نگارنده: فرید لطیفی
جمهوری کوردستان
کم تا بیش اکثر فعالین‌سیاسی حوزه ی جغرافیای سیاسی ایران در مورد جمهوری کوردستان به پایتختی مهاباد و رهبری فرزانه ی ملت کورد پیشوا قازی محمد نوشته یا صحبت کرده اند.
جمهوری کوردستان در ۲ بهمن سال ۱۳۲۴ در استان ارومیه تشکیل و بعد از یازده ماه بعد از حمله ارتش ساختە و پرداختە ایرانیان بە رهبری پهلوی به کوردستان سقوط و رهبران آن اعدام گردیدند.
فضای سیاسی ایران قبل از تشکیل جمهوری کوردستان
رضا خان با پشتیبانی دولت بریتانیا رسما در سال ۱۹۲۵ م به تخت شاهی رسید و به عنوان بنیانگذار سلسله ی پهلوی لقب‌گرفت ، وی در سال‌های حکومتش پایه و اساس فارشیسم (فاشیسم ایرانی به رهبریت فارسها) در ایران را امتداد داد و پشتیبانی کرد. او همچنین با همکاری کسانی نظیر محمد علی فروغی ، بهار و کسری این سیستم را بنیاد نهاد و همچنین مردم دیگر سرزمینها را قتلعام کرد و اسم رسمی این جغرافیای تخت سلطەی سیاسی خود را در ۶ دی ۱۳۱۳ هجری به ایران تغییر نام داد. علت اصلی این تغییر اسم به ملت سازی رضا خان بر میگشت که تمام ملتهای ساکن در این جغرافیا را در درون فارسستان ذوب و اسمیله کنند و ملتی یک دست و یکپارچە درست کنند. و از این طریق بر اساس فکریت یک ملت ، یک‌زبان و یک‌پرچم تمام ملل دیگر را ترد و حذف کردند و یا در خود ذوب کردند.
رضا خان با حمله به تمام نقاط ممالک محروسه و اشغال سرزمینی این مملکتها که هدف تنها استعمار و استثمار و نابودی سرزمینی آنان بود ، و همچنین گسترش افکار فاشیستی فارسی در ایران شد.
از جمله موارد حکومت وی می‌توان به
۱. حذف قانون ایالتی – ولایتی
۲. از بین‌بردن تمام آزادی های فردی – اجتماعی و سیاسی
۳. تسلط کامل بر مجلس
۴. حمله ورشدن به اعتقادات فردی و کشف اجباری حجاب
۵. ممنوع کردن تمام زبانهای ملی غیر دری (تا قبل از وی اسم زبان فارسی دری بود که به فارسی دری و بعد فارسی تغییر نام گردید )
۶. اتحاد و پیروی کردن از فاشیستهای نازی و کمالیستی ۷. ساخته و پرداخته کردن تاریخ برای قوم‌فارس
۸. جمع و خرج کردن تمام ثروت ملی خلق‌های ایران در شهاب فارس نشین
۹. کشتار و نسل کشی ملل غیر فارس علل خصوص در کردستان ، لرستان و اقلیم احواز
این فضای سیاسی تشکیل شده توسط رضای پهلوی باعث به وجود آوردن نهضتهای زیرزمینی در تمام این قلمرو شد و بعد از خلع قدرت رضا پهلوی توسط بریتانیا این نهضتها توانستند در یک‌فضای نسبتا آزاد سیاسی بعد از حضور نیروهای شوروی و بریتانیا برای آزادی ملتهای در بند ایرانی دست به علنی کردن جنبش‌های ملی گرایانه خود در کردستان و آذربایجان بزنند.
در سال ۱۹۴۲ م در شهر مهاباد یک مجمع کوردی به اسم “کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان ” تشکیل شد که هدف این کومله تحقق اهداف زیر بود:
۱. تلاش برای ایجاد یک‌دولت ملی برای تمام کوردها
۲. تلاش برای چاپ روزنامه ، مجله و کتاب به زبان کوردی
۳. دایر کردن مدارس برای آموزش زبان کوردی برای ملت کورد
۴. ضدیت با فرد پرستی و پول پرستی
۵. ضدیت بر مشکلات داخلی کوردها و تمرکز بر حل مشکلات با دیالوگ
۶. ایجاد دیپلماسی مدرن با کشورهای صاحب‌نفوذ در خاورمیانه
کومله در ۲۵ مرداد ۱۹۴۵ م به حزب دمکرات کوردستان تبدیل گردید و رهبریت این حزب در دست رهبر ملی مذهبی کوردستان جناب پیشوا قازی محمد بود.
حزب دمکرات کوردستان در اولین کنگره ی خود چندین قانون را تصویب کرد مِن جمله:
۱. ملت کورد در چارچوب کشور ایران خودمختار و مناطق کوردستان توسط کارمندان حزب دمکرات اداره شوند.
۲. حق تحصیل به زبان مادری باید در ایران به عنوان یک قانون اساسی تصویب و در تمام داران حکومتی در کوردستان امورات اداری به زبان کوردی باشد.
۳. بر اساس قانون ایالتی ولایتی باید هرچه زودتر در ایالت کوردستان انتخابات برگزار شود و نمایندگان مردم انتخاب و شروع به فعالیت کنند
۴. کارمندان کوردستان بدون هیچ شرطی باید از ملت کورد برگزیده شوند.
۵. باید یک‌قانون اساسی فی مابین صاحبا زمین و دهقانان تصویب گردد که آینده‌ی هر دو قشر را تضمین کند.
۶. حزب دمکرات کوردستان با حکومت ملی آذربایجان در راستای گسترش برادری مابین ملل کورد ، اذری ، ارمنی و اتنیک‌های دیگر اقدامات لازم را صورت خواهد داد.
۷. حزب دمکرات کوردستان برای گسترش اقتصاد ، فرهنگ و پزشکی در کوردستان تلاش خواهد کرد.
۸. ما خواهان آزادی برای تمام خلق‌های ایران برای در دست گرفتن سرزمین ملی خودشان هستیم.
این هشت مصوبه حزب دمکرات کوردستان برای نماینده دولت در حکومت قوام السلطنه در تهران ارسال گردید.
۹. حق تعیین سرنوشت یک حق طبیعی برای تمام ملل در جهان است و ما خواهان تعیین سرنوشت ملت کورد در کوردستان هستیم.
همچنین مابین حزب دمکرات کوردستان و دمکرات آذربایجان برای حل مشکل مرزی دو دولت با فشار شوروی یک قرارداد با دولت آذربایجان منعقد شد.
که شامل موارد زیر شدەبود:
۱. حکومت کوردستان در تمام نقاط تحت فرمان خود برای آذری‌ها حق مساوی شهروندی قائل خواهد شد.
۲. هردوحکومت کوردستان و اذربایجان بە تنها حق مذاکرە با دولت تهران را نخواهند داشت.
۳. حکومت اذربایجان متعهد خواهد بود برای کوردهای ساکن اذربایجان حق مساوی شهروندی قائل شود.
٤. در صورت حمله حکومت تهران به کوردستان یا آذربایجان هر دو حکومت برای پشتیبانی از همدیگر در برابر تهران از هیچ کمکی بەهم دریغ نخواهند کرد.
جمهوری کوردستان چطور تشکیل گردید ؟
همانگونه در پیشتر گفتە شد خیلی پیشتر از اینکە این حکومت تشکیل شود مردم کورد در فکر تاسیس کشور کوردستان بودند و این نبود استقلال برای کوردها معضلی بود که در فکر حل ان بودند لذا بعد از اشغال ایران توسط نیروهای متفقین و از هم‌پاشیدگی ارتش پهلوی عملا نیروهای نظامی ایران تسلطی بر شمال کوردستان و آذربایجان نداشتند و این خلا در این دو ایالت موجب فراهم شدن شرایطی شد که کوردها بتوانند دوبارە بفکر استقلال خود باشند و این باعث به قدرت رسیدن دو حزب سیاسی در کوردستان و آذربایجان گردید که این دو حزب سیاسی دو دولت خودمختار را تشکیل دادند.
حکومت کوردستان بعد از چیرگی بر پادگان شهر مهاباد و با پشتیبانی رهبر قازی محمد در ۲ بهمن ۱۹٤٦ رسما اعلام موجودیت کرد و با حضور تمام کوردها از هر قسمت تقسیم شده خاک کوردستان و با جشن و پایکوبی در میدان چهار چراغ پرچم مقدس کوردستان بەاهتزاز درامد
رهبر قازی محمد با سلام نظامی بە رژە نیروهای پیشمرگە و قول بە ملت خود کە تا اخرین لحضە برای دفاع از ملتش همپای ملتش خواهد ایستاد اعلام استقلال کوردستان از ایران را کرد و در این راستا از همە چیز خود برای این هدف شریف مایە گذاشت.
نکتە بسیار مهم ، ارچیوال روزولت نوه رئیس جمهور وقت ایالات متحدە امریکا در کتاب خود نوشتە است (کوردها خواستن بە مرکزیت ارومیە یک حکموت ملی در کوردستان تائسیس کنند اما با فشار شوروی و پشتیبانی انان از اذری ها کوردها مجبور شدند شهر مهاباد را بجای ارومیە بە عنوان پایتخت حکومت کوردستان برگزیدند اما تا اخرین لحظات حکومت کوردستان ارومیە و باقی شهرهای دیگر شمال استان توسط خانهای کورد اداره میشدند ) ، با بیرون‌رفتن‌ارتش شوروی و خیانت شوروی به این‌دو‌حکومت و همچنین پشتیبانی نیروهای امریکای و انگلیسی ، ارتش پهلوی بار دیگر کنترل این دو ایالت را تحت تسلط خود قرار داد و رهبران حکومت کوردستان را در شهر مهاباد اعدام کرد.
دستاوردهای جمهوری کوردستان:
۱: سرود ملی ای رقیب
۲: پرچم کوردستان
۳: نام پیشمرگه
۴: تحقق کشور مستقل سیاسی برای ملت کورد
۵: چاپ و‌نشر کتب ، مجله روزنامه به زبان‌کوردی
۶: اعزام دانشجو به شهر باکو در شوروی برای تحصیل در دانشگاه
۷: تاسیس مراکز اموزشی و مراکز بهداشتی و درمانی
۸: ایجاد دیپلوماسیت با کشورهای صاحب نفوذ در منطقه
۹: اتحادیە جوانان کوردستان
۱٠: اتحادیە زنان کوردستان
نظرات
