نەتەوایەتی بوونی پارتە کوردییەکان، پێوەرەکانی نەتەوایەتی بوون؟/عومەر ئیزادخا

0
1136
عومەر ئیزەدخا
عومەر ئیزەدخا

نووسینی: عومور ئیزەدخا

گرنگیی ئەو بابەتە دەگەڕێتەوە بۆ هەستیاری و دۆخی چارەنوسازی پرسی نەتەوایەتی کورد کە خۆی لەو قۆناغەی کە بەبڕوای بەشێکی سەرەکی لە هزرمەندان و تیۆرناسانی ناسیۆنالیزم ، بریتیە لە بونیادنان و پێکەوەنانی بزاوتێکی نەتەوایەتی لە شکڵی ناسیۆنالیزمدا (بە خۆبواردن لە هەڵسەنگاندن و خستنەرووی دیوەکانی تری ئەم پەیرەوگەیە ) دەبینێتەوە. دۆزی نەتەوایەتی کورد تا هەنوکەش پرسێکە بەدەر لە هێرش و سەرکوتە دەرەکیەکانی، قوربانیەکی نائاسایی و لەڕادەبەدەری سیاسەتی پارتە کوردییەکان و ململانێی نێوانیانی داوە، بەو هۆیەش وەک بە درێژایی مێژوو دیارە، نەک هەر خەسار بەر هەلومەرجە لەبارەکان بۆ هێنانەدی و جێگیرکردنی ئامانجەکان کەوتووە، بەڵکوو لە زۆرترین دۆخیشدا بینیمان زیان بەر دەستکەوتەکانیش دەکەوێ و ناتوانرێ بپارێزرێن، لە هەمان کاتدا پرسێکی جێی باس بریتیە لە فرۆشتنی منەتی نەتەوایەتی بوون و کارکردن بۆ بردنە پێشی ناسیۆنالیزمی کوردی لەنێوان بەشێک لە پارتە کوردییەکاندا و لەهەمان کاتدا بوونی جۆرێک لە ناڕوونی لە سیاسەتی ئەو پارتانە و بەتایبەتیش لە دۆخە چارەنوس سازەکاندا، لەنێوان کارکردن بۆ هێنانەدی گرنگترین داواکاری و ئەرک و ئامانجە نەتەوەییەکان و قۆستنەوەی دۆخەکان بە سیاسەتێکی واقعبین و دوورمەودابینینانە، هەروەها لەگەڵ یەک کارکردن بۆ ڕێگریکردن و پێشگرتن بە جووڵانێکی ئەرێنیی دۆزی نەتەوایەتی و لە سایەی سیاسەتێکی پشتبەستوو بە هەلومەرجێکی مومکین لەو ئامانجانەی کە هەڵقوڵاوی دۆزەکە و هەروەها بەشێک لە بانگەشەی گوتاری هەمان ئەو هێزانەیە، یەکلایی نەبوونەوە. لێرەدا دەست دەبەین بۆ گفتوگۆ و خستنەڕووی چەند تایبەتمەندییەک کە سیاسەتی پارتەکانمان لەو لایەنەوە بۆ ڕوون دەکاتەوە، دیاریکردنی نەتەوایەتی بوونی پارتە کوردییەکان بەم پێوەرانەی خوارەوە:

١- ئاستی ستراتیژیی پارتەکان: بوونی ستراتیژێکی ڕوون بۆ گەیاندنی کۆمەڵگا و تاکی کوردی بە ئامانجە نەتەوەییەکان کە خۆی لە خۆبەڕێوەبەریی سیاسی و بەشداریی کارای نەتەوەیی و نیشاندانی شوناس و داننان بەسەروەری و ڕوخساری نەتەوەیی و.. دا دەبینێتەوە. ڕزگاریی نەتەوەیی، ئامانجی سەرەکیی ئەم قۆناغەی ئێستا پێکدێنێت، کارکردنی ستراتیژیی پارتەکان لە مامەڵە لەگەڵ دۆزی نەتەوەیی، نیشانەی باوەڕی پارتەکەیە بە پلەی یەکەم، کە ئەویش زیاتر لە ڕاگەیاندنی دامەزراندن و بەرنامەی پارتەکاندا بە ئەندام و جەماوەر و کۆمەڵگا ڕادەگەیەنرێت .

٢- ئاستی پرۆسەیی (ڕەوت) پارتەکان: تا چەند پارتە کوردییەکان لە زەمینی واقعدا کار بۆ ئەو ئامانجە نەتەوەییانە دەکەن؟، ئایا خەباتی نەتەوایەتیان بە تەنیا لە گوتاریاندا خۆی دەبینێتەوە یان لە کردەوەدا هەنگاوەکانیان بە ئاراستەیەکی ئەرێنیی دۆزی نەتەوایەتی و ناسیۆنالیزمی کوردین؟ ئەوەی لێرەدا گرنگە و جێی باسە ئەوەیە کە ئایا پارتە کوردییەکان هەر تەنیا لەسەر ئاستی بەرنامە و باوەڕ، نەتەوایەتین یان خود بە کردەوەش بە توندی کار بۆ بردنە پێشی ئامانجە نەتەوەییەکان دەکەن و سازشی لەسەر ناکەن؟.

٣- فەڕزکردنی بەرژوەندیی نەتەوەیی بەسەر بەرژوەندیەکانی تر: ئایا لە ئاستی کرداریدا، پارتەکاندا بەرژەوەندیی نەتەوەیی سەروترە یان خود بەرژەوەندیی حیزبی و نا نەتەوەیی؟ ئەوەش پشتڕاستکردنەوەی باوەڕی پارتەکەیە بە بزاوتە نەتەوەییەکە  کە بە ڕێژەیەکی گەورە خۆی لە ڕیسک و قوربانیدانی پارتەکان لەو پێناوەدا دەبینێتەوە. لە قۆناغی ئێستادا کە ڕوخساری کوردستان برتییە لە بوونی کۆمەڵێکی زۆر لە پارتی سیاسی و هەر یەکەشیان خاوەنی جەماوەری تایبەت بەخۆیەتی، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوە، قبوڵکردنی فرەیی و ڕەنگ و دەنگی جیاوازی کوردی یەکێکە لەو ئەرکانەی پارتەکان کە لەو پەیوەندییەدا لەو قۆناغەدا پێویستە بەرژەوەندیی نەتەوەیی نەبەستراوەتەوە بە تاکە پارتێک و پارتێک خاوەنی ئەو بزاوتی نەتەوایەتیە نیە، بەڵکوو بەرژەوەندی و بزاوتی نەتەوایەتیی کوردی لە کۆبونەوەی پارت و هێزە سیاسیەکانی کوردستان لەسەر چوارچێوەیەکی دیاریکراو، سیاسەتەکانیان بەتایبەت لە قۆناغی ئێستادا لە مامەڵەکانیان بەتایبەت لەگەڵ سیاسەتی هەرێمی و نێودەوڵەتی و لەو پێناوەشدا چڕکردنەوەی هەوڵەکانیان بۆ دروستکردنی هەماهەنگی لەنێوان ‌هێزە سیاسیەکاندا و دروستکردنی بەرە و میکانیزمی سیاسی بۆ یەکخستنی تواناکانیان و پەیوەندیەکانیان لەگەڵ دەرەوەدا، سیاسەتێکی واقعبینانە و بە سفرنەکردنەوەی دەستکەوتەکان، ئەوەش ئاستی باوەڕی پارتەکە بە دۆزی نەتەوایەتی دەردەخات، ئایا بەرژەوەندییەکانی خۆی لا گرنگە یان هەر جۆرە بەرژەوەندیەک یان خود بەرژەوەندیی نەتەوەیی؟

هەر سەبارەت بە باڵایی بەرژەوەندی نەتەوەیی ئەوا وەلانانی بیری خێڵه‌كیی و ناوچه‌گه‌ری و شارچێتیی و خێڵ و بنه‌ماڵه‌گه‌ری، گرنگیەکی گەورەی هەیە کە وەلانانی و لەبەرامبەردا بوونی تایبەتمەندیی (دامەزراوەیی و ڕێکخراوەیی) لە سەرەکیترین بژاردەکانی سیاسەتی پارتە نەتەوەییەکاندایە، بوونی بەرژوەندیی خوارنەتەوەیی، پێچەوانەیە لەگەڵ بزاوتێکی نەتەوایەتی لە شکڵی ناسیۆنالیزمدا.

٤- بەرزڕاگرتنی پیرۆزی و بەهاکان: هێما نەتەوەییەکانی وەکو ئاڵا، مارش و سروود، سەرکردە ..، هەروەها زمان، مێژوو، فەرهەنگ و کلتور، داستان …تاد ، پاراستنیان ئەرکی سەرەکیی پارتە نەتەوەییەکانە، بوونی هەرجۆرە هەڕەشەیەک لەسەریان بەدەرە لە تایبەتمەندیی پارتێکی نەتەوەیی.

٥- خۆ بەدوورگرتن لە خیانەت: واتە خۆپاراستنی پارتەکان لە گێڕانی ڕۆڵێکی نەرێنی و دروستکردنی ئاژاوەگێڕی، هەروەها لەوەش نەرێنیتر بریتییە لە هەڵکوتانە سەر پارتە کوردیەکانی تر بە ئامانجێکی شەڕخوازانە و ئەنجامدانی کردەوەی نامرۆڤانە و کۆمەڵکوژییانە بۆ لەناوبردنیان. ئەنجامی ئەوە هەرچییەک بێت ئەوا دواجار شەڕی ناوخۆیی و بارگرژیی توندی لێ دەکەوێتەوە و بەتەواوی ناکۆکە لەگەڵ ئامانجی نەتەوایەتی کوردی و لەکەداریان دەکا، لەبەرامبەردا خزمەتکردنە بە دوژمنانی بزاوتی کوردی کە تامەزرۆی ئەوەن، بە تایبەتیش لە قۆناغی هەنووکەدا کە دۆخێکی زۆر هەستیاری بزاوتی نەتەوایەتی و ناسیۆنالیزمی کوردیە.

٦- تایبەتمەندیی دەستپێشخەرانە و کارکردن بۆ دروستکردنی یەکڕیزیی نیشتیمانی: بۆ لێکنزیکردنەوەی لایەنە ناکۆک و بیروڕا جیاوازەکان و بوونی جۆرێک لە تایبەتمەندیی کۆکردنەوەی لایەنەکان، بینینی ڕۆڵی کۆکەرەوە لەنێوان هێزە سیاسیەکاندا و ئاراستەکردنیان بە ئاراستەی بردنەپێشی دۆزی نەتەوایەتی و پارێزگاری کردن لێی، هەڵویستی پارتەکان لەو لایەنەوە نیشانەی سووربوونە لەسەر ئاراستەیەکی نەتەوەییانە، ڕەنگە ئەو تایبەتمەندیە گرانتر بێت بۆ پارتەکان ، بەڵام لە ڕاستیدا دۆخەکە پێویستی زۆری بەو هێزانە هەیە کە ڕۆڵێکی هاوسەنگانە لەنێوان پارتەکاندا دەگێڕن و بۆ ئەم مەبەستە دەستپێشخەری ناوازە دەکەن ، لە ڕاستیدا ئەو تایبەتمەندیەش پێویستی بە خۆراگری و تەعەمول و بەردەوامی و توانای زۆر هەیە بەهۆی ناکۆکیە توندەکانی کە لەنێوان پارتەکاندا هەیە لە ئێستادا .

٧- سود بینین لە هەل و مەرجی یارمەتیدەر : سروشتی دۆخی ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتی و سودبینین لە دەرفەتەکان دەتوانین بە تایبەتمەندیەکی گرنگی پەیوەست بە پرسی نەتەوایەتی بوونی پارتە کوردیەکان دابنێین کە بەهەمانشێوە دەچێتە لایەنی کرداری پارتەکان ، واتە تا چەند پارتەکە هەل دەقۆزێتەوە و سود وەردەگرێت لە سەرچاوەکان ، واتە هاوئاهەنگبوونی کرانەوەی بەردەم چالاکی پارتەکانە لەگەڵ خستنەگەڕی پرۆسە و پلانەکانە بۆ هێنانەدی ئامانجە نەتەوایەتیەکان ، ئەوەش پێویستی بە وریایی زۆر و لێهاتووی سەرکردایەتیی پارتەکان بۆ بڕیاردانی چارەنوساز هەیە، بە هەڵەیەک ڕەنگە دەستکەوتی مەزن بە فیڕۆ بدرێت، سەرکەوتنی هەر پارتێکی کوردی لە قۆستنەوەی هەلە زێڕینەکان و بەفیڕۆنەدانی کات دەکرێت وەک سەرکەوتنێکی گەورە بۆ بزاوتەکە بیتە دی و شکستیش بە پێچەوانەوە دۆخێکی نەرێنی گەورە بەدوای خۆیدا بهێنێت.

**** لەگەڵ ئەوانەشدا بوونی ستراتیژیەک بۆ پێشخستنی (زمان و فەرهەنگی کوردی) لە کارە سەرەکییەکانی پارتە نەتەوەییەکانە، لە ئێستادا زمان و فەرهەنگی کوردی لەبەردەم مەترسی گەورەی سیاسەتی ئاسیمیلاسیۆنی نەتەوە باڵادەستەکانی دەوروبەری کورد دایە، گرنگیی زمانیش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ڕۆڵە گەورەیەی کە لە بوون و دروستکردنی شوناسێکی نەتەوەیی دیاریکراودا دەیبینێ، لەژێر ڕۆشنایی ئەوە پێویستە بڵێین کە پەرەدان بە زمانی کوردی و ڕزگارکردنی لەو هەرەشانەی کە لەسەرینی ئەرکێکی لەپێشینەی نەتەوەییانەیە و ناکرێت بەهیچ شێوەیەک خۆی لێببوێردرێت .

لە ڕاستیدا ئەو تایبەتمەندیانە دەکرێ هەڵگری گوتوبێژ و شیکاریی لەوە زیاتر بن، بەتایبەتیش ئەگەر خوێندنەوەیەکی قووڵترمان لەمەڕ پرس ناسیۆنالیزم و نەتەوایەتی و خوێندنەوەی تیرۆریاتی ئەو بابەتە هەبێت بوونی جۆرێک لە تایبەتمەندی لاستیکی بوونی ئەو ڕیبازەمان بۆ دەردەکەوێ هەرچەند کۆمەڵێک هێڵی گشتی جیهانی بوونی دیاردەکە دەسەلمێنێ، بەڵام تایبەتمەندیی جیاوازی ئەو پرسە بەپێی کۆمەڵگا و نەتەوەکان خاڵێکە لەلایەن زۆربەی تیرۆناسانی بواری ناسیۆنالیزمەوە دڵنیاکراوەتەوە، بۆیە دەشکرێ بڵێین ڕێژەیی بوونی ئەو تایبەتمەندیانەی کە باسمان کردن لە پارتە کوردیەکاندا ڕاستیەکە، هەروەها دەشتوانین بڵێین مێژوو دادوەرێکی گرنگە کە بڕیار لەسەر نەتەوایەتی بوونی پارتەکانمان بۆ بدات ، ئەویش خۆی دەبینێتەوە لە پەتی مێژوویی پارتەکان لە مامەڵە لەگەڵ دۆزەکە و کارکردنیان لەو پێناوەدا .

 

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت