کۆکردنەوەی: هەڵمەت مەعرووفی
فلکلۆری کوردی بە گشتی دەوڵەمەندییەکی بەرچاوی تێدا دیارە کە بەداخەوە تا ئێستاش پسپۆڕانە کاری لەسەر نەکراوە، کورد ئەوەندەی پڕژاوەتە سەر سیاسەت، هیچ کات ئەوەندە نەپڕژاوەتە سەر کەلتووری خۆی و هیچ کاتیش هەوڵی نەداوە لەو ڕێگایەوە خۆی بە گەلانی تر بناسێنێ کە ئەوە خەسارێکی مەزنە کە کورد خۆی لە خۆی داوە و بەتایبەتی لە کوردستانی خۆرهەڵات، هەر تاکێک خۆی بە سیاسی دەزانێ و لە ڕاستیدا نەیتوانیوە سیاسەتیش لە شێوەخۆماڵی و بازاڕییەکەی بباتە دەر.
بەشێک لە فلکلۆری کوردی، شیعرە فلکلۆرییەکان و بەتایبەتی ئەو گۆرانیانەی کە لاوان و بەتایبەت کچانی ئەویندار یان ئەوین لە دەست چوو و ڕەنج بەزایە، هۆنیویانتەوە و چون ئەو سەردەمی وەک ئێستا نە خوێندەوارییەکی ئەوتۆ هەبوو و نە تۆڕ و ڕایەڵەی کۆمەڵایەتی، هەندێکیان سینگ بە سینگ هاتوون و هەندێکیان خۆیان خزاندۆتە ناو موسیقا و گۆرانی و بەشێکی زۆریشیان لەناو چوون.
لێرەدا هەوڵ دراوە وەک کورتە هەوڵێکیش بێ چەند دانەیەک لەو شیعرانە کۆبکرێنەوە، کە وەک گوترا تەنیا وەک کورتە هەوڵێکە و هەوڵ دەدرێ لە داهاتوودا، کامڵتر بکرێت.
1
باران دەبارێ حەوشەی تەڕ دەکا
نەعلەت لەو کەسەی دوو دڵان لێک دەکا
**************
2
هەی داد هەی بێداد لەو خوا نەناسە
کیسەڵ قەپ دەگرێ لەو چڵە ڕێواسە
****************
3
جاچۆن شێت نەبم نەدەم بە خۆمدا
چۆن خاکی عالەم نەکەم بەسەر دا
حەیفە بۆ من و تۆ دەسمان لێک بەرد
******************
4
ڕەببی جەغەتوو بدەی بوارێ
دەچمەوە سابڵاغ بۆ خزمەت یارێ
کێ تۆی لە من کرد بەردی لێ بارێ
*************
5
شەدێک داهاتوە لە بۆکان باوە
عەمر و عەزیزم لە سەری ناوە
*************
6
خۆزگەم بەساڵان دڵ ئاسوودە بوو
ڕەنجی چەن ساڵەم بە بێ هوودە بوو
***************
7
خودا بیسێنی حەقم لە دایەی
من جەورم کێشا کێ نیشت لە سایەی
**********
8
ئۆخەی وادیسان خۆشیم دی شەوێک
ئەویش بۆ ژیان لێم بوو بە خەوێک
********************
9
هه ی داد هه ی بێداد دە ردم تاوتاوە
شە و لە ناڵە ی من سیروان بێ ئاوە
هه ی داد هه ی بێداد لە و دە ورە دیلە
هه ر جوانێ بە دە ست پیرێ زە لیلە
*****************
10
چنار و لاولاو سەریان نەمامە
من بۆ کێ دەگریم، کی بەتەمامە
******************
11
ئەوە تۆ دەڕۆی خوا یارت بێ
کاک ئەحمەدی شێخ ئاگادارت بێ
**************
12
کردت بە عادەت گۆرەوی چنین
ئاشق دەکوژی دەم بە پێکەنین
*******************
13
چنار و لاولاو سەریان بوا بە گیر
من بۆ کێ دەگریم بە کێم دەکەن ژیر
******************
14
کردت بە عادەت، بەرپەنجەرە نیشتن
