وتووێژی گەورەژووری ڕاوێژ لەگەڵ دوکتور ئاوات ساڕۆژ/شرۆڤەی دۆخی هەستی ناسنامەیی لە باشووری کوردستانی خۆرهەڵات

0
1861

خوێنەری هێژا:

بابەتی بەردەستت، یەکێکی تر لە زنجیرە وتووێژەکانی گەورەژووری ڕاوێژە لە ڕایەڵەی تلێگرام کە لە ڕێکەوتی ٢ و ٣ی سەرماوەزی ١٣٩٥ی هەتاوی، لەسەر مژاردی “شرۆڤەی دۆخی هەستی ناسنامەیی لە باشووری کوردستانی خۆرهەڵات” بە میوانداریی بەڕێز، دوکتور ئاوات ساڕۆج، چالاکی سیاسیی کورد و بە پێشکەشکاریی ئیقباڵ (هاوتا) شادی، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەریی گەورەژووری ڕاوێژ، ئەنجام دراوە.

د. ئاوات ساڕۆژ
د. ئاوات ساڕۆژ

ڕاوێژ: سەرەتا تکایە خۆتان بە هاوڕێیانی ژوورەکە بناسێنن .

ساڕۆژ: من ئاوات ساروج ،خەڵکی ڕۆژهەڵاتی کوردستان -کرماشان ،چالاکی سیاسی لە خزمەتی ئیوە بەڕێزدام

ڕاوێژ: بەر لە چوونە سەر باسی سەرەکی و شیکردنەوەی، پرسیار ئەوەیە کە ئێستا لە کرماشان، یارسانی بوون زۆری کار بۆ دەکرێ و چەندین ڕێکخراوێکی بۆ دامەزراوە. ئێوە ئەوە بە قازانج دەزانن یان زیان؟

هاوتا شادی
هاوتا شادی

ساڕۆژ:  لە کرماشان وئیلام هەر چەرشنە کاری فەرهەنگی و ئەدەبی ،هەتا ڕێکخراوی مەدەنی بە شێوەی بەرفەراوان بێت باشترە

بەڵام ئەگەر ئەو ڕێکخراوە یان چالاکیە بە ئەقاری ئایینی و مەزهەبی دا بڕوات و ببێتە هۆی زەق بونەوەی ئایین یان مەزهەبیک بە مەترسیی دەزانم و لە داهاتوو دا کیشە ساز دەبێت ،همێدەوارم کە ڕێکخراوی لەم چەشنە بۆ یارستان بە مەبەستی زەق کردنەوی ئایین یان بابەتیک لەم چەشنە نەبێت !

ڕاوێژ: کێشەی سەرەکیی ئەو ڕێکخراوانە ئەوەیە کە ئەوان فاکتەری کوردبوون لە هیچ کوێی چالاکییەکانیاندا نیە، ئایا ئەوە ناتوانێ خەسار بێ بۆ خەباتی کورد؟

ساڕۆژ:  لێرەدا ئەگەر  بە مەبەستی دیاری کراو و بە ئەمد باسی کورد بوون لە ئارادا نەبێت هەر مەترسیەو دیارە دەتوانێت کیشە ساز بێت و چەند بەرەکی لە نێوانی فرە ئایین لە دەڤەری کرماشان و ئیلام بە تایبەت کرماشان (کە یارستان زیاتر لە کرماشانداهەیە) دروست دەکات . هەر چەندە لەو ڕێکخراوانە بابەتەهایەک یان بیرو بۆچوونی جیاواز بینراوە کە بەرەو جیا کردنەوی یاری لە کۆمەڵگای کوردی و بەنەتەوە بوونی کراوە و دیارە دەستی نەیاری کورد یان خود دەستی کەسانیک تێدایە کە دژبەری کورد  یان لایەنی کوردیی نین .

ئەم بابەتە لەو کاتە مانا دەکرێت کە زیاتر لێ بکۆڵینەوەو ببینن مەبەستی ئەساسی و سەرکی ئەم ڕێکخراوانە چیە ! گرنگ ئەوەیە کە تاکی کورد بە هەموو بیرو باوەریکەوە لە نیەت و چۆنیەتی ئەمر ڕیکخراوانە ئاگادار بێت!

ڕاوێژ: کرماشان، هێزی بێستوونی بوو و شەهیدی بەرزیشی هەن کە ناکرێ ناوی هەموویان بێنین (سڵاو لە ڕوحی بەرزی هەموویان)، هۆکاری کز بوونەوەی ئەو بەشدارییە چیە؟

ساڕۆژ: دەبێت لە مێژووو و هەر وەها خەسارناسی ئەم بابەتە وەک هزۆری  حیزبی کوردی و هەروەها بەشداری خەڵکی دەڤەری کرماشان لە بزوتنەوەی کوردی ئاگادار بین و بە گشتی خاڵە لاوازەکان دەست نشان بکرن تا بزانین هۆی کز بوونی ئەم بەشداریە چی بووە!

کرماشان لە مێژۆی خۆی هەر لە سەرتای بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی گەلی کورد لە کۆماری کوردستانەوە بەشداری ئەم شۆڕشە بووە و نمونەش بەشداری ”میرزا ئیبراهیم نادری – یەدولا ڕەزایی کەڵهور – ڕەشید باجەلان لە خانەقین کە خۆی لە ڕێگای یەدولای ڕەزایی کەلهوڕ لە شاری گیەڵان ەوە لە گەڵ کۆماری کوردستان و پێشتر کۆمەلەی ژکاف ئاشنا بووە)  و کەسانیکی دیکە

هزۆری چالاک و لە بەر چاو تەنانەت نوسین و پلەو پایەو چالاکی ئەم کەسانە لە کرماشان و ناورۆی کرماشان لەو سەردەمە هەتا سالانی پەنجاکان وەک ساڵی ٥٨ ی هەتاوی و ….کە کەسانیک بەشداری هێزی کوردی وەک حیزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران بوون و تەنانەت چەندین شەهیدی ناودارو مەزنیشمان هەن  وەک فەرماندەی هێز و …لە هێزی شاهۆ ،هێزی بێستۆن و ئاژوان و  کەچی خەسار ناسی ئەم بەشداریە دەگەڕێتەوە و سەر کەمی هزۆری حیزبی کوردی و زۆر خاڵی دیکە وەک کەمی هەستی نەتەوەیی خەڵکی ئەم دەڤەرە ،ئایین و مەزهەب و ……و هەر وەها هزۆر و چالاکی زۆری حیزبە غەیر کوردیەکان کە سەر بە مەرکەز و ئێران خواز و ….بوون . ئەم هۆیانە و زۆر هۆی دیکەش بایسی کەمرەنگی بەشداری خەڵکی ناوچەی کرماشان و ئیلام لە بزوتنەوەی کوردی بووە

ڕاوێژ: نزیک بوونی کرماشان و ئیلام بە خانەقین و گەرمیانی باشوور، هیچ کاریگەرییەکی نەرێنی لەسەر کرماشان و ئیلام و لوڕستان هەبووە بۆ دابەزینی هەستی نەتەوەیی و جێگرتنەوەی بە بابەتی تر؟

ساڕۆژ: لە سەردەمانێک، هەر لە شۆرشی پێشەوا قازی  و کۆماری کوردستانەوە هەتا بەشداری نەمر بارزانی لە بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی کورد ،چالاکی خەڵکانیک لە کرماشان و بەتایبەت ئیلام کە لە گەڵ خەڵکی خانەقین و گەرمیان بەگشتی هاو سنوور و تەنانەت خزم و ….ش بوونە هۆی بەشداری چالاکی ئەم خەڵکە بووە ،کە چی هەندیک جار ئاستی نەتەوەیی و بەشداری چالاکی خەڵکی باشوور لە دەڤەری خانەقین ،مەندەلی و گەرمیان بە گشتی هەم بە ئەرێنی و ئەم بە نەرێنی باندوری لە سەر خەڵکی ئیلام و کرماشان هەبووە و هەیە . لێرە دار هزۆری چالاکی خەڵکی دەڤەری خانەقین و بەرەو خوار هەتا بەدەرە، جەسان، مەندەلی، ورازە ڕوو و تەنانەت فەیلی ناوشاری بەغداش بە هۆی پەێوەندی و هاتوو چو و نزیکایەتی خوینی  و خزمایەتی لە گەڵ خەڵکی کرماشان و ئیلامدا ،کەم تافرە باندۆری لە سەر حزووری خەڵکانی کرماشان و دەڤەری ئیلام یان بڵێن بە گشتی باشووری زاگروس ،تەئسیری خۆی هەبووە و لێرە ش دا خاڵی پۆزەتیڤ و نیەگتیڤی خۆی هەیە کە لە کاتی پێویست دیتە بەر باس

ڕاوێژ: لە هەمان کاتدا کە کرماشان و ئیلام لاوازی پێوە دیارە، بە خۆشیەوە چالاکیی ئەدەبی و سیاسی و فەرهەنگیش ئەو ساڵانە زۆر بوون، هیوا بە داهاتووی ئەو ناوچانە چٶن دەبینن؟

ساڕۆژ: قۆناخی لاوازی بەشداری کردن لە بزاڤی کوردی هەر لە ساڵانی شەست هەبووە کەچی بە خۆشیەوە لە ساڵانی هەفتا،هەشتا و ئێستاش ڕۆژ بە ڕۆژ لە زیادبوون دایە ، چالاکی ئەدەبی و فەرهەنگی کە خۆی وەک خۆرسک و لە بەر چاو بە هیمەت و تەقەلای زۆر ڕۆشنبیر ،نووسەر ،شاعیرو  خوێندەوانی کوردی دەڤەری کرماشان و ئیلام هەبووەو هەیە و ئاستی بەرزی چالاکی ئەم خەڵکە بۆ زۆر بەی خەڵکی ڕۆژهەڵات لە بەر چاوە .لە بواری سیاسی یشدا کەم تا فرە کار کراوەو ئەگەر خالە لاوازەکانی ئایین و مەزهەب- شێوەزار (وەک لەهجە گرایی!)و هەر وەها خێل و عەشیرەت بهێڵین ،ئەم ئاستەش ڕوو لە بەرزی و زیادبووندایە  ،کە بە داخەوە ئەم  خاڵە لاوازەنش هەن و چەندەش لە سەر ئەم بابەتە کار کراوە بەڵام هیشتا لەمپەڕ و تەگەرەن لە سەر ڕیگای پێشکەوتنی بزاڤی کوردی و گەیشتن بە ئاستی بەرز و بەڕزکردنەوی هەستی نەتەوەیی لەم دەڤەرانەدا ، بەڵام هەر هیواهەیە و چالاکی و تەقەلای زۆر کەس لەم دەڤەرە و ئاشان بوونی زیاتریان بە بزوتەنەوی کوردی و خۆ ناسین و شۆناسی نەتەوەیی دەتوانێت زیاتر هیوا بەخش بێت.

