خوێنەری هێژا:
بابەتی بەردەستت، یەکێکی تر لە زنجیرە وتووێژەکانی گەورە ژووری ڕاوێژە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تلێگرام کە لە ڕێکەوتی ٢ی خاکەلێوەی ١٣٩٥ی هەتاوی (٢٠١٦) لەگەڵ بەڕێز “ڕەسووڵ سوڵتانی”، شاعیر،
وەرگێڕ و توێژەری ئەدەبی و بە پێشکەشکاری بەڕێز ئیمان مورادوەیسی چالاکی سیاسی لەسەر مژاری (نەورۆز لە ئەدەبی کوردیدا) ئەنجام دراوە.
ڕاوێژ: وێرای سڵاو و ڕێز و بەخێر هاتنی میوانی ئەمشەومان بەڕێز کاک ڕەسووڵ سوڵتانی، بەڕێز سوڵتانی بەخێر بێن، بۆ دەسپێکی باسەکەمان شرۆڤەیەک لەسەر نەورۆزمان بۆ بکەن، نەورۆزهێمای چیە؟
سوڵتانی: مەسەلەی نەورۆز یان نوێ رۆژ ماناكەی لەخۆیدایە. نوێبوونەوەی رۆژ كە لێرەدا رۆژ بە مانای ساڵ دێ….وا باشترە ئێمە لە بری لێكدانەوەی وشەكە بچینە سەر بنج و بناوانی مێژوو… بە پێی لێكۆڵینەوەكان ئه‌و جێژنه هه‌مان جێژنی (ته‌مووز و عه‌شتار)ه، كه سۆمه‌رییه‌كان پێش ئه‌وه‌ی له ئه‌شكه‌وته‌كانی كوردستان بێنه ده‌ر و به‌ره‌و خوارووی وڵاتی عێراقی ئێستا داگه‌ڕێن، ئه‌و جێژنه‌یان به‌ڕێوه بردووه.نه‌ورۆز تێكه‌ڵ بووه به كۆمه‌ڵێك ئه‌فسانه‌ی سه‌یر و سه‌مه‌ره. له ئێرانی كۆندا له یه‌كه‌م رۆژی به‌هاردا واته رۆژی نه‌ورۆز، پاتشای وڵات ده‌رگای خستووه‌ته سه‌ر پشت بۆ دیدار له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی وڵاته‌كه‌یدا و رۆژه‌كانی دابه‌شیوه بۆ چاو پێكه‌وتنی هه‌موو چین و توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگه. هه‌ر له‌و رۆژه‌شدا خه‌ڵات و دیاری و پێشكه‌شی به ده‌ست و پێوه‌نده‌كانی داوه و دیارییشی وه‌رگرتووه.
من خۆم لەگەڵ بۆچوونەكەی مامۆستا “هێمن”دام، لە كۆنەوە كورد وەك گەلێكی كە لەم ناوچەیەدا بۆ یەكەم جار لە شاخەكانەوە داگەڕاوەتە خوارێ و خەریكی كشتوكاڵ و مەڕداری بووە، گەڕان و گۆڕانی وەرزەكان بەلایەوە زۆر گرینگ بووە. بۆیەش پاش بەسەرچوونی زستانێكی تووش كە تفاق و تینیان لێ بڕاوە، هاتنی بەهار و دەركەوتنی شینكە بۆ ئەوان رۆژێكی خۆش بووە و ئاساییە بیكەنە جێژن. بە باوەڕی زۆر لێكۆلەری وردبین و دوور لە دەمارگرژی ئەو جێژنە جێژنی كوردان بووە و لە وڵاتی كوردەكانەوە بە ناوچەكەدا بڵاو بووەتەوە.
