استقلال کوردستان، موانع، چالشها و سرانجام آن

0
1611
هلمت معروفی

نگارنده: هلمت معروفی

تاریخ مبارزات کوردها انباشته از فراز و فرودهای گوناگون است. مسیری که طی آن انواع خیانتها، مبادلات سیاسی و شکست و پیروزیها و حتی دو بار اعلام جمهوری کوردستان را نیز می توان مشاهده نمود.

طی این مسیر طولانی از مبارزات، اندیشیدن به استقلال، تفکری است که طی یکصد و اندی سال گذشته و البته به صورت طیفی وارد مبارزات ملت کورد شد و این تفکر که از قبل از سوی بدرخانیها، تلاش برای آن شروع شده بود، در دوره اسماعیل آقا سمکو (اواخر دوره قاجاریه و اویل دوره پهلوی)، برای اولین در قالب یک جنبش ملی استقلال خواه، کانالیزه شد و سپس با اعلام جمهوری کوردستان در مهاباد به رهبری پیشوا قاضی محمد (دوم بهمن ۱۳۲۴ شمسی)، نمودی عینی یافت و تاکنون نیز علیرغم وجود تاکتیک و استراتژیهای گوناگون احزب کورد از اتونومی تا فدرالی و استقلال، تنها خواست واقعی کوردها و مبارزاتشان، استقلال کوردستان البته به دو صورت گوناگون تشکیل یک کشور مستقل کوردستان و یا تشکیل چهار کشور مستقل کوردستان و ایجاد اتحادیه ای بین آنها، بوده است.

جهت بررسی این مدعا می توان به اشعار “احمد خانی” (۱۶۵۱ -۱۷۰۷)، استاد قانع (۱۲۷۷-۱۳۴۳)، نحوه دفاع از حضور بارزانیها در جمهوری مهاباد از سوی قاضی محمد در دادگاه فرمایشی شاه، دامنه حکومتداری شیخ عبیدالله نهری بین دو دریاچه وان و ارومیه (زادهٔ ۱۸۲۶/۱۸۲۷ – درگذشتهٔ ۱۸۸۳/۱۸۸۴)، دیدار تاریخی اسماعیل آقا سمکو با شیخ محمود حفید در دوره دوم حاکمیت شیخ محمود در سلیمانیه در سال ۱۹۲۳ میلادی، تاکید بر حق تعیین سرنوشت در سخنرانی و نوشته های رهبران کورد بویژه دکتر عبدالرحمن قاسملو ( ۱۳۰۹- ۱۳۶۸) و نیز مسائلی همچون وجود حس همدردی و حس مشترک بین کوردها در هنگام وقوع جنایاتی همچون جنگ شنگال و نیز سرور ملی در بین کوردها در هنگام مسائلی از قبیل اعلام فدرالی در کوردستان عراق در و یا حس درد و همنوایی مشترک در زمان دستگیری عبدالله اوجالان (۱۳۷۸ شمسی) بین دیگر کوردستانیها و مسائل متعدد و دلایل موجه و عقلانی دیگری که در این نوشتار امکان اشاره به تمامی آنها مقدور نیست، اشاره نمود.

کوردها در چندین دوره تاریخی، امکان برپایی و تشکیل دولت مستقل خودشان را داشته اند و تاکنون دو بار نیز جمهوری کوردستان، یکبار در کوردستان شرقی و یکبار نیز در کوردستان سرخ اعلام شده است اما کوردها هر بار قربانی توافقات مخفیانه و آشکار منطقه ای و جهانی شده و بیش از پیش تجزیه شده اند که از آنجمله می توان به پیمان لوزان که ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ میلادی در شهر لوزان سوئیس منعقد شد و نیز به موافقت نامه سایکس – پیکو (۹ ماه مه  ۱۹۱۶ در خلال جنگ جهانی اول) اشاره نمود که اکنون کوردها می خواهند با اعلام استقلال در یک بخش از کوردستان، این قرارداد را راهی  زباله دان تاریخ  کنند.

شبهه ای در این مطلب وجود ندارد که اعلام استقلال اینبار کوردستان نیز، همچون دیگر موارد و برهه های تاریخی این پدیده محکوم به اجرا، بدون مانع و مخالفت (حتی از نوع نظامی آن) نخواهد بود. بیشترین مخالفتها را نیز بدون شک جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در پیش خواهند گرفت که با توجه به سوء پیشینه جمهوری اسلامی و نیز حملات اخیر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی و خبرگزاری رسمی اش (ایرنا) می توان برخلاف مدعای نماینده حکومت اقلیم کوردستان در ایران (ناظم دباغ) در مصاحبه با کانال کوردستان ۲۴، احتمال پیش بینی حمله نظامی جمهوری اسلامی ایران را نیز (لااقل به بهانه وجود احزاب کورد مخالف جمهوری اسلامی در کوردستان عراق) پیش بینی نمود.

اما در این معادله باید به طرف دیگر قضیه نیز توجه نمود، اگرچه خواست کوردها از لحاظ کمی نسبت به گذشته تغییری نکرده است و تغییرات تنها از لحاظ کیفی می باشد و گرایش ملی گرایانه کوردها با توجه به ارتقاء سطح دانش و جهان بینی آنها و نیز تحولات منطقه ای و حتی جهانی، بیش از پیش رشد نموده است، اینک صف بندی دوستان و دشمنان کوردها همچون گذشته باقی نمانده است و مسئله و خواست کوردها در هاله ای از ابهام و یا گردابی از مخالفتها باقی نمانده است.

کشورهای عربی و از جمله سعودیه که همپیمانان زیادی در جهان و منطقه دارد، فرانسه، اسرائیل و چندین کشور دیگر مستقیما موافقت خود با استقلال کوردستان را اعلام نموده اند. ظاهر قضیه، موافق حتمی امریکا را نیز نشان می دهد، در این میان اما آلمان تاکنون کام فرو بسته است. موافقتها با اعلام استقلال و قبل از آن رفراندوم، تا حدی بوده است که تاکنون بغیر از ایران و ترکیه، هیچگونه واکنش منفی شدیدی در جهان و منطقه نسبت به این امر مشاهده نشده است.

یکی از مسائلی که بسیار مورد توجه است، احتمال حمله جمهوری اسلامی و تا حدودی ترکیه به اقلیم کوردستان در صورت اعلام استقلال است. اما باید با توجه به حضور گسترده نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا در منطقه، مخالفت شدید کشورهای عربی و آمادگی آنها برای حمله به ایران، وجود مخالفتهای شدید داخلی در داخل ایران، آمادگی کوردهای روژهلات برای مبارزات مسلحانه، شکستهای پی در پی ایران در سوریه و عراق و لیبی و حتی فلسطین، وجود شرکتهای عمده جهانی نفت در کوردستان عراق و چندین فکتور دیگر، توان حتی اندیشیدن به حمله به کوردستان را از جمهوری اسلامی سلب نموده است و غرشهای ناگهانی و حتی تند جمهوری اسلامی در زمان حال، ناشی از ضعف آن در کنترل این مسئله و تأثیرگذاری بر آن است که جدی ترین بحران برای جمهوی اسلامی محسوب می شود، بحرانی که از آن به عنوان “اسرائیل دوم” و حتی “کشور داعش” نام برده است.

سخن پایانی:

کشور کوردستان تشکیل خواهد شد، در آینده ای نه چندان دور و بلکه طی شش سال آینده، کشور کوردستان دیگری نیز در کوردستان روژهلات تشکیل خواهد شد و طی آینده ای نه چندان دورتر، جهان شاهد تشکیل چهار کوردستان خواهد بود که البته وحدت بین آنها در قالب چهار نظام سیاسی مستقل اما موحد، خواهد بود. این روند تاریخی با وجود تمامی مخالفتهای جهانی، منطقه ای و حتی داخلی، اجتناب ناپذیر است. اما اکنون بیش از هر زمانی، حکومت اقلیم کوردستان و شخص بارزانی می بایست به دو نکته توجه بیشتری بنمایند:

۱- اتحاد بیشتر در بین احزاب کوردستان و بویژه توجه بیشتر به جنبش تغییر و سهیم نمودن این جنبش در جریانات داخلی که با توجه به چند سفر اخیر گروههای اسلامی و جنبش گوران به ایران و نیز مرگ روانشاد نوشیروان مصطفی و خلل حضور وی در این برهه حساس زمانی، می توان پیش بینی برخی ناسازگاریها را از سوی این دو طرف مشاهده نمود که به صورتی اجباری آنها را در طرف ایران صف بندی خواهد نمود.

۲- استقلال کوردستان به هیچ گروه، شخص و عشیره و … مختص نگردد. این مسئله با توجه به وجود تضادها و تنشهای داخلی در کوردستان می تواند عوارض و تبعات جبران ناپذیر و مهلک برای کوردها و فرصتی تاریخی برای دشمنان کوردها  استقلال کوردستان، فراهم اورد.

 

نظرات