یکی از خصلتهای بارز مبارزات آزادیخواهانه کوردها برای احقاق حقوق ملی و سیاسیشان، پهنا، وسعت و ابعاد فراگیر مبارزات آنان بوده و هست، مبارزاتی که تنها به مبارزات مسلحانه محدود نشده است، دانشگاهها و مدارس همیشه بخش اعظم و حائز اهمیت مبارزات کوردها بوِیژه در کوردستان ایران (کوردستان شرقی) بوده است. این بخش از مبارزات حقوق خواهانه کوردها تاریخی ممتد و حائز اهمیت دارد و تا به امروز نیز به صورتی پویا و مکمل تداوم داشته است، البته لازم به ذکر است که مبارزین این عرصه هرگاه لازم دیده باشند در حیطه های دیگر مبارزات ملی دمکراتیک کوردها وارد شده اند و فعالیت نموده اند، جهت بررسی مبارزات دانشجوئی کوری و وضعیت کنونی آن، روژی کورد مصاحبه ای با رحمان امیری، فعال سیاسی و نویسنده کتاب (تاریخ جنبش دانشجوئی در ایران) انجام داده است که در ذیل می خواند.
روژی کورد: تاریخچە و سراغاز جنبش کوردی بە کجا باز میگردد؟
امیری: از لحاظ تاریخی، جنبش و فعالیت قشر محصلین کورد در همە بخش های کوردستان بە اوایل قرن بیستم بر میگردد، کە در آن شماری از محصلین سازمانی را بەنام (جمعیت دانشجویان امید کورد) در سال ١٩١٢ میلادی در شهر استانبول تاسیس کردە و تا سال ١٩٢٢ فعالیت داشتەاند. اما آنچە بە پیشینە فعالیت دانشجویی کوردی در شرق کوردستان بر می گردد، بعد از سقوط جمهوری کوردستان برخی از جوانان کورد جهت تحصیل بە اروپا سفر کردە و در دانشگاها مشغول بە فعالیت می شوند کە می توان اشارە کرد بە دکتر عبدلرحمان قاسملو در فرانسە، کە با تنی چند از دانشجویان (انجمن دانشجویان کورد در اروپا) را تاسیس کردند. انجمن نامبردە طی دو دهە فعالیت خود نقش بسزای در آگاهی بخشی بەروند روشنفکری در میان دانشجویان کورد در خارج از کشور داشتە است.
در داخل ایران هم با ورد شماری زیادی از جوانان کورد بە دانشگاها در دهە ٣٠ شمسی، کم کم تاریخچە مبارزاتی جنبش دانشجویی کوردی شکل می گیرد. دانشجویان مبارز با تاسیس (اتحادیە دانشجویان کورد) در دانشگاە تهران، اولین گام خورد را در راستای مبارزە برای خواستەهای صنفی و دانشجویی و همچنین ملی برداشت، اما از ابتدای کار با برخورد شدید حکومت مرکزی رژیم شاە روبرو شدە و در اواخر سال ١٩٤٢ میلادی، شماری از فعالین دانشجویی کورد همچون علی حسنیانی، سوارە ایلخانی زادە، عزیز ژیان دستگیر شدند و شماری هم مانند اسمایل شریف زادە، امیر قازی، محمد امین سراجی بە جنوب کوردستان پناهندە می شوند. چندی بعد شهید اسمایل شریف زادە رهبری مبارزە مسلحانە و چریکی ١٨ ماهە سال های ٤٦ و ٤٧ شمسی را در قسمتی از شرق کوردستان بر عهدە می گیرد کە تا آن زمان هیچ نیروی رادیکال و آزادیخواە توان مبارزە مسلحانە را در هیچ بخشی از ایران را نداشت.
بعد از انقلاب ٥٧ شمسی ایران، در اواخر دهە ٦٠ شمسی، دانشجویان کورد در سراسر دانشگاەهای ایران با برگزاری مراسمات یادبود شیمایی حلبچە و بعد در اواخر دهە ٧٠ شمسی با منتشر کردن بیش از ٧٠ نشریە دانشجویی کە شامل نشریات فرهنگی، اجتماعی، ادبی بە زبان کوردی و فارسی (دو زبانه) می شد، نقش مهمی در در توسعە روند روشنفکری جامعە شرق کوردستان ایفا داشتند.
روژی کورد: هنگامی می گویم جنبش یا مبارزات دانشجویی کوردی، انچە کە از همان نگاه اول بدان می رسیم، جدایی یا حتی تناقظ ان با جنبش دانشجویی سراسری ایران می باشد، آیا این دوو واقعا از هم جدا هستن، یا نە یک پروسە موزای و همگونند؟
امیری: جنبش دانشجویی کوردی شاید در بعضی از خواستەهای صنفی و مدنی با جنبش دانشجویی سراسری در ایران وجە مشترکی داشتە باشد، اما آنچە جنبش کوردی را از جنبش سراسری جدا می کند، خواستەهای انسانی و حقوقی ملت کورد است کە از ابتدای تشکیل دولت-ملت در ایران در سال ١٣٠٥ شمسی توسط رضا شاە پهلوی تا بە امروز توسط روشنفکران و قشر تحصیل کردە کوردستان مطرح شدە است اما هیچگاه با پشتبانی جنبش دانشجویی سراسری ایران روبرو نشدە.
دغدغە اصلی جنبش دانشجویی کوردی بر روی مسایل و خواستەهای ملت کوردستان تمرکز داشتە و دارد، مخصوصا در نشریات خود در اواخر دهە ٧٠ شمسی با مطرح کردن خواستەهای ملی و برجستە نمودن مشکلات موجود در کوردستان بەوضوح بە این حقیقت پی خواهیم برد.
این جنبش برآیند شرایط موجود کوردستان و خودآگاهی ملی در جامعە کوردی است و ادامە دهندە بخشی از جنبش آزادیخواهی کوردستان قلمداد می شود، در واقع “هویت گرایی” در این جنبش بە گفتمان غالب تبدیل شدە و این همان وجە متمایز کاملا آشکار آن با جنبش دانشجویی سراسری ایران است.
روژی کورد: خواستەهای جنبش دانشجویی کوردی از گذشتە تا امروز چە بودە و طی این مسیر و فرایند چە تفاوتی کردە است؟
امیری: جنبش های دانشجویی هموارە در قبال وضعیت موجود در جامعە، منتقد و ناراضی بوده و هستند، بخصوص جامعە کوردستان کە از لحاظ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی از طرف حکومت های مرکزی بر ملت کورد ظلم مضاعف روا داشته شده است، این مسئلە باعث شدە هویت گرایی بە یکی از شاخصهای اصلی این جنبش تبدیل شود و در واقع این جنبش بخشی از جنبش آزادیخواهی کوردستان است. از این منظر وقتی بە تاریخچە این جنبش می نگریم، در میابیم ازابتدای شکل گیری جنبش، فعالیت برای رفع تبعض نژادی، همسو با جریانات سیاسی کوردی یا در مقاطعی با پیوستن فعالین دانشجویی بە صفوص احزاب، رهبری جنبش های کوردی را بەدست گرفتەاند.
تلاش برای برابری و آزادی سیاسی و اجتماعی صنفی در حوزە دانشگاهها، حفظ حریم دانشگاهها، جلوگری از دخالت مستقیم نیروهای امنیتی، تلاش برای تئوریزەکردن جنبش دانشجویی با متود عقلانی و انتقادی، تلاش برای بە دست آوردن همدلی و پشتیوانی جنبش های دانشجویی ملیت های دیگر… از خواستهای جنبش دانشجویی کوردی بەحساب می آیند.
