روژی کورد: کنت راس، مدیر اجرائی دیدبان حقوق بشر، در تویتر شخصی اش، ضمن انتقاد از بازدید سفرای برخی از کشورها از زندان اوین، از ان به عنوان شو نمایشی جمهوری اسلامی نام برده و نوشته است، سفر، زندانیان سیاسی را ملاقات نکرده اند.
وی همچنین خواستار آن شده است که جمهوری اسلامی به نهادها و بنیادهای حقوق بشری نیز اجازه بازدید از زندان اوین را بدهند.
پس از بازدید نمایشی از آنچه که بهشت اوین نامیده شد، آتنا دائمی و گلرخ ایرانی نیز طی نامه ای خطاب به سفرای کشورهای بازدیدکننده از زندان لوین، از آنها خاستند تا “در خوشنماییها از وضعیت زندان و زندانیان” با مقامات ایران شریک نشوند.”.
این دو فعال حقوق مدنی محبوس در بند زنان زندان اوین، از سفرای خارجی خواستند تا بدون برنامه از پیش تعیینشده از زندانهای ایران بازدید کنند. آنها همچنین از عاصمه جهانگیر، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران هم خواستند تا از زندانهای ایران بازدید کرده و با زندانیان گفتوگو کند.
آنها طی این نامه که 17 تیرماه 1396 شمسی منتشر شده است، توضیح دادهاند که سفرای خارجی تنها از بندهای مشخصی از زندان اوین بازدید کردهاند و زندانیان سیاسی نیز از ورودشان بیخبر بوده و به این ترتیب با آنها دیداری نداشتهاند.
در بخشی از این نامه امده است: «طبیعی است که حتی اگر در منازلمان مهمانانی را دعوت نماییم خانه را به بهترین شکل ممکن زیبا خواهیم کرد و طبیعی ست که همان فضای روبروی اجرای احکام کنونی زندان اوین که جایگاه اعدام و جوخه آتش زندانیان سیاسی در دهه شصت بوده حالا در سال ٩۶ تبدیل به محفل پذیرایی از ۴۵ سفیر شده است.»
صبح 14 تیرماه 1396 شمسی، 50 سفیر خارجی مقیم تهران با حضور در بخشهای ویژه از زندان اوین، دیدار کردند، دیداری که پس از ان مشخص شده که از مکانی ویژه در این زندان که بیشتر به تفریحگاه شبیه بوده است بعمل آمده است نه از زندان اوین و نه با زندانیان سیاسی.
خبرگزاری دولتی تسنیم در این باره نوشته بود: “بازدید امروز براساس درخواست سفرای خارجی مقیم تهران تدارک دیده شد و 5 ماه قبل نیز برخی از سفرای خارجی با هماهنگی ستاد حقوق بشر و سازمان زندانها بازدیدی از کانون اصلاح و تربیت تهران داشتند.”
این بازدید سیاحتی انقدر برای سفر لذت بخش بود که سفیر اندونزی گفت: قبل از اینکه بیایم فکر میکردم این زندان شلوغ و غیرقابل مدیریت باشد, محیط خوب و شادیبخش نداشته باشد. هنگام بازدید شوخی میکردم و میگفتم شرایط اینجا آنقدر خوب است که شاید برخی زندانیان ترجیح بدهند در زندان بمانند.
«ژوان کوتریا» سفیر پرتغال در گفتوگو با خبرنگاران گفت: من 6 ماه است که به ایران آمدهام و اطلاعاتم درباره این کشور کامل نیست اما امروز در بازدید اوین فرصتی کردم که از شرایط این زندان آگاه شوم. این یک مدل خوبی است و خیلی شگفتزده شدم و برایم اطلاعات جالبی داشت و فکر میکنم شرایط این زندان واقعاً شرایط خیلی خوبی است.
«کیم سئونگ ــ هو» سفیر کره جنوبی هم ضمن ابراز خوشحالی از وضعیت اوین گفت: من زندانهای کشورهای دیگر را ندیدم اما چیزی که برایم خیلی جالب بود این که اینجا زندانیان لباس فرم ندارند, اسمشان روی لباسشان نوشته نشده و درهای زندانها بسته نیست.
انتشار این گزارشات و اظهار نظرهای واهی و عجولانه و بی اطلاع از نمایشات جمهوری اسلامی، در فضای مجازی و واقعی، خشم فعالین حقوق بشر در ایران را برانگیخت.
فعالین حقوق بشر در ایران می گویند: “ایران در را کمی گشوده است تا نگاهی اجمالی به زندگی در زندان بدنام اوین انداخته شود. اوین خانهی بسیاری از زندانیان سیاسی مشهورتر ایران است.”
مدافعان حقوق بشر و زندانیان سیاسی سابق در ایران با شک و تردید با این بازدید برخورد کردهاند و آن را صرفاً یک تلاش تبلیغاتی غیرصادقانه دانستهاند. تقی رحمانی، فعالی سیاسی که سیزده سال در زندان اوین گذرانده است، به رادیو فردا گفت « این نوع دیدارها، دیدارهای مهندسی شده است. در این موارد، از قبل بند را آماده میکنند، زندانیانی که باید، از بند خارج میشوند و یک سری گفتمانهای ساده را به بعضی از زندانیان آموزش میدهند».
بیش از یک دهه است که مقامات ایران زندان اوین را به روی محققان مستقل داخلی و بینالمللی حقوق بشر بستهاند. گروه کاری سازمان ملل دربارهی بازداشت خودسرانه و گزارشگر ویژهی آزادی عقیده و بیان سازمان ملل آخرین کارشناسان بینالمللی بودند که در سال ۲۰۰۳ از زندان اوین بازدید کردند. آن بازدید شامل بند ۲۰۹ هم میشد که در آن زندانیان سیاسی تحت نظارت وزارت اطلاعات نگهداری میشوند.
در بیش از یک دههی گذشته هیچکدام از گزارشگران سازمان ملل-از جمله گزارشگر ویژهی ایران- اجازهی دسترسی به کشور را نیافتهاند. حداقل ده درخواست پابرجا از کارشناسان مختلف حقوق بشر سازمان ملل برای بازدید از ایران وجود دارد. به آنها باید درخواستهای معمول گروههای حقوق بشری مثل دیدهبان حقوق بشر برای دیدار با مقامات در ایران و گفتگو دربارهی نگرانیهای حقوق بشری با آنها را نیز اضافه کرد.