برۆت کردە تیر، بۆ ڕێبوار کوشتن
******************
15
بریا هەورێک بام لەو پەڵە هەورە
جارجار باریبام لەو حەوشە گەورە
********************
16
کەواوپاتۆڵ ڕەش پشتێن کرێشە
خۆ هیچم نەکوت، بۆ دڵت ئێشا
***********
17
هەی داد هەی بێداد، لەو گەورەشارە
نە دەنگی یار دێ نە بۆخۆی دیارە
*****************
18
باڵاکەت بەرزە تەواو بێ عەیبە
دەستکاری وەستای کارخانەی غەیبە
*********
19
ئەوە بەینێکە من دوورم لە تۆ
ناگەن بەجوانیت ڕێحانە و شەوبۆ
*********
20
ڕێحانەی حەسار وەنەوشەی نزار
من دەبم بە پرد تۆش ببە بە ڕێبوار
***********
21
باڵاکەت بەرزە بەقەد چنارێ
کفرم پێ مەکە با بەرد نەبارێ
*********
22
سەعاتی دەستت زێڕی چاکە
لە ترسی خەڵکی پێت دەڵێم کاکە
*************
23
ماشێنێک هاتووە تەگەر مرواری
یاخوا هێنابی هەواڵی یاری
************
24
کەواوپاتۆڵ رەش، سۆرانی سپی
دڵت بردووم و بۆخۆشت کپئ
************
25
دەبڕۆ کۆنە دۆست عەمرت نەمێنێ
تازە دۆستەکەم وهك مانگ دەنوێنێ
***************
26
باڵاکەت بەرزە مەیدە لە دیوار
دڵ ھـــەر یـــــەکێکــــە مەیدە بە هەزار
***********
27
بەو چاوە جوانەت دێوانەت کردووم
لە خزم و لە خێش بێگانەت کردووم
***********
28
یا خوا کەس وەک من بەختی لار نەبێ
سەرکز و مل کز پای دیوار نەبێ
هیچ کەس وێنەی من شەو دەروێش نەىێ
تەوەلای وەتەن، قەوم و خوێش نەبێ
**********
29
ڕیحانە ڕەشە خۆمی پێ ڕەش کەم
لە دوای باڵاکەت، دڵ بە کێ خۆش کەم؟
*************
30
چل خەم چل خەفەت، چل واسە واسە
سێ چل چۆن دەرکەم بە یەک هەناسە؟
*************
31
کەس لێم ناپرسێ ڕێبوار خەڵکی کوێی
دێوانه و مەلوول، شێواو خاڵی کێی
*************
32
لەژێر سای گەردوون من فرە ناڵام
ئاخری کراسی خەم، دووریا بە باڵام
**************
33
لەچکێک هاتووە لە سنە ڕەسمە
بیدا بە سەریا ئەو هەرچی کەسمە
************
34
ﻫﻪﻭﺍﺭﮔﻪﯼ ﮐﻮێستان بێ ﺗﯚ بێ ﻧﺎﺯﻩ
ﻣﺑﺎﺭﻩﮐﺖ بێ ﻫﻪﻭﺍﺭﮔﻪﯼ ﺗﺎﺯﻩ
***************
35
ﺳﻪﻭﺯﯼ ﮔﻪڵاﮔﻮێز، ﺳﻮﻭﺭﯼ ﺩﺍﺭ ﻫﻪﻧﺎﺭ
ﺧﯚﺯﮔﻪﻡ ﺑﻪﻭ ﮐﻪﺳﻪﯼ ﺗﯚﯼ ﮔﺮﺗﻮﻭﻩ ﺑﻪ ﯾﺎﺭ
************
36
بەرزی دار چنار، باڵای دار هەنار
قەزای باڵاکەت سەوزەی شەدەلار
**************
37
قەزات لەماڵم باڵا عەعەری
هەر بۆ خۆت خاسە تۆیتا کەمەری
*************
38
که م بێ، کەم بچۆ کەم بده زەحمەتم
هەم دونیام سووتا هەم قیامەتم
********
39
تازەم زانیوە “سیاقۆڵ” بۆتە شار
لێیهەڵکەوتووە دوو خەلفە چنار
یەکیان تۆفیقە نووشتووی چاوەزار
یەکیان فایقە، جوانی سەواددار
تێبینی: ئەو شیعرە بۆ کاک ئەحمەد تۆفیق و شەهید سلێمان موعینی کوتراوە.
