تەنیا ٢٤ ڕۆژ ماوە بۆ هەڵبژاردنەکانی ئەو خولەی سەرۆک کۆماری لە ئێراندا، جیاوازیی ئەو خولە لەگەڵ خولەکانی پێشوو، گؤڕانکاریی بەرین و شڵەژانی دۆخی جیهان و خۆرهەڵاتی ناڤینە، گۆڕانکاریگەلێک کە زۆرێک لە کارناسانی سیاسی لایان وایە، ئێران دەگرێتەوە و یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی، پێکانی سیستەمی کۆماری ئیسلامییە، حیزبە کوردییەکانیش بڕیارە بەشێکی زۆریان یەکدەنگ ئەو هەڵبژاردنە بایکۆت بکەن، بۆ تاووتێ کردنی ئەو باسە، وتووێژێکی تایبەتیمان لەگەڵ “مسته‌فا شه‌مامی رێکخەری گشتیی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان” ئەنجام داوە.
شەمامی: لەبیرمان نەچێت دیمۆکراسی لەسەر ئاستی دوو ئەسلی سەرەکی کە بریتین لە:
١/ ئەسلی ئازادی، ٢/ ئەسلی مشارکەتی سیاسی، دامەزراوە،
واتە شارۆمەندی وەلاتێک کاتێک هەست بە ئازادی دەکات کە دەرفەتی مشارکەتی سیاسی بۆ بخوولقێت، واتە ئەسلی مشارەکەتی سیاسی، ئەسلی ئازادی شارۆمەند، گارانتی دەکات. دیارە مکانیزمی کاراش بۆ ڕەخساندنی زەمینەی مشارکەتی خەڵک، سیستەمی هەڵبژاردەکانە. سیستەمی هەڵبژاردنیش وەک سەرەکیترین مکانیزمی دیمۆکراسی، کە لەسەر ساغکرنەوەی سێ ڕەهەندی ساختاری کە لە سەقامگیرکردنی پێکهاتەی سیستەمی سیاسی وەلاتدا کاردانەوەی ئیجابی هەیە، کاردەکات. کە ئەم سێ ئەرکە بریتین لە: ١/ ساغکردنەوە پارلێمان، ٢/ ساغکردنەوەی حکومەت، وە ٣/ ساغکردنەوە شەرعییەتی ناۆخۆیی و دەرەکی بۆ سیستەمی سیاسی وەلات.
سەبارەت بە هەڵبژاردن لە سیستەمی سیاسی ئێراندا، بەداخەوە لەمەڕ نهادینە نەبوونی کولتوری دیمۆکراسی و ناتەندروستی سیستەمی هەڵبژاردن، هەڵبژاردەکان دەرئەنجام و دەرهاویشتەی ناتەندروست و دوو لە قاعیدەی بازی هەلبژادنێکی سالم و دیمۆکراتیکیان لێکەوتۆتەوە و لەئەنجامدا پێشێلکردنی مافی ئازادی و بەشداریی سیاسیی خەڵکیان، وەک ئاکام لێشکاوەتەوە. ئاشکرایە کە بەدرێژایی ٣٨ مێژوویی پراکتیکەکردنی سیستەمی هەڵبژاردن لە ئێراندا، بەهۆی فەقری کولتوری دیمۆکراسی، ئەنجامی هەڵبژاردەکان دووربوون لە پێوەرە دیمۆکراتیکەکان،و هەربۆیەشە لە دیدی لایەنە سیاسییەکان و کۆمەلانی خەڵک، وەک ئاکامگەلێکی ناخۆزراۆ و مەهەندیسی‌کراۆ، پێناسەکراوون.
ڕۆژی کورد: بە بەراوردێک لە نێوان سێ سەرۆک کۆماری دوایی واتا خاتەمی، ئەحمەدی نەژاد و ڕوحانی، بۆمان دەردەکەوێ کە هیچ گۆڕانکارییەکی ئەرێنی نە لە ڕووی خزمەتگوزاری و پێشەسازی نە لە ڕووی مافی مرۆڤ و نە لە ڕووی خەسارە کۆمەڵایەتییەکان نەک نەهاتۆتە ڕوو، بەڵکوو دۆخەکە خراپتریش بووە، بەو پێیە بەشداری کردنەوەی خەڵک لە هەڵبژاردنەکان دەتوانێ چ دەستکەوتێکی بۆ خەڵک هەبێ؟
شەمامی: ئەوە ڕاستییەکی حاشاهەلنەگرە کە ئەۆ سێ سەرۆک کۆمارە، بەدرێژایی چەند دەورە لە سەدارەتیان، هیچ گۆڕانکارییەکی ئەرێنیان نە لە بوواری خزمەتگوزاری و پێشەسازی، وە نە لە ڕووی مافی مرۆڤ و خەسارە کۆمەڵایەتییەکان، ڕوو لە خەلق ئاراستەنەکردووە، بەڵام بێ مشووری سەرۆک کۆمارەکان سەبارەت بە دابینکردنی مافەکان و باژبژێویی خەڵک، ئەوە ناگەێنێت کە خەڵک بەشداری هەڵبژاردەکانی داهاتوو نەبێتەوە، بەلکوو خەڵک دەتوانن بە سوودوەرگرتن لە میکانیزمی هەڵبژاردن، دەرگای دیالۆگ و گوفتمانی مافخوازی دەگەل پالێوراوان بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری بکەنەوە،و ئەسلی “سیاسەتی بدە و بستان” بە پاڵێوراوەکان بقەبلێنن، بۆ ئەوەی سەرۆک کۆماری داهاتوو موولزەم و پابەند بە دابینکردنی گەلالەی متالیباتیان بکەن.
ڕۆژی کورد: بەشێک لە ڕیفۆرمخواز و هەروەها چالاکانی سیاسیی کورد کە ڕێژەشیان زۆر نیە دەڵێن دەبێ کورد پرۆسەی هەڵبژاردن بە قازانجی خۆی بەکار بهێنێت، دژبەرانیش دەڵێن ئەو گریمانەیە لەلایەن حیشمەتوڵا تەبەرزەدیشەوە هاتە ئاراوە و ئەنجامی نەبوو و لە ئەنجامدا تەنیا تەندووری هەڵبژاردن بۆ ڕژیم گەرم دەکات، ئێوە بە گشتی لاتان وایە، تەحریم دەتوانێ دەردێک دەرمان بکات؟
شەمامی: ڕەنگە ئەرگوومێنتی ڕێفۆرمخوازانی کورد سەبارەت بە قۆستنەوەی دەرفەتی هەڵبژاردن، پەیوەندی بە سەرخستنی پرۆژەی چاکسازی و خێرایی بەخشین بە پرۆسێسی دیمۆکراتیزاسیۆن لە ئێراندا هەبێت، کە پێیانوایە دەگەل ئەوەش ئاکامی هەڵبژاردەکان تاکوو ئێستا ڕەزایەتبەخش بۆ خەڵک نەبووە، بەڵام بەۆحالەش بەشداری و مشارکەتی خەڵک لە هەڵبژاردەکاندا، دەتوانێ پێکهاتەی سیاسی وەلات تووشی چالش و سەرئەنجام ڕژیم تەسلیمی دەنگ و ئیرادەی سیاسی خەڵک بکات، کە ئەوەش لەئەنجامدا، بەستێنی گوونجاۆ بۆ چێکردنی پرۆژەی ئیسلاح و چاکسازی،و گەشەی پرۆسەی دیمۆکراتیزاسۆن لە وەلاتدا، دەرەخسێنێت.
لەوەلامی ئەم بەشە لە پرسیارەکەتان: “ئێوە بە گشتی لاتان وایە، تەحریم دەتوانێ دەردێک دەرمان بکات”؟، دەبێ عەرزبکەم کە:
ئەوەی پەیوەندی بە سیاسەتی بایکۆتی لایەنەکانی کوردیەوە هەیە، بەئازموون دەرکەوتوو کە سیاسەتی بایکۆت، کاردانەوەی ئیجابی لەئاست دەستخستن و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی کوردی لێنەکەوتۆتەوە، هەروەک بۆ گشت لایەک ئاشکرایە، دەگەل ئەوەش لە ماوەی ٣٨ ساڵی ڕابردوودا، لایەنە سیاسییەکان لەسەر پەیرەۆکردنی سیاسەتی بایکۆتی فەعالی هەڵبژاردنەکان تەئکید و پێداگریان کردووە، بەڵام بەوحالەش پرۆسەی هەڵبژاردن بە هەموو کەم و کۆری و پێشێلکارییەکانی، بەبەشداری نیسبی خەڵک لە بوارە جیاجیاکاندا، بەرێوە چووە،و خەڵک دەگەل ڕێزیان بۆ سیاسەتی بایکۆتی حیزبەکان، لەرووی ناچاری وە بۆ پاراستنی ئەمنییەتی ژیانی گشت ڕەهەندیان، واتە: ئەمنییەتی فیزیکی، ئەمنییەتی شووغلی، ئابووری، و مەوقعییەتی منالەکانیان لە زانکۆ، و ،،،،وە لەسەرێک پاراستنی بەرژەوەندیی شەخسی و بنەمالەییان، لە هەڵبژاردەکاندا کەم و زۆر بەشدارییان کردووە. بۆیە پێویستە لایەنە سیاسییەکان بەرەچاۆگرتنی ئەم واقعییەتە لە ژیان کە خەڵکی کوردستان تووشگیری هاتووە، سیاسەتگووزاری بکەن و هەلویست وەربگرن، بۆ ئەوەی زوو یان درەنگ توێ ئافەتی دابرانی خەڵک لە حیزبەکان، داوێنگیری کۆمەلگای سیاسی کورد، نەبێتەوە.
ڕۆژی کورد: پێدەچێت حیزبە کوردییەکان ئێستا لەسەر تەحریم زۆر هاودەنگ بن، لاتان وایە کاریگەرییەکانی چۆن دەبێت و بە گشتی ئایا تەحریم دەتوانێ دەنگی ناڕەزایەتیی کورد و نەتەوە بندەستەکانی تری ناو ئێران بە گوێی جیهان بگەیێنێ؟
شەمامی: لەبیرمان نەچێت، ئەوە ماوەی ٣٨ سالە هەڵبژاردەن بە هەموو کەم و کۆرییەکانییەوە، لە ئێراندا بەرێوەدەچێ، وەک ئاگادارن لەم‌پەیوەندییەدا، “سیاسەتی بایکۆتی فەعال:، وەک سیاسەتی ڕەسمی و تیکراری حیزبەکان، پێتاپێتا بانگەوازی بۆکراوە و دەگەل تەحەموولی هەزینەیەکی پر تێچوویی مادی و هێزی ئینسانی، کاری ڕێکخراوەیی و مێدیاتیکیشی بۆ ئاراستەکراوە، بەڵام بەوحالەش و بە ئیعترافی فەرمی حیزبەکان، خەڵک دەگەل ڕێزیان بۆ سیاسەتی بایکۆتی حیزبەکان، کەم و زۆر لە هەڵبژاردەکاندا بەشداریان کردووە،و دوونیای دەرەوەش لەئاست ئاکامی هەڵبژاردەکان و نارەزاییەتی لایەنە سیاسییەکانی کورد و نەتەوە بندەستەکان، سیاسەتی بێدەنگی ڕەچاۆکردووە،و لەسەرحیسابی نارەزاییەتی خەڵک و لایەنە سیاسییەکان، خەریکی واژۆکردنی قەراردادی گەورەی ئابووری و گشت ڕەهەندی دەگەل حکومەتی ئێراندا بووە.
کەوایە بەرچاۆکردنی ئەۆ واقعییەتانەی لەسەروە ئاماژەیان پێکرا، حەق وایە حیزبەکان مادام ئامانجی ئیستراتێژیکیان لە خەباتی سیاسی و چەکداری چەند دەهەی ڕابردوودا بە ئێستاشیەوە، نەک سەربەخۆیی و جیابوونەوە لە ئێران بووە، بەلکوو وەک ئاشکرایە حیزبەکان ئیستراتێژی و ئامانجی ئیستراتێژیکیان لەخەباتی سیاسی/ چەکداری و ئیعلامی چەند سالی ڕابردوودا، دەستەبەرکردنی ئاشتی، ئازادی،و دابینکردنی مافەکانی خەڵکی کوردستان لەچوارچێوەی تەواوییەتی عەرزی و ئێرانێکی یەکگرتوو،وە فیدرال و دیمۆکراتیکدا دەستنیشان کردووە. لەم‌پەیوەندییەشدا بۆ گشت لایەک ڕوون و ئاشکرایە، کە ساغکردنەوەی ئێرانێکی دیمۆکراتیک و فیدرال، چ لە ئێرانی ئێستا و چ لە ئێرانی داهاتوودا، تەنیا کاتێک ئیمکانی چێبوونی لەسەر عەرزی واقیعدا دەبێت، کە سیستەمی سیاسی و دەسەلاتی ئێران، لەبوواری ڕەوەنگەیی و پراکتیکیەوە، زەمینەی لیبرالیزەبوون و کرانەوەی سیاسی، وە هەروەها خێرایی‌دان بە ڕەوتی دیمۆکراتیزاسیۆنی پێکهاتەی سیاسی وەلاتی مووزائیکی ئێرانی، بە مەبەستی بەشداری خەڵک لە دیاریکردنی چارەنووسی گشت ڕەهەندییاندا، بخوولقێنێ.
دیارە ئەم حالەتەش بیگوومان کاتێک ئیمکانی دەستەبەربوونی بۆ دەرخسێت، کە ئەکتەر و لایەنگەلی دیمۆکراسیخواز، بەپێچەوانەی ویستی پاوانخوازان و کۆنەپارێزان، ڕەوتی لیبرالیزەکردن و پرۆسێسی دیمۆکراتیزاسوێنی پێکهاتەی سیاسی ئێران، لەبوواری ئیعلامی، وە کرداری و بە مشارکەتی دوور و نێزیکەوە، هیدایەت بکەن. واتە لەم گۆرەپانەدا، مادام ئامانجی ئیستراتێژیکی حیزبەکان ساغکردنەوەی ئێرانێکی موەحەد و فیدرال و دیمۆکراتیکە، کەوایە هەلویست و ئەرک و ڕەسالەتی لایەنەکانی سیاسی کورد، پێویستە بەجێگای ڕەچاۆگرتنی سیاسەتی بایکۆت، ئۆرگانیزەکردن و هیدایەتی خەڵک بۆ نواندنی قوورسایی هەدەفمەند و شوێندانەریان، لەسەر ڕەۆتی هەڵبژاردەکان بێت، تابەلکوو بەم هۆیەوە بتوانرێت دروشمی لێکگرێدانی خەباتی شاخ و شار، واریدی فازی کرداری بکردرێت،و بەم چەشنە دەنگ و ئیرادەی سیاسی تاکی کوردی ناۆخۆی لە پرۆسەی هەڵبژاردندا، بۆ ساغکردنەوەی ئێرانێکی فیدرال و دیمۆکراتیک، تەواۆکەری دەنگی و ئیرادەی شاخ و ئیستراتێژی لایەنەسیاسییەکانی کوردستانی ڕۆژهەلات بێت.
