جەلال جەلالیزادە: تەنیا به خەباتی مەدەنی و ئاشتیخوازانه و له ژێر چەتری یاسادا ئێمە دەتوانین به ئامانجی خۆمان بگەین

0
743

خەباتی چەکداری لە کوردستانی خۆرهەڵات لە ئارا دایە، شەڕ لە چەندین ناوچەی وەک شنۆ، ڕەبەت، مهاباد، پاوە، بانە و مەریوان و سەقز کراوە، ڕژیم گورزێکی گەورەی لێکەوتووە و دەگوترێ زیاتر لە ١٧٠ کوژراو و برینداری هەیە، لە لایەکی تریشەوە بەشێک لە چالاکانی سیاسی و مەدەنی و سەرجەم ڕیفۆرمخوازەکانی ناوخۆ و میدیای فارس و ئۆپۆزیسیۆنی فارس  بە گشتی دژ بە خەباتی چەکداری دەدوێن و بە کاولکاریی ماڵی خەڵک و ڕژانی خوێنی دەزانن و دەڵێن دەستکەوتی نابێ.

بۆ تاووتوێ کردنی ئەو باسە، وتووێژێکمان لەگەڵ ڕێزدار جەلال جەلایزادە، مامۆستای زانکۆ و چالاکی ئایینی- مەدەنی، ئەنجام داوە کە لێرەدا دەخرێتە ڕوو.

ڕۆژی کورد: لە سەرەتای بە دەسەڵات گەیشتنی کۆماری ئیسلامییەوە، کێشەی گەلی کورد و دەسەڵات بە هەڵپەسێراوی ماوەتەوە، گەلی کورد لە هەر شێوازێکی گونجاو بۆ گەیشتن بە ئامانجە نەتەوەیی و ڕەنگاڵەکانی کەڵکی وەرگرتووە بەو حاڵەشەوە نەگەیشتتوەتە ئەو ئامانجەی کە پێویستیەکان وڵامیان پێ بدرێتەوە، خەباتی مەدەنی، ئایینی، توێژی …هتد، کراوە و دەکرێ، هەڵاواردنی بە ئاشکرا لەلایەن دەسەڵاتەوە پەیرەو دەکرێ، ئێوە وەک چالاکێکی بواری نەتەوەیی و ئایینی دۆخەکە چۆن شرۆڤە دەکەن؟

جەلال جەلالیزادە
جەلال جەلالیزادە

جەلالیزادە: هەروەک ئەزانن شۆڕشی ئێران به هاوکاری هەموو گەلانی ئێران و هەموو  چین و توێژه جۆرواجۆرەکان دەستی پێکرد و به هاودڵی و یەکیەتی هەموان سەرکەوتنی به دەست هینا، چون گەلانی ئێران هەستیان ئەکرد که له زەمانی ڕژیمی پێشوو مافیان پێشێل کراوەو له ئازادی کۆمەڵایەتی و ڕامیاری بێبەش کراون، ئەوه بوو که شۆڕشیان دەست پێکرد و توانیان ڕژیمی پاشایەتی  بڕووخێنن. کاتێ که شۆڕش سەرکەوت و هەموو زیندانیانی سیاسی و چالاکوانانی گۆڕەپانی مەدەنی و کۆمەڵایەتی هاتنەوه ناو خەڵکی و شنەی ئازادی  له هەر لاوه  دەستی  پێکرد. زۆرێک له حیزبه قەدەغه کراوەکان سەریان هەڵدا  و ئەحزابی نەتەوەیی و  مەزهەبی  و مارکسیستی دەستیان به تێکۆشانی ئاشکرا لەناو کۆمەڵگا و ناوەنده  زانستیەکان کرد.

له کوردستان  بەهۆی خەباتی درێژخایەن و بەردەوامی گەلی کورد  و دانی شەهیدان و  هەزینەگەل تر(تێچوویەکانی)، هیوایان وابوو که له حکومەتی تازەدا به هەموو ئاواتەکانیان ئەگەن. به هۆی ئازادی  سەرەتای شۆڕش و هەبوونی ئەحزابی جۆرواجۆر هەر کەسێ هەوڵی ئەدا که بتوانێ به درووشم و بەرنامەی تایبه ت بتوانێ  مەبەستەکانی گەلی کورد به ئاکام بگەیێنێ.  کەسایەتیەکانی ئەو زەمانه وەک مەرحوم کاک ئەحمەدی مفتی زاده، دکتور قاسملو و مامۆستا شێخ عیزەدین  و تاکەکانی تر  ئەیانویست  به وتووێژ و ڕووبەڕووبوونەوه لەگەڵ ڕێبەرانی کۆماری ئیسلامی  قه یرانی کوردستان  به ڕێگایکی  ئاشتیخوازانه و هێمنانه  چارەسەر بکه ن، بەڵام بەداخەوە  نەبوونی یەکیەتی و هاودڵی و بڕیاری هاوبەش بووه هۆی ئەوەی کە  دووبەرەکی ساز بێ و کوردەکان نەتوانن لەم هەله  بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان  کەڵک وەرگرن. بەداخەوە هەر له سەرەتای شۆڕش  بڕێ ئاژاوەگێڕی  و بارودۆخی ناوچەکه  وەکو شەڕی سنه، پاوه و نەغەده کارێکی کرد که لایەنی چەکداری وەبیری چارەسەر کردنی  گیروگرفت  و مەسئلەی کورد  قورستر بێ و وەزعەکه بەرەو شەڕی چەکدارانه بچێ و له چوارچێوەی وتووێژ دەربێت.

بەداخەوە  ئەو ئاواته که خەڵکی  له سەری شەهید و زیندانی و زۆری زەحمەتیان بۆ کێشابو وەدینەهات،  لەولاوه و ژمارەیەک سەرقاڵی  نوسینی یاسای بنەڕەتی بوون و یاسایەکیان نووسی که به گشتی و تەواوی دانی به مافی گەلانی ئێراندا نەنابوو، لەم لاشەو ە خو و ڕەوشتی شۆڕشگێڕی و بەرگری له  دەسکەوتەکانی شۆڕش وایکردبوو که زۆرێ له لاوه غەیره کوردەکان  پێیان وابوو کورد هەموو کافرن و جیهاد بە دژیان پێویسته. بەداخەوە هەرچەند لێژنەی حوسنی نیەتیش هاتنه کوردستان و لەگە: حیزبه کوردیەکان وتووێژیان کرد بەڵام ئاکام  و دەسکەوتێکی نەبوو و سەرەنجام به هێرشی هێزه نیزامیەکان بۆ سەر گرووپه چه کدارەکان جارێکی تر ئەو پەیوەندیه پچڕا و چەند ساڵ شەڕی کوردستان خەسارەت و زیانێکی هەمه لایەنەی بۆ گەلی کورد بوو، هه م زۆرێک له لاوان کوژران و هەم وڵاتیان به جێهێشت و هه م له زانستگا و دامەزراندن له  دەوائری حکومەتی  بێبەش کران.

به دەست پێکردنی شەڕی ئێران و عێراق، بارودۆخەکه ناخۆشتر بوو و کەس نەیدتوانی به ڕاشکاوی باسی مەسئەلەکه (پرسەکە) بکات، چون له  وەزعیەتی شەڕ و ناهێمنیدا ئیزنی باسی ماف و ئازادی و به ش ناکرێ!! بەداخەوە چه ند ساڵی سەرەتای شۆڕش و تێکهەڵچوونەکانی ناوخۆی کوردستان و له دواییدا شەڕی ئێران وعێراق ئەو هەلەی له گەلی کورد گرت که بتوانێ  له فەزایەکی (دۆخێکی) هیمنانەدا  باسی داخوازییەکانی خۆی بکات و لەولاشەوه لەلایان دەسەڵاتەوە ئیرادەو و خواستێکی بەهێز نەبوو که بەڕاشکاوانه هەنگاوگەلێکی پتەو بۆ چارەسەرکردنی داخوازییەکانی گەلی کورد هەڵبگریت.

