26 ساڵ دوای روخانی دیواری بەرلین

0
1388

ئەمڕۆ (26) ساڵ تێدەپەڕی بەسەر روداوی روخانی دیواری بەرلین‌و یەكگرتنەوەی ئەڵمانیای خۆرهەڵات‌و خۆرئاوادا.

ڕۆژی کورد: (26) ساڵ لەمەوبەرو لە رۆژی 3ی تشرینی یەكەمی 1990دا دیواری بەرلین كە ببوە سنوری جیاكەرەوەی نێوان ئەڵمانیای خۆرهەڵات‌و خۆرئاوا، روخێنراو سەرەنجام هەردو ئەڵمانیا یەكیانگرتەوە.

ئەم روداوە پاش كۆتاییهاتنی جەنگی سارد بو لەنێوان بلۆكی سۆسیالیستی‌و بلۆكی سەرمایەداریدا، بەجۆرێك كۆماری ئەڵمانیای دیموكرات كە بە ئەڵمانیای خۆرهەڵات ناسرابو سەر بە بلۆكی سۆسیالیستی بو، هەروەها كۆماری ئەڵمانیای فیدراڵی كە بە ئەڵمانیای خۆرئاوا ناسرابو، سەر بە بلۆكی سەرمایەداری بو.

دوابەدوای كۆتاییهاتنی جەنگی سارد لە ساڵی 1989دا لەنێوان ئەو دو بلۆكەدا كە ئەمەریكاو یەكێتی سۆڤیەت رابەرایەتییان دەكرد، دیواری بەرلین روخێنراو هەردو ئەڵمانیا یەكیانگرتەوە، ئەوەش بە روداوێكی مێژویی گرنگ‌و خاڵی وەرچەرخان دادەنرێت لە مێژوی ئەڵمانیادا.

لەمیانی بەشداریكردنی لە رێورەسمی یادكردنەوەی یەكگرتنەوەی ئەڵمانیا لە شاری دریسدن، ئەنگێلا مێركڵی راوێژكاری ئەڵمانیا روبەڕوی ناڕەزایی زۆر لە هاوڵاتیانی وڵاتەكەی دەبێتەوە، وەك ناڕەزاییەك لەبارەی سیاسەتەكانی چەند ساڵی رابردوی بەتایبەت لە پرسی نەرمی نواندن بەرامبەر بە كۆچبەران.

لە لێدوانێكدا مێركڵ رایگەیاند، ئەڵمانیا روبەڕوی چەندین قەیران‌و كێشەیەك بوەتەوەو هیواشی خواست بەگیانی لێپرسراوی‌و رێزگرتنی هاوبەش‌و یەكترقبوڵكردنەوە ئەو كێشانە چارەسەر بكرێن.

وتی: بۆ من وەك شتێكی كەسی‌و هەروەها بۆ زۆرینەی خەڵكیش لە ئەڵمانیا ئەم رۆژە تەنها رۆژی دەربڕینی خۆشییە، رۆژی سوپاسگوزارییە. بەڵام بێگومان لە رۆژگاری ئێستادا كۆمەڵێك ئەركی نوێ‌و كێشەی نوێ لە چاوەڕوانی ئێمەدان، پاش 26 ساڵ لە یەكگرتنەوەی ئەڵمانیا. من خوازیارم هەموان بەیەكەوە ئەو كێشانە چارەسەر بكەین لەسەر بنەمای رێزگرتنی هاوبەش‌و یەكترقبوڵكردنی جیاوازیی قوڵی سیاسییەوە، بەوجۆرە چارەسەری گونجاو دەدۆزینەوە.

لە لێدوانێكیدا لە ئاهەنگی 26 ساڵەی ساڵڕۆژی یەكگرتنەوەی ئەڵمانیاو ڕوخانی دیواری بەرلین، سەرۆك وەزیرانی ویلایەتی ساكسۆنی لە ئەڵمانیای فیدراڵ تەئكیدیكردەوە لەسەر گرنگی پێدانی زیاتر بە كۆمەڵێك بابەتی وەك كۆنترۆڵی زیاتری قەیرانی كۆچبەران.

ستانسلاڤ تیلیچ سەرۆك وەزیرانی ویلایەتی ساكسۆنی ئەڵمانیای فیدراڵ وتی: ئابوری جیهانی‌و دیاردەی كۆچ بە كۆنترۆڵكردنێكی زیاترو بەدیجیتاڵكردن‌و گۆڕانی كۆمەڵایەتی، ئەمانە لەو بابەتانەن كە پێویستە گفتوگۆیان لەبارەوە بكرێ‌و پەرەیان پێبدرێ. لەو پێناوەشدا، پێویستە بەهەماهەنگی كاربكەین. با پردی پەیوەندی دروست بكەین لەهەر شوێنێك پێویست بێت. بەرپرسیارێتی ئەڵمانیا ناكەوێتە دەستی ئەوانی تر یان بە تەنها سیاسییەكان، بەڵكو ئەوە بەرپرسیارێتی هاوبەشی هەمومانە.

هەر لەو لێدوانەیەدا سەرۆك وەزیرانی ویلایەتی ساكسۆنی لە ئەڵمانیا داوای لە خەڵكی ئەڵمانیا كرد بەرگری لە سیستەمی دیموكراسیی وڵاتەكەیان بكەن‌و لە هەمان كاتیشدا بەرگری لە فرەیی‌و ئازادی بیروباوەڕی ئاینی بكەن لەپێناو بەهێزكردنی ئاشتی كۆمەڵایەتی لە ئەڵمانیا.

سەرەتای یەكگرتنەوەی ئەڵمانیا دەگەرێتەوە بۆ ئەو رێككەوتنەی كە لە رێككەوتی 12ی ئەیلولی ساڵی 1990 لە شاری مۆسكۆ ئیمزاكرا لەنێوان هەردو بەشی ئەڵمانیا لەلایەك‌و چوار هێزە داگیركەرەكەی ئەوكات كە بریتی بون لە فەرنساو بەریتانیاو ئەمەریكاو یەكێتی سۆڤیەت، دواتریش لەو رێككەوتنەوەشەوە رێگادرا بە دروستبونی دەوڵەتێكی نوێی خاوەن سەربەخۆیی تەواو. دواتر ئەڵمانیا لەپاش یەكگرتنەوەی بوە ئەندامی كۆمەڵەی ئەوروپی كە دواتر بوە یەكێتی ئەوروپاو پاشتر بوە ئەندامی هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی كە بە “ناتۆ” ناسراوە، لەوكاتەوە تاوەكو ئێستا ئەڵمانیا وەك ئەندامێكی سەرەكی ئەو دو كۆمەڵەیە دەردەكەوێت.

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت