در حالیکه بر اساس اصل 3 و 30 از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آموز و پرورش تا پایان دوره متوسطه اجباری و رایگان است، سه دانش آموز کورد به دلیل امتناع از پرداخت کمک به مدرسه اجباری به علت فقر مادی، از مدرسه اخراج شدند.
مروفایتی: بنا بر گزارش رسیده به سازمان حقوق بشر کوردستان- روژهلات، سه دانش آوز مدرسه ابتدائی روستای “سه کانی” از توابع شهرستان اشنویه، روز شنبه، 27 آبان ماه 1396 شمسی برابر با 18 نوامبر 2017، به علت امتناع از پرداخت کمک به مدرسه اجباری به علت فقر و تنگدستی خانواده هایشان، از سوی مسئولین مدرسه این روستا، از مدرسه اخراج شدند.
طی سالهای گذشته، در شهرستانهای پیرانشهر و مریوان و بانه؛ چند تن از دانش آموزان کورد به دلیل عدم توانایی در دادن کمک به مدرسه اجباری، از تحصیل محروم و ناچار به ترک تحصیل شده اند.
این در حالیست که بر اساس اصل 3 و 30 از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اموزش و پرورش در این کشور تا سرحد خودکفایی، اجباری و رایگان می باشد.
در اینجا نگاهی به این اصول و تاریخچه آنها در ایران می پردازیم.
سوم دی‌ماه سال 1321 (24 دسامبر 1942 میلادی) دولت وقت ایران (قوه مجریه) لایحه قانون تعلیمات اجباری و رایگان را جهت بررسی و تصویب به مجلس شورای ملی داد.
این لایحه که قبلا به تصویب شورای وزیران رسیده بود به تصویب پارلمان نیز رسید، قانون شد و به اجرا گذارده شد. طبق این قانون؛ تعلیمات عمومی (آموزش دبستانی و دبیرستانی) در ایران اجباری، رایگان و یکسان شد.
قبلا و از دو دهه پیش از آن هم آموزش و پرورش در ایران دولتی و رایگان بود ولی قانون مصوب و ضابطه مدون نداشت و کاری بود که دولت از زمان نخست‌وزیری امیرکبیر آغاز کرده بود و روال عادی شده بود. قانون تعلیمات اجباری، رایگان و یکنواخت مصوب سال 1321 ایران، چند سال پیش از تدوین و تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر که دوره آموزش و پرورش عمومی را در کشورهای عضو سازمان ملل اجباری و رایگان توصیه کرده است تصویب شده بود، زیرا برخوردار بودن از آموزش و پرورش عمومی حق انسان شناخته شده است. برای مثال برهمین پایه است که در ایالات 50 گانه آمریکا، دولت‌های محلی مکلف شده اند که نوجوان در سن تحصیلات عمومی را با اتوبوس دولتی از خانه‌اش به مدرسه برسانند و بازگردانند و در مدرسه تغذیه شود [اجبار نیست که اتوبوس از دانش‌آموز پُر شود، یک اتوبوس حتی برای رساندن یک دانش‌آموز به مدرسه به خانه او فرستاده می‌شود] و اگر خانه یک نوجوان تا شهر فاصله‌ای طولانی داشته باشد، به خانه‌اش توتر (معلم سرخانه) بفرستند که به این عمل اصطلاحا «هوم سکولینگ» می‌گویند.
والدین کودک لازم‌التعلیم اگر در آماده کردن او برای رفتن به مدرسه کوتاهی کنند مواخذه می‌شوند و ممکن است نوجوان به فاسترهاوس (خانواده داوطلب نگهداری از چنین نوجوانی) فرستاده شود و دولت هزینه نگهداری نوجوان را بدهد. قانون آموزش و پرورش رایگان و یکنواخت در ایران در سی و دومین سال عمر خود، از شهریور سال 1353 (آگوست 1974) به تدریج به همه مقاطع تحصیلی تا دکترا تعمیم داده شد، برای دانشجویان تعلیمات عالیه کمک هزینه نقدی در نظر گرفته شد.
در مدارس دوره اول تعلیمات عمومی (کودکستان، دبستان و راهنمایی تحصیلی) تغذیه رایگان برقرار گردید و مدارس غیردولتی وقت به صورت دولتی درآمدند، ساختمان‌ها و تجهیزات آنها خریداری شد و کارکنانشان با احتساب سوابق کار به استخدام دولت درآمدند. برای استحکام این قانون و دایمی شدن (به قولی ابدی شدن) آن، در سال 1358 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل 30 خودرا به رایگان بودن آموزش و پرورش در قلمرو کشور اختصاص داد که باید حاکم بر این امور باشد.
ولی، نیم قرن پس از اجرای قانون تعلیمات اجباری، یکنواخت و رایگان و 12 سال پس از تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی، باردیگر اجازه داده شده است که در ایران- ایران صاحب نفت و گاز طبیعی- حتی در دوره‌های تعلیمات عمومی (کودکستان، دبستان و دبیرستان)، مدارس پولی دایر شود با شهریه‌های بعضا میلیونی! به باور اصحاب نظر، مدارس پولی در ایران اختلاف طبقاتی در آموزش و پرورش کودکان به وجود می‌آورد که مغایر درک ایرانیان از تعالیم اسلامی و هدف‌های انقلاب و دادن رای در رفراندوم فروردین 1358 به تغییر نظام حکومتی از سلطنتی به اسلامی است.