ڕاوێژ: دوو بابەت لە کرماشان زۆر کاران، یەکیان موسیقا و یەکیان وەرزش، چۆن دەکرێ ئەو دوو فاکتەرە بەکار بێنین بۆ کوردایەتی؟

ساڕۆژ: موسیقا و بە گشتی هونەر لە دەڤەری کرماشان و ئیلام لە ئاستیکی  بەرزدایەو دەبینین کە زۆر کەس لەم بابەتەدا عیش دەکات و دەوڵەمەندی هونەری کوردی لە بواری موازیکدا لە کرماشان و ئیلام مێژووی دور و دریژی هەیە و ناودەنگی باشی هەیە ،دەبێ زیاتر پەرە بە هونەری خوێندن ،ژەنیاری ،کۆڕ و کۆنسەرتی کوردی لەم بابەت بدرێت و موزیک وەک ئامرازیک بۆ پەێونەدی و شۆناسی نەتەوەیەک بەکار بێت و زمانی مزویک خۆی ڕەسا و مانادار بۆ کۆکردنەوی جوانی سرۆشت و ناساندنی خەڵک و داب و نەریت و فەرهەنگیکی کوردی لەم دەڤەرە و گەیاندنی پەیامێک بە دەڤەری دیەکی کوردی و بە گشتی شناساندنی هونەری کوردی لە کرماشان و ئیلام بە گشت کوردستان بێت تا هەست و پەێوەندی و نزیک بوونەوەی ئەو جیاوازیانە کە بە هەر هۆیەک لە نێوای ناوچە بە ناوچەی کوردی ساز کراوە ،ئەم نزیک بوونەوە ببێتە هۆی یەک ڕێزی و بەرزی هەستی نەتەوەیی لە گشت کوردستان

هەر لەم بارەوە وەرزشیش کە خۆی  لە ئیلام و کرماشان مێژووی لەبەر چاوی هەیە و لە ئاستی ئیرانیش دا زۆر جار شاهیدی چالاکی وەزرشی و پلەو پایەی بەرزی وەرزشوانانی کوردی کرماشانی ،ئیلامی و لورستانی تەنانەت لە ئاستی جیهانیدا دەین ،ئەەمش خۆی ئەگەر نەتەوە خوازی و ناساندنی نەتەوەیەک وەک کورد و هەروەها بەرز ڕاگرتنی ئاستی پاڵەوانەتی کورد  لە ئەم دەڤەرانە بێت و لەم ڕێگاوە کورد بە ناوچەی دیکەو ئێران و جیهاندا بناسێنێت خۆی دەتوانێت کاریگەرو موفید بێت بۆ پەێوەندی بتەوی کوردی لە هەموو دەڤەریکی ڕۆژهەڵاتدا  کە خۆی دەتوانێت شانازیی بۆ هەموومان بێت کە جەوانیکی کرماشانی بۆ  خاک و نەتەوەیەک وەرزشوانە کە دەبێ هەبێت و خۆی بناسێنێت کە کوردەو کوردستانی !

ڕاوێژ: وەک دیارە کرماشان ڕۆڵێکی بەهێزی گێڕاوە بە دژی ئاسیمیلاسیۆن و بە درێژایی مێژوووی خۆی بەرەنگاری ئەم ڕەوتە ئاسیمیلاسیۆنە بووەتەوە هەر لە هەخامەنشیەکانەوە بگرە تا ساسانی و ئیسلامی و سەلجوقی ق قاجاڕ و پالەوی و خومەینی …….. بەرنامە و کاریان داناوە بۆ گۆڕینی دێموگرافیای کرماشان بەڵام کرماشان هێشتا هەر وەک خۆیە و ئەو هەوڵانە سەرەڕای تێچووی زۆر سەرکەوتوو نەبووە لێرەدا ئەم پرسیارە دێتە ئاراوە گەلۆ ئەو گشتە بەرخودانە چۆن نەیتوانیوە شۆڕشێکی کاریگەر بخولقێنێت ڕای بەڕێزتان سەبارەت بەم باسە چیە؟

ساڕۆژ:  من لەم باوەریە دام کە پرۆژە و پرۆسەی ئاسمیلاسیون لە کرماشان بەهێزتر و بەرفەراوانتر لە ناوچەکانی دیکەی کوردستان بووە و هۆی زۆرن .نزیک بوون بە فارس ،مەزهەبی شیئەو و هەبوونی نزیک بە ٣% فارس لە مێژۆی پتر لە ٩٠ ساڵ و هەتا لە سەر دەمی قاجارەوە کە لە شارە فارسەکان بە هەر هۆیەک هاتوونەتە کرماشان و لەم دەڤەرە گیرساونەتەوە خۆی کاریگەر بووە بۆ ئاسمیلاسیونی ئەم ناوچەیەدا ،لێرە دا بە خۆشیەوە ئیلام زۆر باشترە بووەو ئێستاش ئەگەر پرسی مەزهەبی و …لە ئیلام نەبێت ئاسمیلاسیون شکستی هێناوە بەڵام لە کرماشان هێشتا کەم تافرە ڕەنگ و بوونی ماوەو دوژمن وەک دەسەلاتی مەرکەزی زۆر جار هەوڵ و تەقەلای بۆ لەناوبردنی زمان (هەمووشیوەزاریکی ئەم ناوچەیە ) و هەر وەها هەوڵ بە سیاسی کردن- مەزهەب گەرایی و …کردووە و سیستەمی بە فارسیزمە کردنی ئەم ناوچەیە بە تایبەت لە ناو شاری کرماشان باندوری هەبووەو تا هەدی ئاسمیلەبوون و  ون بوونی کەسانیک بە ئاستی بێ شۆناسی و ون لە فەرهەنگی خاوارە(بێگانە) وەک فارس و …. بووە کە زۆر چالاکی فەرهەنگی و ئەدەبی ،تەنانەت هونەر و موسیقی کوردی و …بایس بووە کە ئەم ئاسمیلا سیونە کەم ڕەنگ بکرێت و هێشتا ماوە کە بە نەمانی ئەم ئاسمیلاسیونەو شکستی ئەم پرۆژەی دریژخایەنی دووسیستەمی شاهی و شەێخی و هەردوو مەرکە گەرای ئێران خوازی و فارسیزمە کردنی وڵاتێک ،ئەو زەمان بەناغەو پرۆژەی بە شٶرش کردنی ئەم هزرە وەک نەمانی ئاسمیلاسیون و بە هێز کردنی هەست و هەبونی کوردی و نیشتمانی لەم دەڤەرە دەرەتانی سەرکەوتنی  زیاتر هەیە .بۆیە لەم خاڵەدا دەبێت زۆر کار بکرێت و پرۆژە ،پشتیوانی، و چالاکی زۆر و بەرفەراوانی دەوێت کە ئەو هەموو تەگەرانە لە سەر ڕێگای بزوتنەوی بەرزکردنی هەستی نەتەوەیی ،لابچێت !

ڕاوێژ : وەک دەزانین ناوچەی کرماشان و ئیلام لە بواری ئایینیەوە فرە ڕەنگەو لە هەبوونی ئەو ڕێکخراوانەش کە لە سەرەوە باسمان کرد دا ئاسایی دێتە پێش چاو ئەگەر هەستی ئایینی ئەندامانی ڕێکخراوێک زەق بێتەوە  پێشنیارتان چیە بۆ ئەوەی ئەو مەسەلە نەبێتە کێشە لە داهاتوو دا لە حاڵێکدا دەوڵەتێکی وەک کۆماری ئیسلامی لە مەجالێک دەگەڕێت ئەو مەسەلانە بە قازانجی خۆی و زەرەری خەڵکی بگوازێتەوە؟

ساڕۆژ: باشتر وایە مەزهەب و ئایین بە گشتی شەخسی بکرێت ،کرماشان فرە ئایینە  و پەرە پێدان بە هەر ئایینێک هەتا چەوساوەش بێت (وەک سونە لە کرماشان چەو ساوەیە ،ئایینی یاری و …چەوساوەن ،تەنیا شیعەیە کە لە لای ڕژیم بە نرخەو سیاسی کراوەو زۆرینەی کرماشان و ئیلامیش شیئەون  لەمبارەوە ڕژیم بە بەرزکردنەوی شیعەی سیاسی زۆر تاکی کوردی مەزهەبی وەک شیعە بەلای خۆیدا ڕایکشاوە !)ئیمە نابێت مەزهەب یان ئایینی دیکە زەق بکەینەوە چۆن هەم بە قازانجی دوژمنەو هەم کیشەی مەزهەبی و ئایینی دروست دەبێت

لە باتی بەرزکردنەوی ئاستی مەزهەبی یان ئایینی دەبێت ئاستی نەتەوەیی ،نیشتمانی و کوردستانی بوون بەرز بکرێتەوە، با هەر کەس و هەر ناوچەیەک ئایینی خۆی ،باوەری خۆ ی و  ئایدیای خۆی هەبێت ،ئەگەر ئاستی نەتەوەیی بەرز بکرێت و پیکەوە ژیانیکی فرە ئایینی بە مەرجی هەستی نەتەوەیی و نیشتمانی بەرز لە ئارادا بێت دوژمن شکست دێنێت و پرۆسەی بە هێز کردنی هزری کوردی سەر دەکەوێت .ئایینی یاری زۆر چەو ساوەیە بەڵام ئەگەر بەرزکردنەو پرە سەندنی ئەم ئایینی کوردیە بە نرخی دژایەتی ئایینەکی دیکە بێت یان هەر ئایینەکی دیکە بەرز بکرێتەوە بە دژایەتی یان زەرەری ئایینی دیکە هەتا کەم و کەمرەنگیش بێت ڕێک بە زەرەری بە نەتەوە بوونمانە

لێرە دەبێت زۆر وریا بین کە دوژمن چی دەکات و پشتی کی دەگرێت و چٶن پەرە بە بەرنامەیەک ئاوەها دەدات ،یان لە کەم تەرخەمی و نەزانین و ناشاڕەزایی پرۆسەی دیفا کردن لە ئایینێک چ قازانجیک دەکات و ئیمەی کورد چ هەڵوێستیکمان هەیە ! ئایینی یاری هی هەموو کوردانە و دەبێ هی هەموومان بێت ،نابێت مۆختەس بە ناوچە یان دەڤەریکی دیاری کراو بێت . ئیمە دەبی بزانین کە چٶن لە گەڵ ئەم فکرەدا موعامڵە دەکەین و چٶنی هەڵدەسەنگێنین .کورد بوون وایە کە پێویستی بە باوەڕی  و …ش هەیە ،ئەمە فەرهەنگی کوردیە ،بەڵام ئەگەر لە چوار چێوەی خۆرافات و تەسک و ….بێتە دەر و گشت گیر بێت و بۆ هەموومان بێت دیتر دووبەرەکی ساز نابێت و دوژمن ناتوانێت کەلکی خۆی لی وەرگرێت ،هەر چەندە بە شەخسی کردنی ئایین باشترین ڕێ چارە بۆ سەرکەوتنی بزاڤی کوردیە بەتایبەت لە کرماشان کە حەساسیەتی خۆی زیاترە .گوتم کە لە ئیلام ئەم کیشەیە کەمترە ،چٶن زۆرینەی ئەم خەلکە شیعەن و ئەگەر پرۆسەی نەتەوەیی بە هێز بکرێت و مەزهەبیش شەخسی بێت ،سەرکەوتنی زیاتر و بەهێزترە  کێشە تەنیا لە کرماشانە کە فرە ئایینە.

ڕاوێژ: گرینگیی کرماشان هەر لە بوارێک دا نیە لە زۆر بوارەوە گرینگی تایبەت بە خۆی هەیە ، هەڵکەوتەی جوغرافیایی، پێکهاتەی کۆمەڵایەتی، سرووشتی جوانی ، سرنجڕاکێش بوونی بۆ بواری گەشتیاری، و هەبووهەبوونی جۆرەها کانزای سرووشتی وئاستی بەرزی جووتیاری و….. چی بکەین کرماشان بەو هێزەی کە هەیەتی بێنینە ناو شۆڕشی کوردی بە شێوەیەکی کاراتر ئایا دەکرێت؟ پێشنیارتان چیە و چی بکرێت باشە ؟

ساڕۆژ: ئەگەر بمانهەویت کرماشان بە شێوەیەک کاراتر و لە بەر چاو بەشداری شۆڕشی کوردی بکرێت چەندین خاڵ گرنگە وەک :

١ – پەرە بە کار و چالاکی فەرهەنگی ئەدەبی بدرێت

٢- دەوڵەمەندی و ئاستی بەرزی هەڵکەوتەکانی کرماشان و ئیلام بە گشتی وەک پرۆژەیەک بۆ ناساندی تاکی خەڵک و کوردستان بە گشتی بخرێتە بەر باس و یەک بە یەک دەست نیشان بکرێن و لە سەریان کار بکرێت و بۆ ناساندنی ئەم بوارانە دەبێ تێکڕای خەڵکی کورد تەژی لە زانیاری ورد و بە نرخ و شاڕەزای دەوڵەمەندی ئەم دەڤەرە بن و بە موڵکی نەتەوەیی خۆیان بزانن و نەهێڵن کرماشان و ئیلام لەمە زیاتر لە پراوێزدا بێت و چ پێویستە بۆ ناساندنی هەڵکەوتەکا نی ئەم دەڤەرە دریق نەکرێت

٣- لە بواری هونەری و موزیک و …..بەم دەڤەرە پەرە بدرێت  وەک ناسینی دەوڵەمەندی هونەر و موزیکی باشووری زاگروس

٤- لە بواری سیاسی و تێگەیشتن لە پێویستیەکانی شۆڕشی کوردی و بەرز کردنەوی ئاستی موبارزاتی لەم دەڤەرە بە تایبەت ئیلام و لورستان زیاتر کار بکرێ ت و کرماشان ببێتە مەرکەزی پەروەردەی شۆڕش گێڕ و لە بوارە جیاجیاکانی شۆڕشگێڕانە کار بکرێت

٥- بەرنامەیەک دریژ خایەن هەبێت بۆ بە شەخسی کردنی ئایین و باوەڕێ و کەمرەنگ کردنەوی ئەم بابەتە لە نێو خەڵک کە چەندە لاواز بکرێت باشتر دەتوانین پەرە بە فەرهەنگ و داب و نەریتی کوردەواری خۆمان بدەین و ئیلام ولورستان بگرە کرماشانیش بە گشت کوردستان لە بواری بەرزی ئاستی سیاسی و موبارزاتی وەک بزوتنەوی ڕزگاری خوازی کورد پەیوەندی بدرێت!

ڕاوێژ : ئیلام بناغەیەکی پتەوی مێژوووی و ئابووری هەیە خاوەنی بەشێکی بەرچاوی نەوت و مادە کانزاییەکانی ئێرانە و لە هەمان کات دا یەکێک لە دواکەوتووترین و پشت گوێ خراو ترین پارێزگاکانی ئێرانە لە بواری خزمەت گوزاری و دابین کردنی کار و ژیان بۆ خەڵکەوە هۆکاری ئەم پشت گوێ خستنە چیە و ئایا زیاتر سیاسیە یا هەمان دیدی پان فارسیستە بۆ ناوچە جیاوازەکان لە بواری ڕەگەزیەوە ؟ چی بکرێت بۆ ئاگا کردنەوەی خەڵکی ئەو ناوچە بۆ ئەوەی زیاتر سامانی ئیلام نەکرێتە قوربانیی دەسەڵاتی ناوەندی؟

ساڕۆژ: زۆر جار باس کراوە کە ئاستی نەتەوەیی و کوردپەروەری لە ئیلام بەرزە هەر بە خۆشیەوە وا بووەو لە پەرەسەندندایە بەڵام ڕژیم لە چەندین بوار لەم دەڤەرە چالاکی زۆری کردووە و بە پیلان و پرۆژەی بە مەزهەبی کردنی ئەم ناوچەیە هەوڵی زۆری داوە کە ئیلام بە مەرکەزی تجاری مەزهەبی بکرێت و ڕێگای زیارەتی نەجەف و کەربەلا بەشیکی زۆر گرنگی لە سنوری مهرانەوە دەست نیشان کراوە کە ڕژیم ساڵانە لەم خاڵی سنوریەوە بە ڕێکلام و سیاسەتی خۆی هەوڵ دەدات کە لەم دەڤەرە تجارەتی خۆی بکات و خەڵکی ئیلامیش وە خانەخوێ و جی متمانەو پەروردەی میوان نەوازی بۆ ئەو ڕێبوارانە بکات کە بەرەو کەربەلا دەڕۆن و فەرهەنفی شیعەگەری توند و ….وەک مەشهەد و قوم لەم دەڤەرە بنوێنی کە چی هێشتا هەژاری ،بێکاری ،ئێتیاد و زۆر کیشەی کۆمەڵایەتی دیکەی شاری ئیلام کە هەموو پەێوەست  بەرنامەی ڕژیم بووە بایس بوونە کە کەمتر خەڵکی ئەم دەڤەرە بەها بە بەرنامەکانی ڕژیم بدەن و تەنانەت زۆر ناشایست و ناڕەوایە کە ساڵانە وەک تجارەت هەر لەم دەڤەرە وەک فرۆوشی موادی موخەدر و ….لە لایەنی زەوار و ڕێبوارانی نەجەف و کەربەلاوە لە بەر چاوەو بۆ کەسیش شاراوە نیە !

ئیلامی دەوڵەمەند لە بواری کانزا و کشت و کاڵ، هەبوونی زۆری نەوت و گاز و ….. ناودەنگی بەرز و پلەی باشی ئابوری و کانزای ئەم دەڤەرە لە ئاستی ئێران زۆر جار لە ئامار و حیسابی ڕژیمدا هەیە کەچی لە بواری بێکاری و هەموو چەشنە کیشە کۆمەلایەتیەکان ڕژیم چەندە خۆی لێ ببورێ،هیشتا ئیلام لە ئاستی ئێران ئەگەر پلەی یەکەمی نەبێت لە پلەی دووهەم دایە ! دەبێ سیاسەتی چەوتی ڕژیم ، داگیرکاری ،پیلانی نگریس و دژە نیشتمانی ڕژیم لەم دەڤەرە لەقاو بدرێت و بۆ ڕای گیشتی ئاشکرا بکرێت و تاکی ئیلام  خۆی وەک نەتەوەی کوردی ،لە ئاستی بەرزی نیشتمانی و کوردستانی بوون ،خاوەنی فەرهەنگ و نەریت و چاندی دەوڵەمەندی خۆی بنوێنی و لە جاران زیاتر بەرزی ناوی بووکی زاگرۆس لە هەموو ڕۆژهەڵات بدرەوشێت !

ڕاوێژ: کرماشان و ئیلام خاوەن پاشخانێکی مێژووویی بەرچاون زۆرێک لە بیرمەندان پێیان وایە بەشێک لەو ئاسەوارانە و بە دیاری کراوی بێستوون بۆ سڕینەوەی ئاسەواری ئایینی کۆنی کوردان و جۆرێک بێ بایەخ کردنی چاک کراوە ئەگەر بمانەوێت بە شێوەیەکی گشتی باسێک لە سەر ئەو ئاسەوارانە بکەین چۆنی پێناسە دەکەن ؟

ساڕۆژ: مێژووی کرماشان و ئیلام لە کوردستان هاشاهەڵنەگر و لە بەر چاوە ،ئەم دەڤەرانە ناسنامەی مێژووویی، کەلتوری و هەتا هونەر و موزیکی کوردیین

دوست بگرە تەنانەت دوژمنیش چەندە بتوانێت خۆی لەم ڕاستیە بەدور بخات بە باشی دەزانن دەوڵەمەندی ئاسەوار و پێناسەی کوردی لە ئیلام و کرماشان خۆی لە بەر چاوە و چەندەش دوژمن بیهەوێت چەواشە بکات بەڵام بەڵگەکان هەر ئاشکران . بێستون، تاقبۆستان، کەنگەوەر. پاتاق و ….هەر وەها قەلاقیران و ئاسەوارە مێژووویەکانی عیلامی و مادی لە ئیلام خۆی هەموو پێناس و موهری کەونار بوونی ئەم دەڤەرەن کە وەک ناسنامەی کورد و کوردستانی دێنە بەرچاو .

دوژمن ئەگەر بیهەویت زیاتر تاریخی ئەم دەڤەرە چەواشەو تەحریف بکات ،هەر ئاشکرا بوونی بەم بابەتەوە دیارە کە بە خوێندنەوەی ورد و زیرەکانی تاک و ڕۆشنبیری کوردی و هەتا هەر چەشنە لێکۆینەوەی دەرەکی لەم بارەوە دەست نیشان کردنی ئاسەواری وکوردیە و سیستەمی مەرزکەزگرای فارس و ….چەندە بێانهەوێت ئەم ئاسەوارە لە ڕەنگ و بوونی وکردی و مادی بوونی خۆی پاک بکەنەوە و ڕەنگی غەیری وکرد وەک هەخامەنشی و …ی بدەنێ هەر بە ڕاستی چەواشەو دوور لە ڕاستیەو کرماشان و ئیلام بە ناو و نیشانی خۆیان ناسنامەی مێژووویی کوردستانن…. ناوی کرماشان هەر وەک دیارە جی کوردی مادەو ئیلامی دیرین وەک بووکی زاگروس هێما و هەبوونی کوردن لە دەڤەری زاگروس (سروشتی جوانی ودەژ  بکر !) ،مێژووو چەندەش  تەحریف بکرێت  چەند بەرابەر خۆی بۆ ڕای گشتی ئاشکرا دەکات کە ئەمە ش خۆی خوێندنەوەی زانستی و بێ لایەنی دەوێت کە ئەم دەڤەرانە کە باس کران تەنانەت لورستانیش وەک پێناسی دەوڵەمەندی کورد لە بواری مێژوووی و ئاسەواری خۆیەوە لە بە ڕ چاون ….

ڕاوێژ: لە درێژەی ڕەوتی ئاسیمیلاسیۆنی ڕژێمە یەک کە دوای یەکەکان دا زۆریان هەوك داوە کە ناوە ڕەسەنەکانی ناوچە بگۆڕن و ناوێکی تری بۆ دیاری کەن کرماشان خۆی گەورەترین پشکی بەر دەکەوێت ناوی کرماشان چیە و لە چیەوە هاتوە بۆ بەرچاو ڕوونی نەوەی نوێ چی هەیە لەم بوارەدا بۆ باس کردن ؟

ساڕۆژ: چەندین جاری لە لایەنی سیستەمی مەرکەگرای شاهی و شێخی یەوە ناوی کرماشانیان گۆڕی ! کرمانشاهان ،قارەمان شار و باختەران ! کە چی هیچکام لەو ناوانە لە گەڵ سرۆشت و جۆغرافیای کرماشان نەهاتەوەو غەریب بوون و لە زاری خەڵکی کرماشانیش زۆر ناموو و نە ناسراو بوون و هیچکات نەیانتوانی جی خۆیان بکەنەوە ! کرماشان هەر وەک ئاماژەم پی کرد بە واتای ”جی کوردی ماد ” جی ژیانی مادەکان ” جی ماد و هەتاویەکان و ……

وشەیەک کە خۆی ناسنامەی نەتەوەیکەو هیچ کات ناگوڕدرێت . گرنگ ئەوەیە کە خەڵکی کرماشان بڕیار دەدەن و چەندە ڕژیمەکان تەقەلایان کردووە ناو و ناسنامەی کوردی بوونی کرماشان بگۆڕن و بە فارسی لە قەڵەم بدەن  کە چی تەنانەت نەیانتوانی ناوە دەستکردەکانیان بۆ ئەم دەڤەرە یەک هەفتەش لە سەر تابلەوەکان بمینێ!

کرماشان وەک مێژووی دیاری کوردستانی بوون نە تەنها بە ناو ،بەڵکۆ بە جۆغرافیا ،زمان ،داب و نەریت و چاندی خۆی ،بە مێژۆ و هونەر و موزیکی خۆی ،بە تەنبوور و هۆرە و سیاچەمانەی خۆی ،بە هەموو پیرۆزیەکانی ئایینی و سرۆشتی ژیانی کوردەواری خۆی ،خۆی بە هەموو دونیا ناساندووە و هەتا ئەگەر هەساسترین جیگا و جۆغرافیا بووە کە ڕژیمی مەرکەز گرای ئێرانی هەوڵی گۆڕینی بوارە کانی داوە لە ناو بگرێ هەتا جۆغرافیا و زمان و ….ی ئەم دەڤەرە کە چی هێشتا  ” کرماشان ” جی کورد و جوانی شێوەزارەکانی وکوردی و ناسنامەی گەلیکی نیشتمانی و وڵاتیکی تەژی لە سرۆشتی جوان و دەوڵەمەندیە بۆ نەتەوەیەک کە بیهەویت بیناسێت و خۆی لەم وڵاتە کوردستانیە ببینێتەوە ! باشترین مانا و پێناسەی ناوی کرماشان . ” کورد ماد جان =جی کوردی مادە ” کە چەندە و بە چ شێوەهایەک مانا کرابێت ئەم هاوتایە خۆی گۆنجاو لە بەر چاو و کوردستانی بوونی ئەم دەڤەرەیە کە هاشاهەڵنەگر و نەگۆرە

ڕاوێژ: باسی زمان و توانەوەی زمان لەو ناوچانە باسێکی گرنگە، چ بکرێ زمانی کوردی لەو ناوچانە برەوی پێ بدرێت؟ ئایا نووسین بە کەلهوڕی ڕێگا چارەیە؟ یان دەبێ ڕێگای تر هەیە؟

ساڕۆژ: هەر وەک پێشتر ئاماژەم پێ کرد لە دەهەی شەستەوە و بە تایبەت لە دەهەی هەفتاوە هەتا کو ئێستا بە باشی و بەرفەراوانی پەرە بە زمان و ئەدەبی  کوردی لەم ناوچە دراوە ئەوەش لە لایەنی چینی ڕۆشنبیر ،تێگەیشتوو، کورد پەروەر و زانای کورد لە بواری نوسین،شێعر و هونەر و …..

کرماشان چەندین زاراوە یان بڵێن شێوەزاری کوردیی هەیە وەک ” لەکی -گۆرانی -هەورامی -جافی (هەمان سۆرانی بەڵام نزیک بە کەڵهوڕی –  کەلهۆڕی و کەمیش لوڕی بەرەو سنوری لورستان و هەر وەهاش لە ئیلام زاراوە کەلهوڕی -لەکی و ……هەیە

پەرە دان بە هەر شێوەزارێک بە مەرجی دەوڵەمەند کردنی زمانی کوردی زۆر باشە و هەر وەها بە مەرجی لە ناونەبردن و پراوێز نەخستنی شێوە زاریکی دیکەش ،ئەم بیروکەش هەر زۆ باشە بۆ دەوڵەمەندی زمانی کوردی دەبێ لە سەر هەموو شێوەزارەکان کار بکرێت و یەک زاراوە نەبێتە مەرکەز و باڵا دەست !

کرماشان بە فرە شێوەزارەوە ڕەنگینەو ناکرێت شێوە زاریک باڵادەست بێت و ئەو شێوەزارە دەوڵەمەندانە پراوێز بکەوێن .ئەرکی تاکی ڕۆشنبیر و نووسەری کوردە کە لەسەر شێوەزارەکان کار بکات ،هەتا بەرفەراوانی و ڕەنگینی و گرانی هەموو شێوەزاریکی ئەم دەڤەرە بکەونە خزمەتی زمانی کوردی بە گشتی .لێرە ناتوانم ناونیشانی شێوەزارێک بکەم ،باش دەزانین لە کرماشان زاراوەی کەڵهوڕی بە باشی پێشکەوتووە بەڵام گوتم نابێت ئەو زاراوەکان لە بیر بچن ،ئەمە زۆر خەتەرناک و توی دووبەرەکی دەچێنێت !

ئەرکی هەموومانە ئەو شێوەزارەکانیش دەوڵەمەند تر بکەین  شێوەزاری باشووری زاگروس ،یان خۆد شێوەزاری کوردی خوارێن گۆنجاوە بەو مەرجە کە لە نوسین و خوێندن دا هەموو شێوەزارەکانی تیدا هەبێت کە چی بە داخەوە ئەوڕو زۆرتر یەک شێوەزار لە بەرچاوە کە خۆی چەندە بەنرخ بێت بەڵام وڵامدەر نەبووە ئێمە ئەگەر بڵێن شێوە زاری کەلهوڕی یان گوران ،ئەی ئەو شێوەزارەکان چی؟! ئێستا لەم سەردەمدا بە هۆی کار و چالاکی زۆر لە سەر شێوە زاری کەڵهوڕی ،ئەم زاراوە باش پێشکەوتووە و بووەتە زمانی نوسین و خوێندن و هەتا لە هونەر و موزیکی کوردییش بەرفەراوان جیگای خۆی کردوەتەوە بەڵام بە تەنیا  لاریەک پێوە دیارە  ئیمە دەبێ ئەو زاراوەکانیش بەرز بکەینەوە ،هەموو شێوەزارێک بە تێکڕا دەتوانن دەوڵەمەندی زمانمان پێشان بدەن لە سەرەوەی کوردستانێش هەر وەها ،تەنیا سۆرانی ناتوانێت وڵام دەر بێت ،ئەو هەموو شێو ەزارە خۆی لە ناو نابرن و ناشی بێت لە ناویان بەرین ،موڵک و نرخ و دەوڵەمەندی زمانی نەتەوەیەکن کە ئەرکی هەموومانە نەهێڵین لە ناو بچن !

هەموو زاراوەکان پێکەوە جوانن و دەبێ لە سەر هەموویان بە شێوەیەی بەرفراوان کار بکرێت  و هەزاران وشەی  ڕەنگین و بە نرخ و جوانیان هەیە کە لە لە داهاتوودا لە خزمەتی زمانی ستانداردی کوردی بن

ڕاوێژ : لە حاڵی ئێستا دا گرینگترین مەسەلە ڕزگاری نەتەوەییە و وەک دەر دیارە تا ئێستا ئەو ناوچانە گرینگی خۆی وەر نەگرتوە لە هەمان کاتدا کە پێویستە هۆکارەکانی دەست نیشان بکرێت هاوکات پێویستە ڕێکاریشی بۆ دابنرێت لەم ڕێگەوە قسەتان چیە هەم بۆ هێزە سیاسیەکان هەم بۆ خەڵکی ئەو ناوچەیە ؟

ساڕۆژ: با سەرەتا ڕووم لە هێزە سیاسیەکان بێت! هەموو هێزە سیاسیەکان وەک پێویست و لەبەرچاو لە م دەڤەرانە (ئیلام و کرماشان) حزووریان نیە ،ئەمە ئەگەر خەسار ناسی بکەین ،تاوان و کەم و کۆڕی یەک لایەنە نیەو خەڵکی دەڤەری کرماشان و ئیلام بگرە لورستانیش بی تاوان نین!

هێزی سیاسی دەبێ بە هەموو تەوانی خۆیەوە ،بەرنامە ،پرۆژە و حزووری خۆی لەم ناوچانە نیشان بدات .دەبێ یار گیری بکات، دەبی لەمە زیاتر دەرەتانی ڕژیم و لایەنە سیاسیەانی ئێران نەدات کە تاکی کورد بکاتە موڵکی خۆی ! خەڵکی کرماشان و ئیلامیش دەبێ  لە جاران زیاتر و بەرفەراوان تر خۆیان لە هێزی سیاسی کوردی دا ببیننەوە ،چ بە جەستە و چ بە ڕوح و فکر و هزری خۆیان ،دەبی زیاتر هەوڵ بۆ پەیوەندی نیوانی خەڵکی کرماشان و هێزە کوردیەکان بدرێت.  لێرەدا پرۆژەی پەیوەندی نیوانی هێزی کوردی و نەتەوەیی لە گەڵ خەڵکی کرماشان و ئیلام لە ڕێگای جۆراوجۆرەوە ،لە ڕێگای پێناسە کردن و ناساندنی ئەم دەڤەرانەو ناسینی پرۆژە و بەرنامەی هێزی کوردی نەتەوەخواز و ڕزگاری دەر ،زۆر گرنگە کە چەندە ئەم پەێوەندیە بەرفراوان و بتەوتر بکرێت  ،سەرکەوتنی نەتەوەکەمان لە ژێر چەپۆکی داگیر کەر و ئاسمیلە خواز ،وەک ڕزگاری و  ئازادی و خۆی بینینەوە لە نەتەوەیەک دەوڵەمەند و بەرز و نیشتمانی نزیک دەبێت ……

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت