نوشته و تحقیق : فرید لطیفی
اعدام کیفری است که سدهها پیش انسان برای مقابله با مجرمان و ارتکاب جرم و با هدف اجرای عدالت اختیار کرده است. شاید تصوربر آن بوده که هر چه مجازات شدیدتر، زمینه تحقق عدالت بیشتر و هر چه جرم بزرگتر، مجازات باید شدیدتر باشد.
از دهم اکتبر برابر با 18 مهرماه، به عنوان روز جهانی مبارزه با اعدام از سوی سازمان ملل نام گذرای شده است.
در واقع اِعدام نوعی کیفر و مجازات و به عبارتی دیگر اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانونبرخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه -عمومی، جنایی، نظامی و غیره- زندگی یک انسان سلب میگردد
تاریخچه اعدام
اعدام که در تاریخ حقوق کیفری سنگینترین مجازات بشری به شمار میرود از دیرباز در جوامع و ملتها جهت برخورد با ناقضان قانونخود وجود داشته است. اولین سند تدوینشده رسمی به جا مانده به ۱۸ قرن قبل از میلاد مسیح و حکومت حمورابی شاه بابل بازمیگرددکه در آن مجازات ۲۵ جنایت، اعدام پیشبینی شده است. در یونان باستان نیز از مجازات اعدام جهت مجازات جرائمی چون قتل، خیانتو تجاوز و تحت قوانین دراکو به طور گسترده استفاده میشد اگر چه افلاطون معتقد بود اعدام تنها باید در مواردی اعمال شود که مجرم اصلاحناپذیر است.
از آن زمان تا کنون انواع روشهای مجازات اعدام در سراسر جهان شامل مصلوب کردن، غرق کردن، ضرب و شتم منجر به مرگ،سنگسار، سوزاندن در آتش، چهارمیل کردن، دار زدن، تیرباران، صندلی الکتریکی و تزریق کشنده جهت مجازات مجرمان به کار میرود.
سازمان ملل و لغو مجازات اعدام
قطعنامههای سازمان ملل متحد برای توقف مجازات اعدام به عنوان اولین قدم برای لغو کامل آن، اولین بار در سال ۲۰۰۷ و دومین بارسال ۲۰۰۸ در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. دبیرکل سازمان ملل نیز در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ طی گزارشی آخرینتحولات مربوط به توقف و لغو اعدام در کشورهای مختلف را به مجمع عمومی ارائه کرد. در این قطعنامهها ضمن تاکید بر توقف مجازاتاعدام، گفته شده مجرم، به اعتبار انسان بودن، دارای حق حیات و بسیاری حقوق دیگر است و قانونگذار و سیستم قانونگذاری، حق سلباین حقوق را از فرد به صرف مجرم بودن و ارتکاب جرم ندارد. دومین پروتکل الحاقی به میثاق بین المللی حقوق سیاسی اجتماعی دربارهلغو مجازات اعدام نیز سال ۱۹۸۹ به تصویب مجمع عمومی رسید.
سازمانهای فعال در این زمینه در باره جنبههای غیر انسانی اعدام میگویند وقتی متهمی محکوم به اعدام میشود، تمام لحظههای عمراو در انتظار اجرای حکم و مرگ میگذرد. فرد نه تنها به مجازاتی جسمی ناعادلانه و رفتاری غیر انسانی محکوم میشود، بلکه گذراندندوران انتظار اجرای حکم، بزرگترین فرسایش و شکنجه روحی و روانی است. اغلب این محکومان در شرایط به مراتب بدتر و ناگوارترازسایر زندانیان نگه داری میشوند.
شیوههای اجرای اعدام
در سیستم قانونگذاری هر یک از کشورهای مجری اعدام، بنا به پیشینه، سنتها و مبانی قانونی، روشی برای اجرای حکم پیش بینی شدهاست.
– قطع سر (عربستان سعودی)
– صندلی الکتریکی (ایالات متحده)
– دار (ایران، عراق، مصر، ژاپن، اردن، پاکستان، سنگاپور)
– تزریق سم (چین، ایالات متحده، گواتمالا، تایلند)
– جوخه اعدام (بلاروس، سومالی، چین، ویتنام)
– سنگسار (ایران، افغانستان)
اعدام در ایران
از صد ساله گذشته تا به امروز طبق آمارهای فعالین حوزه اعدام در ایران قریب به چهل درصد اعدامها در ایران مربوط به سیاسیونمخالف حکومت است
که در این زمینه ملت کورد با ۵۵٪
ملت بلوچ با ۲۵٪ و ملت عرب با ۱۳٪ در صدر اعدامیهای سیاسی ایران هستند که نشان از تبعیض ملی در جغرافیای سیاسی کشورایران علیه این ملل است
ایران با اعدام مخالفین سیاسی خود قصد از بینبردن جنبشهای ملی دمکراتیک این ملیتها تحت عنوان مبارزه با تجزیه طلبی را دارد کهدر این زمینه قریب به صد سال است هیچ موفقیتی نصیبش نگردیده است.