راوێژ: وشەی نەورۆزلە دوووشە پێکهاتوە ،”نەو” بەواتای نوێ و”رۆز” کەوشیەکی فارسیە بەواتای ڕۆژ، لێرەدا پرسیار ئەوەیە: بۆچی لە ناونانی ئەم ڕۆژەدا لە وشەیەکی فارسی کەڵک وەرگیراوە؟ هەروەها وشەی نەورۆز لە کەیەوە تا ئێستابوونی هەیە و لە کوێوە هاتوە؟
سوڵتانی: ئەم وشەیە بەهیچ شێوەیەك فارسی نییە. لەوانەیە فارسەكانیش هەتا پێش هاتنی ئایینی ئیسلام وشەی (روز)یان بە (ژ) دركاندبێ، كە دواتر عارەب چونكە ئەو پیتەیان نەبووە و نیانە و نەیانتوانیوە دەریببڕن كردوویانەتە (ز) و لەو بارەوە نموونە ئێجگار زۆرن. بەتایبەتی كە سەیری زمانی فارسی دەكەی زۆر شتیان هەیە هیی ئێمەیە و پێمان وایە فارسین. بۆ وێنە وشەی “تاول زدن) بە مانای بلۆقكردن… تۆ پێم ناڵێی فارس لە چەند وشە و شوێنی دیكەدا “تاول” بەكار دێنێ؟ ئاخر ئەوەشی لە تاوڵەی كوردییەوە وەرگرتووە، سەیر بكە شێوەی بلۆق لە تاوڵە دەچێ… چونكە ئینسان لە پێشدا ناولێنانەكانی زۆربەی جاران لە سەر بنەمای وێكچوون بووە… لەگەڵ ئەوەدا ئەگەر عەرەبی و كوردی و توركی لە زمانی فارسی دەرباوێژین، بڕواتان بێ هیچی پێ نامێنێتەوە. دوای ئەوەش، فارسی بن زاراوەیەكە لە زمانی كوردی. چونكە زمانی فارسی چەند قۆناغێكی بڕیوە كە دوورترینەكەیان پارسیی پهلوانێكە، فارسیی پهلوانی ناوێكە ئەوان بۆیان داتاشیوە، خۆیان دەڵێن، فارسیی پەهلوانی زاراوەی فارسەكانی رۆژئاوای ئێرانە… فارسی رۆژئاوای ئێران كێن؟ ئەوە هەر مەسەلەی توركە كێوییەكانە كە لە باكوور بە كورد گوتراوە. ئەگینا ئەوانەی لە رۆژئاوای ئێران ژیاون و دەژین فارس نین، كوردن. كەواتە ئەوە زمانی فارسییە كە لە كوردیی پاڵەوانیك هەڵێنجراوە.
راوێژ: نەورۆز لە کۆنەوە هەتا ئێستا چ گۆڕانکاریێکی بەسەرداهاتوە؟
سوڵتانی: گۆڕانكاری لە هەموو شتێكدا پێك هاتووە. ئەگەر لە كۆنی كۆندا نەورزۆ جێژنی گۆڕان و گەڕانی وەرزەكان بووە، ئیدی لە سەدەی نۆزەدەوە گۆرانی مانایی بەسەردا هاتووە. ئیتر نەورۆز تەنیا مەسەلەی نوێبوونەوەی رۆژ و ساڵ نییە. نەورۆز كۆمەڵێك هێما و ئوستوورەی نوێی تێدایە. لە هێرمنۆتێكدا دەڵێ:
لێكدانەوەی دەق پێوەندیی بە ئاسۆی روانین و زانیاریی خوێنەرەوە هەیە. كەواتە ئەگەر نەورۆزیش وەك دەقێكی هێمایی سەیر بكەین، لە روانین و لێكدانەوەی كوردی سەدەی نۆزدە و بیست و بیستویەكدا كە پێی ناوەتە قۆناغی گووران و گەشەی ناسیۆنالیزمەوە. ماناكان جیاواز و لێكدانەوەكانیش جیاوازن. ئیتر نەورۆز لە سەردەمی شۆڕش دا چەكی بەرخودانە، چەكی بەرەنگاربوونەوە و بەگژداچوونەوەیە. چەكی خۆناسینەوە و خۆخوێندنەوەیە، میكانیزمی گەڕانەوەیە بۆ بنەوانی مێژوو… بۆ دیاریكردنی بنج و بناوانی نەتەوەییمان.
ڕاوێژ: کوتتان کە “لە روانین و لێكدانەوەی كوردی سەدەی نۆزدە و بیست و بیستویەكدا كە پێی ناوەتە قۆناغی گووران و گەشەی ناسیۆنالیزمەوە “، چ پەیوەندییەک لە نێوان نەورۆز و گەشەی ناسیۆنالیزم و خەباتدا بوونی هەیە؟
سوڵتانی: كورد لە نیوەی دووەمی سەدەی هەژدەیەمەوە گڕوگاڵی خۆناسینەوەی بووە و لە سەدەی نۆزدەدا خۆی دەناسێتەوە. بۆ دەڵێم خۆی دەناسێتەوە، ئاخر كورد سەردەمانێك خاوەنی شارستانییەت بووە. دواتر كە لێی تێك دەچێ/ تێك دەدەن، چەندین سەدە ئەو میللەتە بە كولتوور و هێمای دەرودراوسێ و نەتەوەی باڵادەستەكانەوە ژیاوە.
لە سەدەی نۆزدەیەمدا لەگەڵ هاتنەئارای بزووتنەوە نەتەوەیی ـ ئایینییەكان و بەتایبەتی لە سەدەی بیستەمدا نوخبەی كورد كە زۆربەشیان مەلا و شێخ بوون، دژی دیكتاتۆر و چەوسێنەران راپەڕیون. ئەگەرچی ئەو راپەڕینانە هەتا دامەزرانی كۆماری كوردستان هیچ كامەیان شێوازێكی مۆدێرنیان نەبووە و زیاتر لە ژێر سێبەری شێخ و مەلا و ئاغاكاندا بوون. ئیتر لەوێوە كە شۆڕشی كورد هەر جارە و بە شێوەیەك هەرەس دێنێ، شۆڕشی شێخ سەعید و ئارارات لە باكوور هەرەس دێنێ و زمانی كوردی و كولتوورەكەی قەدەغە دەكرێ و بەرنامەی بۆ دادەڕێژن بیسڕنەوە… لە رۆژهەڵات كۆمار دەڕووخێ و شۆڕشگێڕەكانی پەرتەوازە دەبن و لە باشووریش شۆڕش هەرەس دەهێنێ، ئیتر شۆڕشگێڕان ئاگر دەكەنە هێمای بەرەنگاربوونەوە. كاوەش دەكەنە ئوستوورەی راپەڕین دژی زۆرداری كە بەداخەوە لەو مەسەلەیەدا هەموو شاعیرانی كورد بەهەڵەدا چوون….
پێم گوت بە كاوەی باپیرم وا دەست بەستەم
كەی دەگەمە نەورۆزەكەی سەدەی بیستەم
گوتی رۆڵە
گەر كوردستان بكەی بە پارچە ئاگرێ
نەك زوحاكێ
هەزار زوحاك مل كەچ دەكا و خۆی ناگرێ
هیوادارم شیعرەكەم تێك نەدابێ… ئاوام لەبیر بوو. بەڵام ئەوە بەهەڵەداچوونی شاعیرە. بەوحاڵەش هەرچۆنێك بێ خراپ نەبوو كە كورد ئوستوورەیەكی هەرچەندە خراپیشی بۆخۆی دروست كردەوە و خۆی پێناسە كردەوە. ئەوەبوو كە كورد لە سەدەی بیستەمەوە نەورۆز لە حاڵەتە ئایینی و كولتوورییەكەی دەردێنێ و دەیكاتە هێما و هێماكانی نێو نەورزۆیش زیندوو دەكاتەوە و بەرگی ئەوان بە بەرگی پاڵەوانەكانی سەردەمی خۆیدا دەكاتەوە. دیارە تەكانێكی دیكەمان پێویستە، ئەویش ئەوەیە جارێكی دیكە دەبێ بەو هێمایانەدا بچینەوە. ئەوەش نیشانەی ئەوەیە، كورد لە ساوایی هاتووەتە دەرێ و گەیشتووەتە قۆناغی كامڵبوون. ئاخر هەژار دەڵێ:
شل نەما كوردە پەڵووڵەی دوێنێ
ئێستە وا توند بووە ددان دەكشێنێ
ڕاوێژ: ئەدبی کوردی چۆن لە نەورۆز و بەهار و جوانی دەڕوانێ؟ ئەگەر بکرێ بە چەند نموونەیەک وڵام بدەنەوە.
سوڵتانی: شیعرەكەی پیرەمێرد نموونەی جوانییە
ئەم رۆژی ساڵی تازەیە نەورۆزە هاتەوە
جەژنێكی كۆنی كوردانە بەخۆشی و بەهاتەوە
نەورۆز لە شیعری شاعرانی کورد
نالی:
تەشریفی نەوبەھارە کە عالەم دەکا نوێ
دڵ چونکە میسلی خونچەیە بۆیە دەپشکوێ
مەولەوی:
نیشانەی نەورۆز وادەی وەھارەن
یا نەشئەی ئامای نامەی نیگارەن
وەفایی:
نەسیمی بایی نەورۆزی شەمیمی عەبھەری ھینا
موریدی عاشقان دیسان پەیامی دولبەری ھێنا
نەوید ئەی عاشقانی دڵفگار یار ھاتە سەر خەندە
سەڵا ئەی بولبولان دیسان درەختی گوڵ بەری ھێنا
حاجی قادری کۆیی:
رۆژتە ئەی بایی نەورۆزی لەبن بەفری گران
کانی پێی سڕ بو چناریش دەستی چو پەنجەی تەزی
سونبولی زوڵف و گوڵی روخسار و سەروی قامەتی
مانگی نیسان و گوڵان نەیدی لە نێو باخی وزەوی
حەمدیی ساحێبقران:
نەورۆزە، جەژنە بۆیە چراغانی عالەمە
یا ئاگرە لە عومری شێتا کوژایەوە
عەرعەر لە لەنجەدایە، لە ڕەقسایە سەروەکان
بەرگی چەمەن لە ڕەنگی زومڕەد کرایەوە
حەریق:
ئەڵێن وا جەژنی نەورۆزە دڵم پڕ ئاتەش و سۆزە
وەرە بۆ جەژنە پیرۆزە بدەم رۆحم لەبەر ماوم
وەرە سەر چاوەیی چاوم، دەڵێی دەریای عەممانە
تەماشای ئەشکی گوڵنارم لە سایەی چاوی خوێناوم
پیرەمێرد:
ئەم ڕۆژی ساڵی تازەیە نەورۆزە ھاتەوە
جەژنێکی کۆنی کوردە بە خۆشی و بە ھاتەوە
قانع:
هەوای شنەی بای نەسیم دیاره
مەعلومه وادەی گوڵ و گوڵزاره
مامۆستا حەقیقی:
مزگێنی بێ ھات ساڵی نوێ
خۆشی دوای خۆشی جوێ بە جوێ
بڵێن بەخت چیدی نەنوێ
ئەستێرەی مەش سەری ناسوێ
وە بیرت دێ چمان دی دوێ
زو راپەڕن مەبن شلوێ
ئەوا ھات پەیکی ئازادی
بە روخۆشی و کەیف و شادی
کۆشێ گوڵی گەشی پێیە
مەعلوم بەشی مەشی پێیە
گۆران:
ئەی نەتەوەی کاوەی زنجیر قەف قەف بڕ
رۆژی نەورۆز دای بە ھەوری زستان دڕ
دڵدار:
گوڵی سور ئەی کچی نەورۆز ئەرێ کام دەس لەباغی ژین
لەبۆ یەک دەفعە بۆن کردن بەناکامی ئەتۆی ھێنا
عبدوڵڵا پەشێو:
ئەمساڵ بێ چیا نەورۆز ناکەم . بێ بۆنی گیا نەورۆز ناکەم .
نەورۆز ناکەم بێ بڵێسەی سوری ئاگر . نەورۆز ناکەم گەر ڕەشبەڵەک تۆز نەکات وبەخۆم نەبمە سەرچۆپیگر .
یان هەژار كە دەڵێ:
مزگێنیی دا بە سروە بای بەهاری
وا هاتەوە نەورۆزی كوردەواری
بە تیشك تێك شكا سوپاس كڕێوە
هەواری رۆژ گەیشتە خاكەلێوە
فەرمان درا بە سەوزە سەر هەڵێنێ
چیدی لە بەندی خاكی رەش نەمێنێ
ئەم شیعرەی هەژار لێوانلێوە لە هێمای بەرخودان و خەبات.
ڕاوێژ: خۆتان وەک شاعیرێکی کورد، چەند نەورۆز و بەهار لە شیعرەکانتاندا ڕەنگی داوەتەوە؟
سوڵتانی: من وەك وشە لە زۆر شیعردا بەهارم كردووەتە هێمای نوێبوونەوە و زیندوو بوونەوە و راپەڕین. بەڵام لە شیعرێكدا بە روونی باسی دەكەم.
بەهار
دەشت و دەر مەستن لە بۆنی دڵگری بادەی بەهار
كانیاو گۆرانی ئەچڕێ بۆ كچی سادەی بەهار
رادەژێنێ بای شەماڵ دەسرەی هەزار رەنگی سروشت
دۆی گەڕی نێو داوەتی وەرزانە سەیزادەی بەهار
شوێنی شەپڵاخەی رەشی شەختەی لە سەر روخساری باخ
كردە جێژوانی گوڵ و ئاوازی بای وادەی بەهار
چەپڵە رێزانی چڵووكی دار و گوڵ هەر بۆوەیە
لەم كەژ و كێوانە تۆزی مەرگ و خەو رادەی بەهار
تا هەموو باڵندەكان بڕوا بكەن خۆر زیندووە
ئێستە واباشە تەمی بەر ئاسمان لادەی بەهار
زۆر دەمێكە دەشت و دارستانی بێكەس چاوەڕێن
تاكو شاڵی كەسك و متفەڕكیان بەسەر دادەی بەهار
تەركی گریانێ دەكا بولبول بزەی دەخزێتە لێو
گەر بزانێ دەستی ئەو دیلانە بەرنادەی بەهار
ڕاوێژ: پێتان وایە خەباتی هاوچەرخی کورد، توانیویە نەورۆز بە قازانجی خۆی و بۆ بووژانەوە بەکار بهێنێت؟
سوڵتانی: ئه‌وه‌ی راستی بێت مێژووی كورد هه‌تا ئێستاش خۆی نه‌ینووسیوه‌ته‌وه و بۆیان نووسیوەتەوە، بۆیه جگه له لایه‌نی كه‌م و كووڕی شتێكی ئه‌وتۆمان له مێژووی كۆن له‌به‌رده‌ست دا نییه كه مۆركی قەڵەمی خۆمانی پێوه بێت. ته‌نانه‌ت ئه‌و بۆنه پیرۆز و جێگه شانازییانه‌ش كه هه‌مانبوون، به جۆرێك مۆركه كوردییه‌كه‌یان لێ سڕیونه‌ته‌وه و به ناو نه‌ته‌وه و گه‌لانی باڵاده‌سته‌وه كراون، بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه شتێكمان نه‌بێت كه وه‌ك پاڵپشت و به‌ڵگه‌ی مێژوویی پاڵی پێوه بده‌ین. ئێستا كه به پێی به‌ڵگه مێژووییه‌كانیش ده‌ركه‌وتووه كه نه‌ورۆز جێژنێكی ته‌واو كوردییه و له كوردستانه‌وه به وڵاتان و ناوچه‌كانی دیكه‌ی ده‌ورووبه‌رماندا بڵاو بووه‌ته‌وه، بەداخەوە كورد ئێستاش نەیتوانیوە كەلك لەو هێمایانە وەرگرێ. ئەرێ كاكە بۆ لە نەورۆز؟ بۆ لە شتەكانی دیكە نا؟
راوەستن با وردتر ببمەوە بێمەوە ئێستا. جوولەكە بە فیملی سینەمایی و دیكۆمێنتاری و رۆمان هەموو دنیای بە قەناعەت گەیاند كە شەش ملیۆن كەسی لێ كوژراوە و قەڵاچۆ كراوە، كورد ئەوە بیست ساڵە نەیتوانی خۆیشی تەنانەت خۆیشی بەقەناعەت بگەیەنێ كە سەد و هەشتاهەزاری لێ ئەنفال كراوە چ بگا بە خەڵكی دنیا، هێشتا چوار رۆمانی باش لە بارەی ئەنفالەوە نەنووسراوە. چوار فیملی باشیان لەسەر دروست نەكراوە. چوار دراما لەسەر كارەساتەكانی كورد دروست نەكراوە. بە چی بتوانین كەلكیان لێ وەرگرین. وەك عەبدوڵا پەشێو دەڵێ: ئێمە ئێستاش لەسەر كورتی و درێژیی مووی كلكی وڵاخ خوێنی یەكتر دەخۆینەوە. كورد بەدەست شتێكی بنەڕەتییەوە دەناڵێنێ: ئەویش ئەوەیە ناسیۆنالیزمی كورد پەرچەكردار و دژكردەوە بووە لە هەمبەر رەگەزپەرستیی تورك و عارەب و فارسدا… بەتایبەتی سەركردەكانمان ئێستاش ئێرانچێتی و ئێراقچێتی دەكەن… بەڵام ئیتر كاتی ئەوەیە لە دەرەوەی حیزبەكان و دەسەڵاتی كورد لە هەرێم، قەڵەم بەدەستان و نووسەران خۆیان قۆڵی هیممەتی لێ هەڵماڵن و بیكەنە بەرخودانێكی نەتەوەیی و خەباتێكی ناسیۆنالیستی و ئەو شتانە ساغ بكەنەوە… دكتۆر مەولوود برایم حەسەن لێكۆڵینەوەی زۆر زانستیانە و وردی لەسەر نەورۆز هەیە… هیوامە نموونەیان زۆر بێ….
ڕاوێژ: بابەتێکی تر دژایەتی داگیرکەرانی کوردستان و بەتایبەت کۆماری ئیسلامییە لەگەڵ نەورۆز و چارشەممە سووری و ئاگر کردنەوە، ئێوە ڕاتان وایە هۆکار چیە؟
سوڵتانی: ئەگەر ئەو جەژنە كورد نەیكردبا و فارس و تورك كردبایان، هیچ كێشەیەكیان نەدەبوو. تەنانەت ناسیۆنالیزمی فارس بە شانازییەوە باسی نەورۆز دەكات ناسیۆنالیزمی فارس لە نێو دەسەڵاتی ئێستا و لە دەرەوەشی، ئەوان كێشەیان لەگەڵ نەورۆز نییە كێشەیان لەگەڵ خوێندنەوەی كوردە بۆ نەورۆز… خۆ ئێمە ئاگادار نین، بەڵام دەكرێ دڵنیا بین لە ماڵی رەفسەنجانی و خامنەیی بە بۆنەی نەورۆزەوە سفرەی حەوت سین دابنرێ…
ئەوە راستی بێ ئەوان كێشەیان لەگەڵ نەورۆز و یەكدەنگیی كورد هەیە لەسەر ئەو بۆنەیە. چونكە تاقە بۆنەیەەكە كورد (جگە لە حیزبەكانی باشوور كە لە كەركووك نەیانتوانی پێكەوە یەك ئاگر بكەنەوە) لەسەری هاودەنگن. ئەوەش داگیركەرانی تۆقاندووە. ئاخر ئەوەتا لەسەر ئەو حاڵەتە میلیتاریستییەی توركی وەحشی لە باكووری كوردستان رایگەیاندووە، لەسەر ئەو وەزعە ئەمنییەتییە توند و سەختەی لە رۆژهەڵاتی كوردستان راگەیەنراوە و هەر هەیە، بەڵگەكان چۆن دەیسەلمێنن، رژیم چیی پێ ناخۆشە كورد دەیكا. بۆیە لێی تۆقیون
ڕاوێژ: با هەندێ لە ڕێ و ڕەسمی نەورۆز لە کوردەواریدا بدوێین، دەکرێ لەو بارەوە بۆمان بدوێن کە کام نەریت بەتایبەت لە ناوچەی خۆتان بوونیهەبووە و هەیە؟
سوڵتانی: ئاگر كردنەوە و سەردانی ئازیزان و خۆشەویستان و چەند رۆژ پێشتریشی حەلاوە مەلاوە و هەتەرێ مەتەرێ هەر بووە و ئێستاش ماوە و باوە.
حەز دەكەم لەسەر مەسەلەی ئاگركردنەوەكە تۆزێك هەڵوێستە بكەین، چونكە ئێستا رەوتە توندڕەوە ئیسلامییەكان ئەوانەی حەز دەكەن رەزەكانیشمان ببنە خورما، بە ئانقەست خراپی لێك دەدەنەوە.
ئاگر وه‌ك هێمایه‌كی كۆنی كورد
سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌یكه له هه‌ندێ له ئه‌فسانه كۆنه‌كاندا باس له‌وه ده‌كرێ كه ئه‌و رۆژه‌ی مرۆڤ بۆ یه‌كه‌م جار ئاگری تێدا دۆزیوه‌ته‌وه، ده‌كه‌وێته ئاخر شه‌وی زستان و یه‌كه‌م رۆژی نه‌ورۆز و هه‌موو ساڵێك ئه‌و رۆژه‌ی وه‌ك رۆژێكی ئه‌گه‌ر نه‌شڵێین پیرۆز لانیكه‌م سه‌یر و سه‌مه‌ره سه‌یر كردووه، به‌ڵام به گشتی ئاگر له باوه‌ڕی كۆنی كورده‌واریی خۆماندا هێمایه‌كی له مێژینه‌یه. كه‌س نكۆڵی له‌وه ناكات كه به‌ر له هاتنی ئایینی ئیسلام كورده‌كان زه‌رده‌شتی بوون. ئه‌وان ئاگرپه‌رست نه‌بوون. به‌ڵكوو ئاگر به‌لایانه‌وه وه‌ك هێمایه‌كی پیرۆز پارێزراوه.
هه‌ر له كۆنه‌وه مرۆڤ كه بیری له پێكهاته‌ی جیهان كردووه‌ته‌وه، پێی وابوه كه ئه‌م جیهانه له چوار توخم پێك هاتووه. 1ـ خاك 2ـ ئاو 3ـ با 4ـ ئاگر
سێ دانه له‌و چوار توخمه واته، خاك و با و ئاو، پیس و ئالووده ده‌بن. هه‌ر سێكیان هێزی كێشه‌ری زه‌وی رایانده‌كێشێ. له‌و نێوه‌نده‌دا ئه‌وه‌ی نه‌ك پیس و ئالووده نابێت به‌ڵكوو شته پیسه‌كانیشی پێ پاكژ ده‌كه‌نه‌وه، ئاگره. ئاگر له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا كه توخمێكی پاكژكه‌روه‌یه، هێزی راكێسانی زه‌ویش نه‌ك په‌لكێشی ناكات به‌ره‌و خۆی به‌ڵكوو به‌رده‌وام له هه‌ڵكشاندایه به‌ره‌و ئاسمان.
هه‌ر له كۆنی كۆنیشه‌وه هه‌تا ئێستاش كه مرۆڤ پێی وایه خوا له‌سه‌ر عه‌رشی عه‌زیم و له حه‌وت ته‌به‌قه‌ی ئاسمانه‌كانه و ئه‌وه‌ش له واقیعه‌ی میعراجیشدا باسی ده‌كرێت، كه بۆ وێنه پێغه‌مبه‌ری ئیسلام به سواری باڵی بوڕاق به‌ره‌و میعراج ده‌ڕوات، ئه‌و باوه‌ڕه به بوونی خوا له ئاسمان، شتێكی زۆر زۆر كۆنه. هه‌ر بۆیه‌ش هه‌ڵكشانی به‌رده‌وامی ئاگر وه‌ك هێزێكی پاكژكه‌ره‌وه به‌ره‌و ئاسمان نیشانه‌ی هه‌ڵچوونی رۆحی پاك و بێ خه‌وش و بێ تاوانه به‌ره‌و سه‌رچاوه‌ی خۆی واته خوا. له لایه‌كی دیكه‌شه‌وه، یه‌كێك له بنه‌ما باوه‌ڕییه‌كانی ئایینی زه‌رده‌شت بوونی دوو هێزی دژ به یه‌كه، واته ئه‌هریمه‌ن و ئه‌هورامه‌زدا. تاریكی هێمای ئه‌هریمه‌نه و رووناكی هێمای ئه‌هۆرامه‌زدایه.
ده‌بینین، له نێو چوار توخمه پێكهێنه‌ره‌كه‌ی جیهاندا، سێیان تاریكن. ته‌نیا ئه‌وه‌ی رووناكه، ئاگره. ئاگریش به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ تاریكیدا له شه‌ڕێكی نه‌بڕاوه‌دایه. هه‌روه‌ك ئێستاش ده‌ڵێن: ئه‌نگوسته‌چاوترین شه‌ویش ناتوانێ ته‌نانه‌ت تیشكی مۆمێك بشارێته‌وه. ئاگر هێمای شه‌ڕی ده‌سه‌ڵاتی حه‌ق و راستییه به‌سه‌ر تاریكی و دزێویدا. له شێعری ئه‌و شاعیرانه‌شدا كه باری نه‌ته‌وه‌یی و به‌ره‌نگارییان هه‌یه، ئه‌وه ره‌نگی داوه‌ته‌وه و هه‌میشه، ده‌سه‌ڵات به شه‌وه‌زه‌نگ وه‌سف كراوه و لایه‌نی ئازادیخوازیش به رووناكی و مزگێنیده‌ری رووناكی.
به گشتی به‌پێی هه‌موو هێماكان نه‌ورۆز كۆنترین جێژنی كورده و له كوردستانیشه‌وه به ناوچه‌كانی دیكه‌ی ئاسیادا به‌تایبه‌تی به ناوچه‌كانی ئێراندا بڵاو بۆته‌وه و ئێستا زۆر گه‌ل و نه‌ته‌وه هه‌ن، خۆیان به خاوه‌نی ئه‌و جێژنه ده‌زانن. له‌و نێوه‌دا ئه‌وه‌ی زیاتر له هه‌موویان به هێما و باوه‌ڕی كۆنه‌وه له جێژنی نه‌ورۆزدا حوزووری هه‌یه و مۆركه مێژوویی و كه‌ونه‌كانی به روخساری ئه‌و جێژنه‌وه دیارن، كورده.
ڕاوێژ: ئێمە بە بەردەوامی دەڵێن نەورۆز بۆنەیەکی کوردییە، بەڵام وابزانم تا ئێستاش لە ئاستی جیهان و لە لایەن یونسکۆشەوە بە بۆنەیەکی کوردی پێناسە نەکراوە و بە هی فارس و ….تاد ناسراوە، بۆ نەمان توانیوە لەو بۆنەیە ببینە خاوەن؟
سوڵتانی: ئەو شتانە پێویستیان بە هەبوونی ئاڵایەك هەیە لە نەتەوەیەكگرتووەكان. ئەوەتا مەسەلەی ژینۆساید كە زۆر جار لە باشوور هەوڵی بۆ دراوە دوو لەمپەری قانوونیی هەیە. یەكەم ئێراق لە دادگای نێودەوڵەتیی ساغكردنەوەی تاواندا ئەندام نییە. دووەم كورد لە نەتەوەیەكگرتووەكان ئاڵای نییە. هەتا ئەو ئاڵایە نەبێ كەس ناومان ناهێنێ. بەو شێعرەی پەشێو كۆتایی پێ دێنم بەبێ درێژدادڕی
من كەڕەنای جەنگ لێ دەدەم
بێ ئەو جەنگە پەست و سووكین
بێ ئەو جەنگە
مێژوو ئەگەر زەڕڕەبینیش لە چاوی كا نامانبینێ هێند بچووكین…
ئەوەش جەنگی زانیاری و خۆناسین و دەوڵەتدارییە….