روژی کورد: شما مولف کتاب (تاریخ جنبش دانشجویی در ایران) هستید با توجە بە دانستەهای شما از این نظر، تا کنون آیندە این جنبش و بوِیژه جنبش دانشجوئی کوردی را چگونە ارزیابی می کنید؟ ایا این جنبش موفق عمل کردە است یا بلعکس؟
امیری: جنبش دانشجویی کوردی در طی چندین دهە فعالیت خود در سراسر دانشگاهای ایران، عملا اثبات کردە است که جنبشی فعال است و در این راە در حوزه و حیطه دانشگاەها، حداقل در دهە گذشتە کسانی مانند (ابراهیم لطف الهی، کیانوش اسا، محمد جواد پرنداخ) و نیز در صفوف احزاب سیاسی دەها شهید مانند اسماعیل شریف زادە از رهبران حزب دمکرات کە هم اکنون بە نماد “دانشجوی کورد” در شرق کوردستان تبدیل شدە دادە است.
جنبش دانشجویی کوردی همسو با سایر جنبش های دانشجویی دیگر در ایران با توجە بە تجربە نزدیک بە شش دهە مبارزە عملی و همچنین بنا بە خصلت و فلسفە وجودی خود، همچنان در عرصەهای مختلف بە کار خود ادامە خواهد داد و بر خلاف تئوریهای فرسودە برای سرکوب این جنبش چە در زمان پیش از انقلاب چە در زمان بعد آن، این جنبش با بهرەگیری از فرصتی قادر بە سازماندهی مجدد خود خواهد بود.
روژی کورد: نقاط ضعف و نقاط قوت عملکرد جنبش دانشجویی کوردی از دیدگاە شما چیست؟
امیری: نبود یک پلاتفورم معین دانشجویی، همچنین نبود فدراسیونی کە همە تشکل های دانشجویی را در خود جایی دهد از اصلی ترین مشکل این جنبش بودە، هر چند در روز ١٨ تیر ١٣٩١ شمسی اولین فدراسیون دانشجویان شرق کوردستان تشکیل شد اما بدلیل اینکە این تشکل تنها دو اتحادیە دانشجویی را در خود جایی دادە و تا کنون فراگر نشدە، نتوانستە پاسخگوی این مقطع از جنبش دانشجویی باشد.
روند دانشجویی کوردی طی سالهای متمادی مبارزە، بە دلیل شرایط ویژە جغرافیایی (شرق کوردستان) منجر بە حرکات تند و رادیکال بیرون از دانشگاهها نشدە است. چون بشدت از سوی حکومت سرکوب و رهبران و فعالینش زیندانی یا اخراج شدەاند، همین دلیل تند برخورد نهادهای امنیتی رژیم باعث شدە کە این جنبش نتوانستە حاکمیت را در داخل بە طور جدی بە چالش بکشد.
اما با وجود فشارهای متمادی ارگان های مختلف امنیتی رژیم، جنبش دانشجویی کوردی هموارە بر خواستەهای صنفی و مدنی و در بعد وسیعتر آن، مسائل ملی پافشاری کردە و تاکنون از مطالبات خود دست بر نداشتە است، کە این مهم بە عنوان یکی از مهمترین نقاط قوت جنبش قلمداد می شود. ادامە پیوند ناگسستنی فکری با جنبش زادیخواه کوردستان از نقطە قوتهای دیگر این جنبش بە شمار میاید، چون شماری از رهبران پیشین و کنونی احزاب کوردستان از دانشجویان و فارغ التحصیلان تشکیل می شوند.
روژی کورد: سخن پایانی شما با خوانندگان روژی کورد؟
امیری: با توجە بە اطلاعات بنده در رابطه با تاریخ این جنبش، بر این باورم کە این جنبش بە راه خود ادامە می دهد و روز بە روز و بیش از گذشته بر خواستەهای خود پافشاری بیشتری خواهد کرد. در پایان با سپاس از مرکز خبری “رۆژی کورد” آرزوی موفقت بیشتر برای شما عزیزان را دارم.
نظرات
