاوەتەوە.

سێهەم ) حیزبی  ڕۆژهەڵات ساختاری  دەسەڵات لە ئێران وەک پیویست ناناسن و شناختێکی سەتحیان لە دەسەڵات لە ئێران هەیە. ئەگەر سەرنج بدەینە بەرپرسی هەمو حیزبەکانی ڕۆژهەڵات ( بە پەژاکیشە وە ) هەمو خەڵکی ناوچەی موکریانن. خەڵکی موکریان ناوەندی دەسەڵات لە ئێران وەک پێویست ناناسن، کۆمەڵگای ئێران و موناسباتی کۆمەڵایەتی خەڵکی ئێران وەک پێویست ناناسن. لە باری جوغڕافیاییەوە ڕژیمی ئێرانیش هەوڵی داوە کە هەستی نەتەوەیی بە ناوچەی موکریانەوە سنوردار بکات. موکریان ناوچەیەکی دوردەست لە ناوەندی دەسەڵاتەوە بوە. لە باری ئابورییشەوە  موکریان زیاتر گرێدراوی  تەبرێز بوە تا تاران.

بۆ نەناسینی ساختاری دەسەڵات لە ئێران نمونەیەکی تازە و بەرچاو ئەهێنمەوە.  ماوەیەک پێش ئیستا حیزبی دیموکڕاتی کوردستان  ڕایگەیاند کە لە گەڵ شوڕای عالی ئەمنییەتی میللی  ئێران موزاکرەمان کردوە!! ئەوان لە بەر ئەوەی قەوارەی دەسەڵات ناناسن تەنیا  موزاکرەیان بۆ موازیدە لە بەرامبەر لایەنەکانی دیکە ئەنجام دا، ئیتر  بۆ ئەوان هۆکارەکانی دیکەی پێشنیاری ڕژیم بە موزاکرە  گرنگ نەبو.  ئەگەر لە  هۆکارەکانیش  بگەڕێن دیسان ئەوان ئەوەیان لە بیر کردبو کە ساڵانە لە بەحس و سیمینارەکانیاندا دەڵێن کێشەی کورد کێشەیەکی سیاسییە.  ئیستا کە دەبینین ڕژیمی ئێران یاریدەدەرێکی خۆی بۆ پرسی ” ئەقوام ” داناوە بە پێی باوەڕ بون بە سیاسی بونی پرسی کورد دەبو لە گەڵ ئەو ناوەندە سیاسییە ناسنامەدارە موازکرەیان بکردایە بەڵام ئەوان لە گەڵ ناوەندێکی ئەمنییەتی موزاکرە دەکەن کە لام وانیە قەوارەی ئەو ناوەندەش وەک پێویست بناسن. دەرکی حیزبەکانی دیکەش لە ناوەندی قودرەت لە ئێران لە  حدک باشتر نیە.  ماوەیەک پێش ئیستا یاریدەدەری سەرکۆماری ئێران  بۆ پرسی ” ئەقوام ” سەردانی شاری سنەی کرد و چەند کۆبونەوەی لەوێ ئەنجام دا و کۆمەڵێک باسی سەرنج ڕاکێشی خستە بەر باس. لە هیچ میدیایەکی ئەحزابی کوردی   خوێندنەوە بۆ ئەو سەفەرەی عەلی یونسی نەکرا، تەنانەت وەک هەواڵیش باسیان نەکرد بەو سادە ئەندیشییەوە کە لە سیاسەت هەیانە، تەبعەن پرسی بەرەی کوردستانیش بە سادەیی لێی ئەڕواندرێت.

berey-kurdistani-hadi-sofizadeh

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت