خەسارناسییەک لە شۆڕشی کورد و هۆکاری نەگەیشتنی کورد بە ئامانج

0
1136

ٌڕوانگەی ڕۆژی کورد

کورد نەتەوەیەکی نزیک بە ٤٥ ملیۆن کەسییە. گەورەترین نەتەوەی بێ وڵات لە سەر هەموو زەوی کە لە خۆرهەڵاتی ناڤین ـدا دەژین. خەباتی کوردەکان دووروودرێژە و ئاست و قۆناغی جیاوازی تێپەڕاندووە بەڵام لە هەر چوار پارچەی، یەک تایبەتمەندیی هاوبەشی هەبووە کە بریتییە لە “بەردەوام بوون”. تەمەنی خەباتی هاوچەرخی کوردیش کە مەبەست لێی ئەو خەباتەیە کە نەتەوەیی بوو و بە مەبەستی دامەزراندنی وڵات و دەوڵەت هاتووەتە ئاراوە، لە تەمەنی هەر چوار وڵاتی داگیرکاری ئێران، تورکیە، سووریە و عێراق درێژترە بەڵام ئەوان ئێستا خاوەن وڵاتن و کورد هەر خەریکی خەباتە و تا ئێستاش نەگەیشتووە بە مرازی خۆی.

گەلۆ، نەتەوەیەکی وەک کورد کە خۆی بە شەڕکەر، قارەمان، نەترس، زانا، بلیمەت و تێگەیشتوو و خاوەن مێژوو و کەلتوور و خاکێکی دەوڵەمەند، پێناسە دەکات، چما نەگەیشتووە بە مرازی نەتەوەیی خۆی و هەروا بندەست و پاڵپەستە ماوەتەوە؟ ئایا هۆکارەکانی ئەو پێنەگەیشتنەی کورد، هەموویان دەرەکین؟ زل هێزیی داگیرکارانە؟ ژیربوونی داگیرکارانە؟ هاوکاریی زلهێزانی جیهان لەگەڵ داگیرکارانی کوردستانە؟ یانیش هۆکاری ناوخۆییشی هەیە؟

بەشێک لە پسپۆڕانی کوردناس و شارەزایانی سیاسەت، لایان وایە، لەگەڵ ئەوەیدا کە هۆکارە دەرەکییەکان، هۆکارێکی مەزن و کاریگەرن بۆ پێنەگەیشتنی کورد، بەڵام سەرەکیترین هۆکارەکان، هۆکاری ناوخۆیین کە پەیوەستە بە بواری سایکۆلۆژی (دەروونناس)ـی کوردەوە کە بەرهەمی کاریگەریی پەروەردەی داگیرکەر، نەخوێندەواریی بەشێک لە ڕێبەرانی کود، ڕوون نەبوونی دروشم و ستراتژیی حیزبەکان، سازنەبوونی ئەقڵییەتی نەتەوەیی لە ناو کورد و دەیان بابەتی ترە.

لێرەدا خەسارناسییەک لە کورد لە ڕوانگەی شاعیرانی ئەو گەلەوە دەدەینەوە. دەشزانین کە بەشێک لە خوێنەران، بە دەمارگرژییەوە هەڵدەکوتنە سەر ئەو بابەتە بەڵام “حەق ڕەقە” و کوردیش دەبی فێر بێت، قسەی حەق بژنەوێت و بەخۆیدا بچتەوە. درێژەدان بەو دۆخە تەنیا قازانجی دوژمنان و تێداچوونی خۆمانی تێدا بەستەیە.

سەیدا ئەحمەدێ خانی (١٦٥١-١٧٠٧) شاعیر و نووسەر و ڕۆشنبیری کورد، ٣٠٠ ساڵ بەر لە ئێستا، خەسارناسییەکی شیاوی لە کورد و کێشەی سەرەکیی کورد کە “یەکنەگرتن”، “بەدژی یەک وەستانەوە” و “بوون بە دەست و پێوەندی دوژمن”ـە، کردووە و دەفەرموێ:

گەر دێ ھەبوا مە ئیتیفاقەک

ڤێگرا بکرا مە ئینقیادەک

رۆم و عەرەب و عەجەم تەمامی

ھەمیا ژ مەرا دکر غولامی

تەکمیل دکر مە دین و دەولەت

تەحلیل دکر مە عیلم و حیکمەت

واتا: ئەگەر ئێمە (نەتەوەی کورد)، یەکگرتووییەکمان هەبوایە و پێکەوە کۆک بواینایە و خەباتمان کردبا، ئەوا ڕۆم و عەرەب، بە گشتی دەبوون بە خوڵام و نۆکەری کورد (نەک وەک ئەوەی ئێستا سەرۆک و سەروەری کوردن)، ئەوا ئەو کات ئێمە دین و دەوڵەتمان تەواو دەبوو و زانست و زاناییمان شیکاری دەکرد (دەبووین بە بەشێکی سەرەکی لە زانستی جیهان)

فایق بێکەس، یەکێک لە شاعیرە ناودارەکانی کورد وەها دەفەرموێ:

کورد ئەبەد ناگا بە مەقسەد نۆکەری بێگانەیە

دوو دڵن، پیسن لەناو یەک، بۆیە وا بێ لانەیە

میلەتێکن بۆ نەمانی یەکتری هەوڵ ئەدەن

داخەکەم ورد و درشتی شێت و شەیدای عانەیە

مامۆستا هێمن موکریانی، شاعیرێکی ناسک خەیاڵ کە هەرچەند بەشێک لە شارەزایان بە کەسێکی سیاسی نازانن، بەڵام بەشی هەرەزۆری تەمەنی لە خەباتدا تێپەڕاند، وەها دەفەرموێ:

لە مەیدانی شەڕانخێوی خەباتی چەرخی بیستەمدا

سەرم سووڕ ما کە ئەسپێ شۆڕەسواری کوردی بۆ وەستان

وڵامی دامەوە پیرێکی ئازادەی جیهاندیدە

خەتای سوارن نەبوو پێسوارەکانمان قورس و ناوەستان

مامۆسستا قانع،  شاعیری چەوساوەکانی کوردستانیش باس لە فرۆشتنی نیشتمان دەکا و دەفەرموێ:

ئەی وەتەن وەڵڵا وە بیللا غوولی کێویی تۆی فرۆشت

هەرزەیی و ئەخلاقی پەستی جن و دێوی تۆی فرۆشت

بێ سەر و بێ خاوەن و بێ ماڵ و خێویی تۆی فرۆشت

ئەی وەتەن داخی گرانم ئەو کەسەی تۆی دا به شوو

دیققەتی ڕیشی ئەدەی، عەینەن له جادووگەر ئەکا

حاجی قادر کۆیی، دەفەرمووێت:

تاڕێک نەکەون قەبیلی ئەکراد
هەروەها دەبنە خەرابە ئاباد

سەیدا جگەرخوین، شاعیری ناوازەی کورد دەفەرموێ:

دوو دەردێ مە هەبوون، دژوار و غەدار

خزانی یەک، ئەوێ دی هەر نەزانی

وەکی شێر و پلنگان ئەم دچووین هەڤ

پەنەد رۆڤی ژ مەیدانێ هلانی

مە ئەو رۆژێ جوانی تەڤ ب دەردان

ب زیراڤی، بەلەنگازی ئو شڤوانی

هەرە بووکێ، پەپووکێ جارێ مەستە

ل سەر سینگا تە زاڤا مان بیانی

ئەنجام:

لە ڕاستیدا ئەگەر، خەسارناسییەک لە سەرنەکەوتوویی کورد بکەین، دەبێ یەکەم هۆکار، یەکنەگرتوویی، خۆخۆری و بە دژی یەک وەستانەوە و ناپاک بوونی کورد لەتەک یەکتری، وەک فاکتەری سەرەکی دابنێین، ئەگینا نە دوژمنان و داگیرکارانمان هێندە زانان و نە هێدەش بەهێز. ئێمە هێزمان داوە بە ئەوان و بووینە ڕێگاخۆشکەر و ڕێنوێنیان.
ئەو خەسارە کە باس کرا، تەنیا بە واتای هەبوونی جاش لە ناو کورددا نیە، ئەو یەکنەگرتوویی و بە دژی یەکتری وەستانەوە و یەکتری شکاندن و ڕەتاندنە، لە ناو هەموو کورد لە هەر چوار پارچەدا، بناژۆی داکوتاوە و بووە بە بەشێک لە دەروونناسیی تاکی کرد و پێدەچێ وسا بە ساناییش، دەست لە بەرۆکی کورد و ئەقڵییەتی داندراو لە سەر بنەمای پەروەردەی داگیرکارانی کوردستان، بەرنەدات.

لە ڕابردوودا:

– خیانەتی مەلای خەتێ

-دەست تێدابوونی تاکی کورد لە کیمیابارانی هەڵەبجە

– واژۆکۆکدنەوەی ئاغاکانی مهاباد بۆ لەسێدارەدانی پێشەوا

– رادەست کردنەوەی پێشمەرگەی پارچەیەک لەلایەن حیزبەکانی پارچەیەکی ترەوە

– ئەنفال کرانی کوردانی ئێزیدی بە دەست کورد و بە ئەمری عوسمانییەکان

و ….تاد

لە ئێستادا:

– بە ناو نوێنەر و وەزیرانی کورد لە دیمەشق، تاران و بەغدا و مامەڵ و بازرگانیان بە ناوی کوردەوە.

– ئیسلاح تەڵەبانی کورد و تەراتێنیان بە ناوی کوردایەتییەوە و هەوڵدانیان بۆ خەساندنی خەباتی کورد کە تەنانەت ڕیشەی لەناو حیزبەکانیش داکوتاوە.

– هاتنە ئارای لیستەیەک بۆ دژایەتی کردن لەگەڵ سەربەخۆیی کورد کە خۆی پێویست بە نووسینی سەدان بابەت و وتارە و کەسی ئەوتۆیان لە ناو دایە کە هەر بە گوڕەگوڕی دەنگی، بوو بە هۆکاری هاتنە جۆشی خوێنی سەدان ڕۆڵەی کورد و شەهیدبوونیان.

– یەکنەگرتوویی حیزبەکان

– جاشەکان و پێشەنگییان بۆ کوردکوژی

و …تاد

پێویستە بەر لە هەر هەوڵێک، بیرێک لە پێداچوونەوە و بنیات نانی ئەقڵیەت و ساکۆلۆژیای تاکی کورد، بکەینەوە. کورد دەبێ وەها پەروەردە بێت کە لە هەر شوێنێکی جیهان، تەنیا خۆی بە کورد پێناسە بکات و لە هەر دۆخێکدا، بە سەرکەوتنی کوردێکی تر خۆشحاڵ بێ و هەوڵیشی بۆ بدات و هەوڵ بدات بەشێک لە کات و ژیانی خۆی، لە دونیای واقعی نەک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا، بۆ کورد تەرخان بکات.

 

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت