کۆمەڵکوژیی قاڕنێ لە دووتۆی کتێبێکدا بە زمانی نۆروێژی/وتووێژ لەگەڵ نووسەر

0
2678

تایبەت بە رۆژی کورد

لێکۆڵەر و شارەزا لە بواری مێژوو، سۆران کەرباسیان خەڵکی شاری مەهابادە و ئێستا دانیشتووی وڵاتی نۆروێژە، لە ساڵانی ڕابردوودا خۆی بە لێکۆڵینەوە و نووسینی بابەت سەبارەت بە جینایەتەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە کوردستانی ڕۆژهەڵات سەرقاڵ کردووە و بەردەوام خەریکی توێژینەوە و لێکۆڵینەوە لەم بوارەیە.

بەرهەمی بەشێک لەم لێکۆلینەوەو بەدواداچوونانە، کتێبێکە بە ناوی «68، لە کاردانەوەی شۆڕشی “ئێران”دا» کە لە سەر جینایەتی قاڕنێ بە دەستی هێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئیسلامیی ئێران، بە زمانی نۆروێژی چاپ بووە و بڕیاری وایە بە زمانی کوردی و زمانەکانی دیکەش بڵاو بکرێتەوە.

Soran_Karbasian
سۆران کەرباسیان

سۆران کەرباسیان لەو پەرتووکەدا هەوڵی داوە بە پێی بەڵگەکان باس لە جینایەتی قاڕنێ بکات. وەک خۆی دەڵێ: «ئەم کتێبە بە پاڵپشتیی بەڵگەی حاشاهەڵنەگر و سەرچاوەگەلی غەیرەکوردی و مێژووی زارەکی، تۆکمە کراوە».

گەڕان و بەدواداچوونی ورد سەبارەت بە کۆمەڵکوژیی قاڕنێ، بەشێکی گرنگی ئەو کتێبە پێکدێنێت.

کەرباسیان بۆ زیاتر دەوڵەمەندکردنی بابەتەکان، پەیوەندی بە زۆر لایەن، کەسایەتی و ناوەندی ڕاگەیاندنەوە کردووە وکۆمەڵێک بەڵگەی سەلمێنەر و گرنگی لە سەر ئەو جینایەتەی ڕژیمی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە دووتۆی پەرتووکی «68، لە کاردانەوەی شۆڕشی “ئێران”دا» دا کۆکردۆتەوە کە بێگومان ئەو بەرهەمە ئێستا سەرچاوەیەکی گرنگە بە زمانی نۆروێژی کە سەبارەت بە کۆمەڵکوژیی قاڕنێ نووسراوە.
نووسەر لەو کتێبەدا سەرەتا ئاماژەیەک بە شۆڕشی گەلانی ئێران لە دژی سیستەمی پاشایەتی دەکا و  هۆکارە نێوخۆیی و دەرەکییەکان دەخاتە بەر باس  و وێنەیەکی گشتی لەو شۆڕشە دەخرێتە بەر چاوی خوێنەری نوروێژی نۆروێژیزان. دواتر دەپڕژێتە سەر پرسە ئێتنیکییەکان (ئایینی) و دژایەتیی حکومەتی ناوەندیی لەگەڵ پرسی نەتەوە ژێردەستەکان و کۆمەڵکوژی دەرحەق بەو نەتەوانە ئەنجام داوە کە ڕووداوی قاڕنێ یەکێک لەو دەیان کۆمەڵکوژییانە بوو کە دەرحەق بە نەتەوەی کورد لە کوردستانی ڕۆژهەڵات ئەنجام دراوە.

گرنگیی ئەو پەرتووکە لەوە دایە کە بە زمانێکی بیانی وەک زمانی نۆروێژی نووسراوە و یەکەم جارە کۆمەڵگەی نۆروێژی لە کتێبێکدا بە زمانی خۆیان لەگەڵ بەشێک لە ژان و ئازارەکانی نەتەوەی کورد کە ئەویش کۆمەڵکوژی خەڵکی بێتاوانی گوندی قارنێ یە ناسیاو دەبن.

لەمەڕ ئەوەی کە بۆچی ئەم بەرهەمە بە زمانی نۆروێژی نووسراوە، نووسەر باس لە هۆکارەکان دەکا و دەڵێ: «پێشتر ئەم پرۆژەیەم بە زمانی کوردی گەڵاڵە کردبوو. هۆکارگەلێک هانیان دام تا کتێبەکە بۆ یەکەمجار بە زمانی نۆروێژی بڵاو بکەمەوە کە گرنگترینیان بریتین لە:

  • 1لە کاتی نووسین بە زمانی کوردیدا، خۆم لە زۆر ڕوونکردنەوە لا دابوو کە بۆ خوێنەری کوردستانی و ‘‘ئێران’‘ی پێویست نەبوو. لە دواییدا بیرم لەوە کردەوە کە ئەگەر ئەم پەرتووکە وەربگێڕدرێتە سەر زمانەکانی ڕۆژئاوایی، سەرئێشەیەکی زۆر بۆ وەرگێڕ و خوێنەرەکانی ساز دەکا. هەر بۆیە وام بە باش زانی باسەکان بە شێوەیەک دابڕێژرێن کە خوێنەر لە هەر شوێنێکی ئەم جیهانە بێ و بە هەر زمانێک بیخوێنێتەوە، بە ساکاریی لێی تێبگا.
  • 2بۆ چاپی کوردیی پەرتووکەکە ترسی ئەوەم لێ نیشتبوو کە لە کاتی بە چاپ گەیاندنیدا، ئاڵوگۆڕی بە سەردا بێ، کە مەخابن ئەم خەسارە پێشتر لە لایەن چاپەمەنییەکانی باشووری کوردستانەوە ئەنجام دراوە. بۆ ئەوە کە دەستی چاپەمەنییەکان بۆ هەر چەشنە گۆڕانێک لە سەر کتێبەکە ئاوەڵا نەهێڵمەوە، بە باشترم دەزانی کە وەشانە کوردییەکەی وەک وەرگێڕدراوی بەرهەم بڵاو بکرێتەوە کە دەبێ وەک تێکستی ماک بچێ.
  • 3کۆماری ‘‘اسلامی ئێران’‘ پێشینەی ئەوەی هەیە کە ئەگەر پەرتووکی نووسەرێک وەربگێڕێتە سەر زمانی فارسی، ناوەڕۆکی باسەکەی دەستکاریی دەکا. سانسۆڕی زۆر دەقی گرنگیش دەکەن بۆ ئەوەی لە بەرژەوەندیی خۆیانیدا نابینن. تۆمارکرانی مافەکانی ئەم کتێبە لە وڵاتی نۆروێژ، دەتوانێ لەوە دڵنیام بکاتەوە کە لە ئەگەری هەر چەشنە چەواشەکارییەکدا کە بەرانبەر کتێبەکەم بکرێ، بواری ئەوە هەبێ لە ڕێگەی دەزگای چاپەمەنی نۆروێژییەوە بەدواداچوونی حقووقی بۆ بکرێ.

لە پاش شۆرشی گەلانی ئێران لە ساڵی 1979 دا ئەمە یەکەم جارە پەرتووکێکی وەها دەوڵەمەند بە بەڵگە و بابەتی سەلمێندراو سەبارەت بە کۆمەلکوژی قارنێ بە زمانێکی بیانی دەنووسرێ.

نووسەر لەمبارەوە دەڵێ: ”پێشتر کتێبێک وەک لێکۆڵینەوە لە سەر کوشتاری بە کۆمەڵی خەڵکی سیڤیلی گوندی «قاڕنێ» بڵاو نەکراوەتەوە. ئەو پەرتووکانەی کە سەبارەت بە مێژووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و شۆڕشی ١٩٧٩ی زایینی ”ئێران”دا نووسراون، زۆربەیان دۆکیومێنتاری نین. هاوکات بەشێکی بەرچاویان لە لایەن سیاسەتوانانی ئەو بەشەی نیشتمان نووسراونەتەوە کە زۆرینەی تەوەرەکان بۆ باسی شەخسی و حیزبی تەرخان کراون. ئەگەر سەیرێکی ئەو جۆرە پەرتووکانە بفەرموون، دەبینرێ کە باسی «قاڕنێ» تەنێ لە چەند لاپەڕەیەکدا ئاماژەی پێ کراوە. لە لایەکی دیکەوە من وەک تێڕوانینی شەخسی سەیری شۆڕشی ١٩٧٩ی ”ئێران” ناکەم و بە پێی ئەو بەڵگانەی کە لە بەر دەستمدا هەبوون، هەوڵم داوە تا مێژووی ئەو سەردەمە، بەو جۆرەی کە هەبووە بخەمە بەر چاوی خوێنەر، نەک بەو جۆرەی کە پێشتر بە شێوەیەکی نادۆکیومێنتاری کراوە. بۆ ڕوونکردنەوەی ڕاستییەکانی کۆمەڵکوژیی قاڕنێش بۆ نموونە بە پێویست زانراوە کە پێداچوونەوەیەکی شەڕی نەغەدەش بکرێ. ئەو هەوڵانەی کە بۆ بەڵاڕێدابردنی مێژووی کوشتاری قاڕنێ ئەنجام دراون، خراونەتە بەر لێ‌وردبوونەوە و بە پاڵپشتیی بەڵگەی حاشاهەڵنەگر، سەرچاوەگەلی ناکوردی و مێژووی زارەکی (لە ئەگەری بوونی بەڵگە بۆ پشتڕاستکردنەوەی) وڵام دراونەتەوە.”
سۆران کەرباسیان ئاماژە بەوە دەکا کە کاک بێهزاد خۆشحاڵی پێشتر بە زمانی فارسی پەرتووکێکی بڵاوکردۆتەوە  کە تیایدا ئەو رۆژنامانەی کە سەبارەت بە ڕووداوی قاڕنێ دەربڕینێکیان هەبووە، کۆ کردبۆوە و بە چاپی گەیاندبوو. ئەوەی کە من کردوومە لە چوارچێوەی پرۆژەیەکی بەربڵاوتر  لێکۆڵینەوەم بۆ ئەنجامداوە و یەکەم جاریشە وەک کتێب بڵاو دەبێتەوە.

نووسەر لە کتێبەکەدا بە هیچ شێوەیەک پشت بە سەرچاوەی کوردی نابەستێ و  ئەو سەرچاوانەی کە کۆتایی کتێبەکەدا ئاماژەیان بۆ کراوە، سەرجەمیان سەرچاوەی بیانین و لەم پەیوەندییەدا دەڵێ: نە بەو واتایە کە سەرچاوەی کوردی جێی متمانە نییە و نە بەو واتایە کە سەرچاوەی کوردی زانیاریی چەواشەی تێدایە، بەڵکوو تەنیا لەبەر ئەوەی کە هیچ رێگەیەک بۆ دەربازبوون لە ڕاستییەکان بۆ خوێنەر یان کەسی نەیار، بەم پرسە نەمێنێتەوە لە هیچ سەرچاوەیەکی کوردی کەڵکم وەرنەگرتووە. ئەو سەرچاوانەی کە بەکارم هێناون رۆژنامەکانی (جمهوری اسلامی) و (کیهان) و (اطلاعات) و ئەو ڕاپۆرتانەی کە ئەحزابی غەیرە کوردی و ئێرانی لەم پەیوەندییەدا هەیانبووە و لێدوانانەی کە بەرپرسانی حکومەتی ئەو کات دەریانبڕیوە و جگە لەمانە بڵاوکراوەی (پیکار) و (نامە مردم) کە بڵاوکراوەی حیزبی توودەی ئێران بووە و چەند کتێبێک کە بیرەوەریی چەند کەسایەتییەک بووە کە تەنیا ئاماژەیەکی بچووکیان بەم ڕووداوە کردووە . ئەوەی کە لەو لێکۆلینەوەدا گرنگە ئەوەیە کە لە هیچ سەرچاوەیەک کەڵکم وەرنەگرتووە کە گومان بخاتە سەر ڕاستبوونی ئەم لێکۆڵینەوەیە.

681سۆران کەرباسیان ئاماژە بەوە دەکا کە لەو سەردەمەی کە کۆمەڵکوژی قارنێ ئەنجامدراوە، تەمەنی چوار ساڵان بووە. بۆیە ئەو لێکۆڵینەوەیە نە لەسەر بنەمای گێڕانەوەی قسەی کەسێکی کە لە نزیکەوە شایەدحاڵی  ڕووداوەکە بووە یان کەسێک لە شوێنیکی دیکەی بیستبێ و بۆ ئەوی گێڕابێتەوە، بەڵکوو ئەم لێکۆڵینەوەیە شێوەیەکی دیکۆمێنتاری هەیە. سەرچاوە و بەڵگە بۆ هەر لێدوان و دەربڕێنێک خراوەتە بەر چاوی خوێنەر لەم پەرتووکەدا، بەڵام وەک ڕەواڵی کاری لێکۆڵینەوەی مێژوویی لەو شوێنانەی کە بەڵگەی خوودی حکومەتی ناوەندی تەئیدکەرەوەی مێژووی زارەکییە لەوێش لە سەرچاوە کەڵکم وەرگرتووە و دەگەڵ کاک عومەر کەریمی یەکێک لە شایەدحاڵەکانی ئەم ڕووداوە کە لە نۆروێژ ژیان بەسەر دەبا دیمانەم ئەنجامداوە، هەروەها دەگەڵ چەند کەسێکی تورکی دانیشتووی نەغەدە کە بە ناڕەحەتی سەیری ئەم ڕووداوەیان کردووە، پەیوەندیم هەبووە و دیمانەم دەگەڵ ئەنجام داون و تەنانەت یەکێک لەو کەسانەی کە زۆر گەڕا و هەوڵی دا تا کەسایەتییەکی کورد لە پەیوەندی بەم ڕووداوە بۆ من بدۆزێتەوە، بۆ خۆی تورک بوو.

نووسەری کتێبی «68، لە کاردانەوەی شۆڕشی ”ئێران”دا» ئاماژە بەوە دەکا کە پلانی حکومەت بۆ لێڵکردنی پرسە نەتەوایەتییەکان و ڕووبەڕووبوونەوە دەگەڵ مافی ئێتنیکی و گروپە جۆراوجۆرەکان لە ئێران بەکار هاتووە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە هەمیشە ویستوویانە بە خەوشدارکردنی کەسایەتی کاریزماتیکەکانیان، شێواندنی مێژوویان و نانەوەی کێشەی ئێتنیکی لە بەینی ئەو گروپە جۆراوجۆرانەی کە لە ئێراندا بەشێوەیەکی جیاواز ژیان دەکەن، وەک پرسێکی حقووقی هەوڵی داوە بەرانبەر بە پرسە نەتەوایەتییەکان بوەستێ.

لە بنەڕەتدا تورکەکان خۆیان هاندەر نەبوون و هیچ دەستیان لەم ڕووداوەدا نەبووە، بەڵام کاراکتێرێکی وەک مەلا حەسەنی کە ئاماژەی پێدەکەن ئەو کاتە  کە لە کوشتاری قاڕنێ‌دا بەشداریکردبوو، نوێنەری خومەینی بوو لە ورمێ. کێشەی کۆمەڵکوژی یان ژینۆساید، پێداچوونەوە حقووقی ئەمجۆرە کەیسانە بەوە بچووک ناکرێتەوە کە چ کاراکتێرێک لەوێدا دەستی هەبووە، بەدڵنیایی ئەو کەسانەی کە دەستیان لە کارەساتی وا دڵتەزێن دا هەبووە خاوەنی کەیسێکی حقووقین لە دادگایەکی بێلایەندا. ئەوەی کە من لەو کتێبەکدا ئاماژەم پێکردووە ئەوەیە کە تورکەکانی ورمێ و میاندواو لە دوای کارەساتی قاڕنێ، هەڵوێستێکی زۆر ژیرانەیان هەبووە و لە دژی حکومەت رێپێوانیان کردووە و داوایان کردووە کە لە ڕووی حقووقی و یاسایی پێداچوونەوە بە ڕووداوی قاڕنێ بکرێ.

سۆران کەرباسیان سەبارەت بە رۆڵی دوو لایەنی سیاسیی ئەو سەردەمەی رۆژهەڵاتی کوردستان، واتە حیزبی دیموکرات و کۆمەڵە دەلێ: حیزبی دیموکرات و کۆمەلە لە سەردەمەدا بنکەیان لەو ناوچەیە نەبووە و تەنانەت حیزبی دیموکرات لەو سەردەمە هەوڵیدا کۆنفرانسێک بۆ پەرەپێدانی روحی ئاشتی و برایەتی لە نێوان دوو نەتەوەی کورد و تورک لە نەغەدە بەڕێوە ببا، ئەوان خاوەن بنکەی حیزبی نەبوون بەڵکوو هەوڵی ئەوەیان دەدا زیاتر خۆیان بناسێنن و پەیوەندییەکانیان دەگەڵ حکومەتی تاران بەهێز بکەن و هاوکات خۆشیان ڕێک بخەن و کۆمەڵەش بەپێی بەڵگەی حاشاهەڵنەگر هیچ جۆرە چالاکییەکی لەو ناوچەیە نەبووە و زۆربەی چالاکییەکانیان لە خوارووی رۆژهەڵاتی کوردستان بووە.

تێبینی؛

بۆ زیاتر ناساندنی پەرتووکی «68، لە کاردانەوەی شۆڕشی ‘‘ئێران’‘دا» نووسەری ئەم بەرهەمە، دوو دیمانەی  لەگەڵ بەشی کوردیی ڕادیۆی دەنگی ئامریکا و  ماڵپەڕی ناوەندی نووچە و شرۆڤەی ڕۆژ ئەنجام داوە. کە هەر دوو دیمانەکە لە وێبسایتی تایبەتی سۆران کەرباسیان بڵاوکراوەتەوە لەم لینکەی خوارەوە.

http://kurd.no/?page_id=342

لەم ڕاپۆرتەدا سوود لە هەر دوو دیمانەکە وەرگیراوە.

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت