چشم اندازی برتوسعه در کردستان ایران

نگارندە: اسعد احمدی

توسعه که یکیاز پارامترهای رفاه هر انسان، جامعه ویا کشوریست امروزه تعریف و معانی زیادی برای آن در نظر گرفته شده و هر یک از اقتصاددانان و خبرگان اقتصادی، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی بنا به دیدگاه اجتماعی خویش تعریفی جداگانه اما در نهایت مشابه از توسعه بدست می دهند . با توجه به اینکه کلمه توسعه کلمه فراگیریست و تنها یک حوزه خصوصی را در بر نمی گیرد لذا لازم است در همه ابعاد به کاوش، تشخیص و بررسی آن پرداخت. .
به طور کلی میشود گفت توسعه روندیست که تغیرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و فرهنگی وتمام پارامترهای مربوط به جامعه را درخود تجمیع کرده و دگرگونیهای اساسی در ساختهای نهادی، اجتماعی، اداری وهمچنین ایستارها ودیدگاههای عموم مردم است ودر حوزه اقتصادی آن بهبود میزان تولید و در آمد را در برمیگیرد و شاخصهای مهم اقتصادی که رفاه جامعه را ضامن میشوند شامل میشود .
در بعد سیاسی تغیراتی من جمله مشارکت فعال مردم در امور سیاسی ، حق تعین سرنوشت ، پویابودن پارامترهای اجتماعی و سازمانهای غیر دولتی ، ارزش نهادن به‌ حقوق فردی ، ملی و مذهبی و غیره را در بر میگیرد. .
در بعد فرهنگی و ابعاد دیگر نیز بر آزادی تبلیغ و ترویج افکارو عقیده ها . نوسازی و بهبود تارو پود فرهنگهای محلی و خودی و به پیش بردن خواسته های فرهنگی از آزادی زبان اقلیتها گرفته تا آزادی عادات و تقالید و مذهب را در بر میگیرد .
آنچه که در شرق کردستان تحت عنوان توسعه ما بررسی کرده ایم و می بینیم این است که توسعه متاسفانه در هیچکدام از ابعاد خویش نتوانسته ماموریت خود ا به انجام برساند و مقبولیت خویش را بدست آورد .
فقر ، بیکاری ، نابرابری ، صنعتی نشدن ، ضعف ارتباطات ، ضعف در ایجاد نظامی اجتماعی مبتنی بر عدالت و افزایش مشارکت مردم در امور سیاسی و ده هها شاخص دیگر که از ضعف توسعه در شرق کردستان وجود دارد کلمه ایی بنام توسعه را زیر سوال برده است. .
از طرفی دیگر درک نکردن و هضم نکردن اندیشه های جدید و ممنوع نمودن تشریح و توضیح آنان و جلوگیری از ایجاد نهادهایی برای تحقق عملی این اندیشه ها توسط حاکمیت شاهراه بزرگ توسعه را در شرق کردستان مسدود کرده واین عوامل که یحث شد توسعه شرق کردستان را به چالشی سخت کشیده که رهایی از این چالش اراده و فعالیت فراوانی می خواهد امید است همه در راه حل این مصائب تلاش نمایند. .
ویژگیهایی که عدم توسعگی شرق کردستان رااثبات میکند و دولت حاکم بی گمان نقش بسزایی در بنیان عدم توسعگی در این مناطق را دارد میشود گفت که به شرح زیل است
پایین بودن سطح و کیفییت زندگی مردم که بصورت انکارناپذیری میشود تحقیقات زیادی در مورد آن انجام داد و مقالاتی تراژدی گونه در مورد آن نوشت . شرق کردستان بعنوان قسمتی از جغرافیای سیاسی ایران امروز و قسمتی از کردستان بزرگ واقعی مملو از بچه هاییست که برای زندگی روزمره خود به شغلهای خیابانی دست زده اند و یا در شهرهای دوراز مناطق کردنشین در کوره های آجر پزی و رستورانتها ویا انواع واقسام کارهایی که نه در توان جسمی آنهاست و نه در توان روحی آنها مشغول به ادامه حیات هستند واز دست مرگ روزانه خودرا فراری می دهند . همچنین شرق کردستان مملو از مردانیست که برای ماهها خوانواده و عیال خویش را ترک می کنند به امید بدست آوردن روزیی که زن و بچه هایشان را محتاج دست دیگران نکند . در شرق کردستان عدم توسعگی با شهرهای دیگر غیر کرد تا اندازه ایی متفاوت است . میشود گفت اگر ایران در عدم توسعگی بسر میبرد کردستان در عدم توسعگی به توان2 زندگی روزانه خود را می گذراند . راهکارهای رفع این بلا را می توان در چند پیشنهاد بیان کرد
1-دولت که در برابر تمام شهروندان خویش متعهد به تلاش برای پیشرفت و به ارمغان آوردن رفاه است باید به رفع این نارساییها بدین گونه بپردازد که پارامترهای توسعه را در چنین مناطقی عملا به کارگیرد من جمله صنعتی ساختن چنین مناطقی در حد توان منطقه و باتوجه به آرایش جمعیتی آن
2- سعی در کمک و راهنمایی افراد ثروتمند منطقه در سرمایه گذاری و به کار گرفتن سریامایه هایشان در جهت کارهای تجاری و صنعتی واستخدام نیروههای کار در زیرساخت اقتصادی بناشده.
3- دادن وامهای بی بهره یا کم بهره به افرادی که توانایی کارو تخصص در به حرکت در آوردن چرخ اقتصادی منطقه دارند وکنترل ناکاستیها و نارساییهای منطقه در جهت به هدر دادن سرمایه ها
4- استفاده بهینه از منابع طبیعی در جهت درست نمودن انواع مکانهای گردشگری سرمایه آفرین و همچنین منابع طبیعی زیر زمینی و کانزاهای موجود در منطقه در راستای رفع عدم توسعگی منطقه وراههایی دیگر که جزئیات بیشتری می طلبند و شاید در این مقاله نگنجد.درکنار پایین بودن سطح وکیفیت زندگی مردم مسئله بیکاری و پایین بودن میزان بهروری کار و نیروی کار و همچنین وابستگی زیاد به تولیدات کشاورزی و ویاصادرات مواد اولییه منابع طبیعی مشکلاتیست که مردم شرق کردستان باهاش دست و پنجه نرم می کنند. .
بیکاری یکی از شاخصهای عدم توسعگی هر مملکت کشور یا منطقه ایست . شرق کردستان با دارا بودن نسبت بی اندازه افراطی از بیکاری این خصیصه عدم توسعگی را از آن خود کرده که توسعه در کل مدیون وجود کار و برنامه های کار آفرینی و کاریابیست. وابسته بودن شرق کردستان به کشاورزی که از شیوه های در آمد زایی سنتی و بسیار قدیمیست و جوابگوی نیازها و خواسته های امروزین مردم نیست یکی دیگر از شاخصه های عدم توسعگی شرق کردستان است که حتی استفاده از امکانات پیشرفته کشاورزی برای اکثریت مردم این مرزو بوم مقدور نیست . سیاست اقتصادی حکومت برمبنای تحکیم پایه های قدرت بنا می شود و نه بر مبنای توسعه و کار یابی و امکان پیشرفت رفاهی که این نیز بزرگترین صد در مقابل توسعه یافتگی است .
ساختار سیاسی و حکومتی ناکار آمد و نامناسب که پیشرفت و توسعه را صد راه حاکمیت خویش می پندارد این وضعیت را به منتها درجه اسف باری کشانده که مشخصه های اجتماعی را نیز مورد تغیر و تحولات بدفرجامی قرارداده است .
مشخصه های اجتماعیی از قبیل نابرابریهای اجتماعی که در میان قشون و طبقات مختلف جامعه درست شده و جامعه را نسبت به توسعه از یک پارامتر یکسان بی سهم نموده و اختلافات طبقاتی بد فرجامی را به بار آورده که هیچ کس و یا گروهی بدون تلاش بسیار قادر به رفع این تفاوتهای طبقاتی نمی شود. .
از طرف دیگر معضلات اجتماعی ناشی از عدم توسعگی در شرق کردستان تاثیرات منفی بر استحکام بنیان خانواده نهاده که به طور قابل چشمگیری در فرهنگ شرق کردستان بنیان خانواده ارزش و بهای قابل قیاسی دارد با بقیه مسایل و معضلات دیگر . بالا رفتن آمار طلاق ناشی از بیکاری و پایین بودن سطح و کیفیت زندگی مردم از خصیصه های بارز تاثیرات عدم توسعگی بر معضلات اجتماعیست که در سالیان حاکمیت جمهوری اسلامی به وضوح قابل روئیت است . تاثیرات اجتماعی عدم توسعگی در شرق کردستان رخنه در زندگی حتی بچه ها کرده و ضعف اجتماعی ناشی ازپایین بودن سطح درآمد خانواده ها آنان را به راههای کشانده که نه هیچ کس تحمل دیدن و نه هیچکس تحمل شنیدن آن را دارد . بنیان خانواده از عدم توسعگی در شرق کردستان کاملا از هم گسیخته و کودک رادچار ترک تحصیل کرده و جوانان را افسرده وفرسوده به گوشه و کنارخیابان پرت کرده و هرازگاهی برخی از جوا نان به علل فشار روحی به مواد مخدر پناه برده و فرزندانی معتاد برای پدران و مادرانشان می شوند که به نسبت بلایی بزرگتر از عدم توسعگیست خود..
ازجمله شاخصهای توسعه اقتصادی می توان به شاخص درآمد سرانه هر کشور اشاره کرد . در آمد سرانه از طریق معادله تقسیم درآمد ملی یک کشور(تولید ناخالصی داخلی )برجمعیت آن کشور بدست می آید و چون شرق کردستان در جغرافیای سیاسی ایران وجود دارد لذا درآمد سرانه مردم شرق کردستان نیز بر مبنای تقسیم در آمد ملی دولت ایران برجمعیت ایران محسوب می گردد. اما در این نکته نیز تفاوت بسزایی در عدالت تقسیمات اقتصادی وجود دارد چرا که تقسیمات خدمتگذاری اقتصادی شهری مثل تهران یا کرج یا قزوین و… کاملا با شهرهای شرق کردستان نابرابرند و این دو برابر بر پایین آمدن در آمد ملی مردم شرق کردستان تاثیر می گذارد . در یک توضیح بیشتر باتخصیص امکانات صنعتی به شهرهای مرکز درآمد مردم شهرهای مرکز کاملامتفاوت شده باشرق کردستان . بنابر این اگر درکل کشور درآمد سرانه زیر خط فقر باشد در شرق کردستان دوبرابر و چند برابرمرکز زیرخط فقر است .
همچنین شاخص برابری قدرت خرید که نمادی از توسعه یافتگیست در شرق کردستان نسبت به شهرهای غیر کرد کاملا تبعیض آمیز است . باتوجه به آنکه برای محاسبه برابری قدرت خرید از معادله ضرب تولید کالاهای مختلف هرکشور در قیمت جهانی آن کالاها استفاده می شود مقایسه تولید کالا در شرق کردستان باشهرهای غیر کرد کاملا تبعیض آمیز بوده و پایین بودن تولید خودبه خود کم بودن درآمد حاصل از فروش کالارا به دنبال دارد که می شود گفت در شرق کردستان زیر یک درصد است . واین نابرابری در میزان ورود و خروج کالا و سرمایه به شرق کردستان با سایر شهرها عدم توسعگی را آشکارا بیان کرده است.

در شرق کردستان محاسبه میزان توسعه به قدری سخت است که برای هر پارامتر توسعه ناچار باید توسعه در سطح کشور و توسعه در شرق کردستان را هردوشرح کرد تا به نتیجه ای برسیم . چراکه شرق کردستان درحال حاضر جز جغرافیای سیاسی کشوری به نام ایران است که همین خصیصه باعث شده که نویسنده نتواند خیلی چیزهارادر مورد توسعه آن بعنوان یک منطقه خودمختار یا مستقل تحلیل و بررسی کند . به عنوان مثال وقتی بحث از توسعه و توسعه یافتگی به میان می آید پارامترهایی از قبیل محاسبه شاخص در آمد پایدار مورد بی تکلیفی قرار می گیرد چرا که شاخص درآمد پایدار ناشی از کوشش برای غلبه برنارساییهای شاخص در امد سرانه وتوجه به توسعه پایداربه جای توسعه اقتصادی کشوراست . حال اگر ما به شرق کردستان بعنوان بخش لاینفکی از دولت ایران بنگریم شاخص فرق می کند با اینکه خود شرق کردستان مستقل یا خودمختار باشد . به هر روی سعی من این است بتوانم این شاخص را در کمترین پاراگراف و نکته برای عزیزان بیان کنم.
در شاخص درآمد پایدار هزینه های زیست محیطی که در جریان تولید ورشد اقتصادی ایجاد می گرددهم در رویکرد خسارت و هم در رویکرد بهبود منابع و محیط زیست نیز در حسابهای ملی منظور می گردد حال آنکه شرق کردستان تاکنون تحت برنامه توسعه اقتصادی کشور ایران هیچگونه تولیدی حتی درحد یک منطقه عقب افتاده اقتصادی نیز به خود ندیده تا خسارات و بهبود منابع طبیعی آن محاسبه گردد و در زمره شاخص درآمد پایدار رقمی به آن اختصاص داده شود . اما اگر به شیوه ای عشوایی یا طبق هر آماردیگر به محاسبه تخریبات زیست محیطی شرق کردستان بنگریم نه در اثر تولید و توسعه اقتصادی بلکه در اثر سیاست ضعیف نگه داشتن این مرزو بوم از طرف دولت خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست شرق کردستان وارد شده است .
سوزاندن جنگلها و دزدیدن آبهای زیر زمینی به شیوه های گوناگون و … جز خسارات زیست محیطی است که اگر شاخص در آمد پایدار را وجه محاسبه آن قرار دهیم بی شک جمهوری اسلامی محکوم به از بین بردن محیط زیست و شگفتیهای طبیعت می شود . و خسارات این اهداف سیاسی نیز جریمه بزرگیست برانسانیت نه تنها بر مردم شرق کردستان .
شاخصی دیگر که در توسعه شرق کردستان قابل تامل است شاخص توسعه انسانیست که در سال 1991توسط سازمان ملل متحد معرفی گردید . در این شاخص درآمد سرانه واقعی (براساس روش شاخص برابری خرید ) و میزان یاس و ناامیدی در زندگی و دسترسی به آموزش (که تابعی ازنرخ باسوادی بزرگ سالان و میانگین سالهای به مدرسه رفتن افراد است )مطرح می باشد .
نسبت به درآمد سرانه واقعی که نه تنها شرق کردستان بلکه کل کشور در مخمصه قرار دارد و در امد سرانه واقعی در شرق کردستان مخمصه چند برابریست که در قرن بیست و یکم در کمتر جایی درجهان شاهد آن هستیم . مسئله امید و ناامیدی به زندگی که تاثیر بسزایی در توسعه دارد در شرق کردستان باتوجه به آمار مرگ و میر وخودکشی زنان که نقش موثری در اقتصاد می توانند داشته باشند و روی آوردن جوانان به اعتیاد و برخی نیز فرار از فشارهای زندگی و خودکشیهای غیر طبیعی شوکه آور بیانگر ضعف و سقوط شاخص توسعه انسانی در روند توسعه د شرق کردستان است.
اگر چه بحث از توسعه شرق کردستان با این کوته مقاله حقیر قابل بحث و بررسی نیست و نیازمند تحقیق و تفحصهای بسیار و گامهای بزرگیست برای رسیدن به رفاه امیدوارم توانسته باشم دری به روی واقعیات زندگی شرق کردستان گشوده باشم.
پایان

نظرات