بەداخەوە  وتووێژگەلێکیش که له بەینی ئەحزاب و حکومەت بەڕێوه برا هیچ دەستکەوتێکی نەبوو، به بڕوای من ئەمڕۆ پێویسته هەم ئەحزاب و هەم حکومەت بەو قەناعەته بگەین که مەسئەلەی کورد پێویسته  چارەسەر بکرێ. هەموو ئەو خاڵانه کە له یاسای بنەڕەتیدا ئاماژەی پێکراوه عەمەلی بکرێ و هەم  به مەسئەلەی (پرسی) بێ عەداڵەتی (نابەرابەری) و چەوسانەوەی درێژخایەن که له ڕژیمی پێشوودا ڕیشەی هەبووه کۆتایی پێ بدرێت و به کوردەکان به چاوی شەهروەندێکی ئێرانی چاویان لێبکرێت، نه زەمانی شەڕ ماوەوه نه به شەڕخوازی گیروگرفتەکان چارەسەر ئەکرێن. ئەبێ ڕێگاچارەیەکی ئاقڵانه وشارستانی و ئەمڕۆیی دەست نیشان بکرێ تا کوردەکانیش بتوانن له مافی سرووشتی وهاووڵاتی بوونی خۆیان  بێبەش نەبن.

ڕۆژی کورد: ئێوە بەردەوام لە شێوازێکی هێمنانە بۆ چارەسەری کێشەکانی کورد و کۆماری ئیسلامی باستان کردووە، ڕاستیەکەی ئەوەیە بنبەستێکی سیاسی لەو بوارەوە لە ئارا دایە دەسکەوتەکانی خەباتی مەدەنی لە ئاستی چاوەڕوانیەکاندا نین، پێتان وا نیە ڕێکاری گونجاوتر لە خەباتی هێمنانە واتە بەرگریی چەکداری دەتوانێ دەسکەوتی زیاتر بە شوێن خۆیدا بێنێ؟

جەلالیزادە: من بە پێویستی دەزانم ئاماژه بکەم به قسەکەی مام جەلال که له زانستگای کوردستان وتی  دەورەی چەک نەماوه، منیش پێموایه کورد له ڕێگای چەکداری ناتوانێ به مافی خۆی بگات، چون حکومەت هەم لەبارەی هێزه چەکدارەکانەوەو هەم پڕوپاگەنده و هەم پێگەی مەزهەبی  بەهێزتره. لەلایەکی تریشەوە من پێم وا نیه تا ئێستا ئەم هەموو شەڕ و چەکداریه هیچ کاریگەری لەسەر حکومەتی ئێران دانابی؟؟ کاتێ که حکومەت بۆ 36 ساڵ  ئاماده نه بووه له ڕێگای زەختو زۆر داواکانی خەڵکی دابین بکات ، دڵنیام  لەمەودواش ئاماده نیه  تەسلیمی  گوشاری چه کداری بێ و ئەگەر تا ئێستاش کارێکی وەکو ڕشتەی زمان و ئەدەبیاتی کوردی له زانستگای کوردستان کردووه بە هۆی داخوازی ڕیفۆرمخوازانی کوردەوه بووه. پێموایه تەنیا به خەباتی مەدەنی و ئاشتیخوازانه و له ژێر چەتری یاسادا  ئێمە دەتوانین به ئامانجی خۆمان بگەین. کاتێ که فەرماندەی سپای کوردستان ڕادەگەیێنێ که ئێمە چوارسەدو پەنجا هەزار بەسیجیمان له  ئوستانی کوردستان هەیه، کەواتە شەڕی چەکداری یانی کوشتنی کورد به دەستی کورد و  هەڵگیرساندنی شەڕی براکوژی که هەر دووکەڵەکەشی بەچاو کورددا دەچێ.

ڕۆژی کورد: ئێوە لە نووسینەکانی خۆتاندا ڕەخنەتان لە نوێنەرانی کۆماری ئیسلامی گرتبوو کە لە پێوەندی لەگەڵ ئەو تێکهەڵچوونانەی سوپای پاسداران و حدکا بێ هەڵوێست بوون، پێتان وایە دەبوو چی بە دەسەڵاتداران ڕابگەیەنن؟

جەلالیزادە: بەداخەوە چون له ئێران حیزبێکی بەهێزی دەسەڵاتداری کوردی  لەناو وڵاتدا نیه که تێکۆشانی هەبێ و بتوانێ نوێنەری له پارلمان دا هەبێ یان لەبەرانبەری ڕووداوه جۆرواجۆرەکان هەڵوێست بگرێ و هەروەها چون لەناو حکومەتیشدا کەسێکی ئاوامان نیه بتوانێ ننیوبژیوانی بکات یان دیفاع و بەرگری بکات، تەنیا ئەتوانێ له ڕێگای نوێنەرانەوە دەنگی خۆمان به لێپرسراوان ڕابگەیێنین. بەداخەوە چون نوێنەرانیش  پێشینەیەکی نەتەوەیی و ئەساسیان نیه ئاماده نین هەڵوێست بگرن. من لەبەر ئەو هۆکاره بوو که ڕەخنەم لێیان گرت، چون نوێنەران مەسونیەتی (پارێزراوی) سیاسیان هەیه و ئەتوانن خاڵەکان بخەنه بەر توێژینەوه و لێکۆڵینەوەو لێپرسراوان  ئیحزار کەنه (بانگ بکەن) مەجلیس. بەداخەوە هیچکام له نوێنەران  ئەو کارەیان نەکرد، نوێنەرەکان ئەیانتوانی هەم له حکومەت و هەم له ئەحزابی کوردی داوا بکەن شەڕ ڕابگرن و لەگەڵ لێپرسراوانی وڵات سەبارەت به دامرکاندنی ئەم ئاگرەوه ئامادەکردنی بەستێنی وتووێژ و ئاشتی  و موزاکره (دان و ستان) وتووێژ بکەن..

جا چۆن ئەو کاره ئەکەن؟ کەسێکی وەکو ئاغای سەید ئیحسان عەلەوی که به پاڵپشت و پشتیوانیی پێشمەرگه موسڵمانەکان دەنگی هێناوه  ئاشکرایه که هەڵوێستی ئەو سەبارەت به ڕووداوەکان چۆنه و نابێ زیاتر لە مەلەوان چاوەڕوان بین ..

ڕۆژی کورد: خەباتی چەکداری ئیرادەی کۆمەڵێک لایەنی سیاسی لە پشتەوە و باس لە تێکهەڵکێشانەوەی خەبات مەدەنی و خەباتی چەکداری دەکەن، ئایا بەڕای ئێوە ئەو دوو ڕەهەندە پێکەوە دەگوونجێن؟

جەلالیزادە: ئێمە نابێ ئەو هەڵهیە بکەین، چون ئێران وەکوو تورکیه نیه که بڵێین خەباتی هاوکاتی  چەکداری و مەدەنی قازانجی هەیه، کورد له ئێران خۆی به خاوەنی ئەم وڵاته دەزانێ و یەکەمین حکومەتی ئێران لەسەر دەستی کورد دامەزراوه، بەڵام له تورکیه، کورد و تورک دوو گەلی جیاوازن و لەوێ له بوونی کورد حاشا ده کرێ، بەڵام له ئێران وانیه، له ئێران کەلتوور و فەرهەنگ و ئاداب ویاسای کوردی ڕۆژبەڕۆژ له گەشه دایه، ئەبێ ئێمە هەموو هەوڵ و تەقالای خۆمان بۆ دابین کردنی مافی کوردەکان بێ  ئاژاوه  و خشونەت (تووندوتیژی) و خەسارەتی مرۆڤایەتی و ناکۆک  کردنی دۆخ و بارەکه  بەکاربگرین و تێبکوشین له بواره جۆرواجۆرەکانی ئابووری، ڕامیاری و مەدەنی کورد به مافی یەکسانیی خۆی بگات.

هیوادارم هەروەها (هەروەک) که ئێمە له مەجلیسی شەشەم  گەڵاڵەی ئاشتی  میللی ـمان دا  و به شوێن چارەسەرکردنی کیشەی کورد له ڕێگای ئاشتی وتووێژەوە بووین جارێ تر بتوانێن ئەم دەرکه (تێگەیشتن) بۆ وتووێژ باز (کراوە) ببێ و لاوەکانی کورد و ئێران نەبنه فیدای شەڕی براکوژی  و هەموو ئێرانیەکان و کوردەکان  به ئارامی و دڵنیائی بگرنەوه بۆ نیشتمانی خۆیان.

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت