نوشته و تحلیل : رضا وشاحی
قسمت اول :
بعد از اشغال ايران و ساقط كردن رضا شاه، بريتانيا به سمت استقلال يابى ملت هاى ايران تمايل پيدا كرد.
سِر ریدر بولارد، سفیر بریتانیا در ١٩٤٥ از طريق راديو بيروت اعلام كرد كه شيخ عبدالله الخزعل پسر شيخ خزعل خواهان ضميمه شدن عربستان (الاحواز) به عراق است. متاسفانه شيخ عبدالله الخزعل روز بعد اين را انكار كرد و طرح شكست خورد.
سِر ریدر بولارد، سفیر بریتانیا، بی آن که منتظر پاسخ رهبران ایران شود، فعالیت‌هایی را در لباس حاکم واقعی ایران اغاز کرد و طرحی برای اعلام چهار زبان فارسی، عربی، ترکی و کردی به عنوان زبان‌های رسمی ایران ارائه داد.
طرح کمیته سه نفره، اندک اندک، توسعه یافت و به شکل یک طرح ۱۱ ماده‌ای برای تحمیل قیمومیت سه قدرت فاتح (شوروی، بریتانیا و آمریکا) به حکیم‌الملک نخست وزیر، با حضور نجم‌الملک وزیر خارجه، ارائه شد. در همان زمان، وزارت خارجه بریتانیا در لندن طرحی را برای خودمختاری خوزستان و بلوچستان و تشکیل یک «شورای مدیریت گذار» مرکب از شوروی، آمریکا و بریتانیا، برای اداره ایران روی میز نهاد.
کابینه حکیم‌الملک طرح لندن را رد کرد و بی بی سی، بلافاصله تبلیغات گسترده‌ای را برای «شورای مدیریت گذار»، و در واقع تجزیه ایران، به راه انداخت.
در مقابل امتياز نفت شمال و حمايت شوروى از استقلال آذربايجان، بريتانيا از جنبش قباديان در كرمانشاه و اتحاديه ايلات غرب و استقلال كوردها حمايت كرد و شيوخ عرب الاحواز را به استقلال تشويق كرد تا منافع نفتى خود در جنوب را حفظ كند. روسيه از كمونيست هاى هاى هوادار خود و حزب توده خواست كه در صنعت نفت عليه بريتانيا و عرب ها اعتصاب و خرابكارى كنند.
یکی از عوامل مهمی که در تصمیم بوین برای تجزیه ایران موثر افتاد گزارشی بود تحت عنوان «اوضاع جنوب ایران» که توسط کمیته امنیتی مشترک روسای ستاد ارتش بریتانیا تهیه شده بود و قسمتهایی از این گزارش بعداً در روزنامه تایمز نیز منتشر گردید در این گزارش اوضاع کمپانی نفت جنوب بخصوص مورد توجه قرار گرفته و ادعا شده بود که ٧٥ درصد از ٤٠ هزار کارگر شرکت نفت ایران و انگلیس رسماً عضو حزب توده هستند، و این خود به آن معنا بود که حزب توده که تحت حمایت شوروی قرار داشت عملاً و مستقیماً موقعیت کمپانی نفت جنوب را به مخاطره افکنده است.
نظرات
