جهت بررسی وضعیت اعدامها در ایران و اثرات آن، مصاحبه ای با بهروز جاوید تهرانی، روزنامه نگار و فعال حقوق بشری که در ذیل می خوانید.
مروفایتی: جناب اقای بهروز جاوید تهرانی، شما به بعنوان یک روزنامه نگار وفعال حقوق بشری به ما بگوئید که چرا همه راه‌ها (مجازات) در ایران به اعدام ختم می‌شوند؟
جاوید تهرانی :کلا دو نوع نظریه وجود دارد که اهداف مجازات اعدام را توجیه می‌کنند. یکی نظریه فایده گرا بودن آن است که می‌توان گفت بر اساس علم آمار و جرم‌شناسی کاملا رد شده است و دیگری نظریه وظیفه گرا یا تکلیف بنیاد است که کارکردی اخلاقی و مذهبی از این مجازات ضد بشری را در نظر دارد. در ایران که اکثر قوانین آن از قوانین ۱۴۰۰ سال پیش اسلام استخراج شده رویکردی وظیفه گرایی و سزاگرایی برای مجازات مرگ در نظر گرفته شده است. هرچند از ابتدای روی کار آمدن جمهوری اسلامی شاهد آن بودیم که از این مجازات بغیر از مسائل شرعی در مسائل سیاسی و برای ارعاب جامعه نیز به وفور استفاده شده ولی بنیاد اولیه نگهداشتن اعدام از همان نظریه وظیفه گرا می‌اید. همچنین به عقیده من علم به اینکه این رژیم برای مدت طولانی بر سر کار نخواهد ماند و بزودی ما شاهد تحولات جدی در نظام سیاسی ایران خواهیم بود هم دلیل دیگری است که قوه قضائیه و بخصوص دادگاههای انقلاب برای مخالفان برانداز و جدی خود از حکم اعدام استفاده می‌کنند. این در موارد بسیاری حتی شامل مخالفینی که در اقدامات مسلحانه شرکت نداشته‌اند هم می‌شود.
مروفایتی: بنظر شما این اعدامها چه تاثیری به روی جامعه ایرانی کنونی دارد؟ بدون شک اعدامها بخصوص اعدام‌هایی که در ملأ عام صورت می‌گیرد باعث افزایش خشونت و پرخاشگری در جامعه می‌شود.
جاوید تهرانی :در این خصوص تحقیقات جامعه‌شناسی زیادی نیز انجام شده که قابل دسترسی هستند ولی مهم‌ترین اثر یک اعدام اثری است که بر روی یک خانواده خواهد گذاشت. کسی که اعدام می‌شود دستکم ۵ نفر بستگان درجه یک مانند برادر، خواهر، پدر، مادر، همسر و فرزند دارد که در واقع این مجازات بر روی ایشان اجرا می‌شود چرا که فرد اعدام شده پس از مرگ دیگر چیزی نمی‌فهمد که بگوییم مجازات یا تادیب شده است.
مروفایتی: چرا ایران در بین کشورهای همسایه بیشترین تعداد اعدام را دارد؟
جاوید تهرانی : چرایی این مسئله به همان سئوال اول برمیگردد. چون مسئولان در ابتدا فکر می‌کردند قوانینی که برای مردم ۱۴۰۰ سال پیش وضع شده می‌تواند امروز نیز پاسخگوی دردجامعه ما باشد. از سوی دیگر به دلیل ناکارآمدی مسئولان و ماجراجویی‌های سیاسی و نظامی رژیم در منطقه خاورمیانه که منجر به تحریم‌های طولانی شده است وضعیت اقتصادی اکثریت مردم فلاکت بار است و جوانان هیچ امیدی برای پیشرفت و رسیدن به حداقل‌های یک زندگی ساده را هم ندارند. به این دلیل به کارهایی مانند قاچاق مواد مخدر و یا تخلفات دیگر روی می‌اورند. در قوانین ایران دایره جرایمی که به اعدام ختم می‌شوند نیز بسیار گسترده است. مثلا یک کار ساده مانند خوردن مشروبات الکلی اگر سه بار تکرار شود می‌تواند با مجازات اعدام روبرو شود. از طرفی هم علم به اینکه این سیستم به زودی فروخواهد پاشید و نیت ایجاد رعب و حشت در جامعه به قصد ساکت کردن صداهای معترض باعث می‌شود که قضات از مجازات مرگ برای مخالفان سیاسی استفاده کنند.
مروفایتی: چرا با وجود این قانون صدور حکم اعدام برای نوجوانانی که در هنگام ارتکاب جرم زیر ۱۸ سال داشته‌اند متوقف نشده و دستگاه قضایی ایران همچنان به صدور احکام اعدام در این مورد ادامه می‌دهد؟
جاوید تهرانی : حکومت ایران تا امروز نخواسته که در موضوعات حقوق بشری تن به قوانین بین المللی بدهد و دلیل آن هم این است که همیشه برای کشورهای طرف گفتگو با حکومت ایران برنامه اتمی و تسلیحاتی در صدر گفتگو‌ها قرار داشته است. من مطمئنم رسیدن به مطالبه لغو کامل اعدام برای کودکان زیر ۱۸ سال بسیار نزدیک است. تنها باید فشارهای بین المللی افزایش پیدا کند و جامعه مدنی و نهادهای حقوق بشری بر این امر پافشاری کنند.
مروفایتی: اعدام کودکان چه کارکردی دارد که رژیم ایران این چنین برآن اصرار می‌ورزد و آبشخور این حکم در قوانین جمهوری اسلامی کجاست؟
جاوید تهرانی :در روایات اسلامی سن بلوغ پسر از ۱۳ تا ۱۶ سال و دختر از ۹ تا ۱۳ سال است. همچنین قانون مدنی ایران در ماده ۱۲۱۰ بلوغ را پایان دوره کودکی دانسته و در اصلاحاتی که در چهارمین سال پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در قانون مزبور صورت گرفت، گفته شد که ۹ سال در دختر و ۱۵ سال در پسر معیار بلوغ است. هرچند بعد‌ها اصلاحیه برای امور مالی در این خصوص صادر شد، ولی سن کیفر پذیری کودک از لحاظ قوانین اعدام از اینجا شروع می‌شود. کارکرد اعدام کودکان هم برای رژیم ایران همانند اعدام بزرگسالان است. آن‌ها دیدگاه وظیفه گرایانه نسبت به اعدام کودکان دارند و همچنین در برخی موارد می‌خواهند رعب و حشت ایجاد کنند.
مروفایتی: در پایان خواسته شما بعنوان یک مخالف اعدام برای جلوگیری از حکم اعدام رامین جسین پناهی چیست؟
جاوید تهرانی : تلاشهای حقوق بشری و فشار افکار عمومی در خصوص رامین حسین پناهی و دیگر زندانیان سیاسی محکوم به اعدام باید مستمر باشد و کشورهای طرف گفتگو با ایران نیز باید مسئله لغو اعدام تمام زندانیان سیاسی از جمله رامین حسین پناهی را در صدر گفتگوهای خود با جمهوری اسلامی ایران قرار دهند. رامین حسین پناهی مانند هر کس دیگر حق دارد تا از یک دادگاه عادل و علنی برخوردار شود و بتواند از خود دفاع کند.
