در میان مردم بلوچ فرهنگ استفاده از پوشاک محلی پیوندی ناگسستنی با تاریخ و فرهنگ غنی این قوم دارد و زنان بلوچ معتقدند لباس‌های مکمل شخصیت و نشانه بارز هویتی آنان است تا جایی که در فرهنگ عامه مردم بلوچستان پوشش خود نقش تعیین‌کننده و مهمی دارد و در مناسبات اجتماعی نیز این مهم مشهود است.
لباس مردم غیور سیستان و بلوچستان، فقط یک پوشش نیست بلکه این پوشش پشتوانه‌ای به قدرت فرهنگ یکی از اصیل‌ترین ملت را به دنبال دارد.
مردم بلوچستان جز معدود اقوام ایرانی هستند که به پوشش محلی خود پایبندند و این لباس‌های فاخر بر تن زنان بلوچ چنان خودنمایی می‌کند تا جایی که نخستین جذابیت گردشگران این منطقه سوزن‌دوزی بلوچ و اولویت خرید مسافران البسه‌های بلوچی و محصولات سوزن دوزی است.
در میان مردم بلوچ فرهنگ استفاده از پوشاک محلی پیوندی ناگسستنی با تاریخ و فرهنگ غنی این ملت دارد و زنان بلوچ معتقدند لباس‌های محلی مکمل شخصیت و نشانه بارز هویتی آنان است تا جایی که در فرهنگ عامه مردم بلوچستان پوشش خود نقش تعیین‌کننده و مهمی دارد و در مناسبات اجتماعی نیز این مهم مشهود است.
پوشاک سنتی کهگیلویه و بویر احمد؛ از ارخالق تا چارقد
در فرهنگ مردم بلوچ، پوشش زنان بلوچ از ارزش بالایی برخوردار است. لباس مورد علاقه زنان سیستان و بلوچستان، لباسی است که سوزن‌دوزی داشته باشد. نگاهی به تاریخچه سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد لباس زنان بلوچ، برگرفته از طرح‌های اصیل ایرانی است. طرح‌هایی که درهم می‌آمیختند و حس شاعرانه‌ای به این زنان زحمتکش می‌دادند.
زنان بلوچ گران‌ترین لباس‌های ایران را می‌پوشند. ابریشم سبز، قرمز، نارنجی و مشکی در سوزن وقتی با دست درهم می‌آمیزد، لباس دلخواهشان، آن هم با طرح‌های اصیل ایرانی را می‌سازد. به‌شدت پایبند لباس‌هایی هستند که مادربزرگ‌هایشان زمانی می‌پوشیدند و قبل از آن‌ها مادربزرگ مادربزرگ‌هایشان.
حکایت لباس بلوچی
حکایت لباس زنان سیستان و بلوچستان با تار و پود فرهنگی مردم آمیخته شده است. زنان بلوچ طبق یک رسم قدیمی دوست دارند در عیدهای مهم مانند عید فطر، عید قربان، عید نوروز و عروسی‌ها لباس نو بپوشند. علاقه‌ای که طی سال‌های طولانی باعث پابرجایی لباس سنتی بلوچ و سوزن‌دوزی شده است. زنان بلوچ می‌گویند لباس‌های سنتی بخشی از هویت آن‌هاست.
سوزن‌دوزی به نام مردم بلوچستان است، همه جهان سوزن‌دوزی را به نام زنان این خطه می‌شناسند. شاید نتوان سند دقیقی از تاریخچه هنر سوزن‌دوزی ارائه کرد اما در خصوص قدمت و معرفی هنر سوزن دوزی زنان بلوچ می‌توان به این بسنده کرد که در آثار مشکوفه روی سفال‌های مربوط به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد اشکالی هندسی مشابه نقوش دست زنان بلوچ دیده می‌شود و همچنین به اعتقاد برخی پژوهشگران و بر اساس شواهد موجود نقوش سوزن‌دوزی بلوچ قرابت و نزدیکی خاصی با نقوش سنگ نگاره‌های پیش از تاریخ دارد که همین قدمت سوزن‌دوزی باعث شده بر جذابیت و اعتبار این هنر رازآلود افزون شود.
هنر دست زنان بلوچ چنان دارای جذابیت و انعطاف است که اکثر طراحان لباس و مد ایرانی و همچنین سایر صنایع تولیدی طرح‌های صورت گرفته را با محوریت سوزن‌دوزی بلوچ و با الهام از نقش‌ونگار این هنر دست زنان ایرانی مزین می‌کنند.
پوشش زنان بلوچ با آن که بر اثر گذر زمان شاهد تغییراتی ظاهری بوده اما هیچگاه این تغییرات بنیادی و ریشه‌ای نبوده است، چرا که این تغییر و تحول‌ها نتوانسته در اصل فرم لباس بلوچ یا نقوش سوزن‌دوزی خلعی ایجاد کند، بلکه این تغییر همیشه برای جذابیت و زیبایی این البسه حاصل شده و اگر غیر از این تغییری صورت گرفته یا با فرهنگ و باورهای مردم بلوچ در تضاد بوده و همخوانی نداشته، بصورت مقطعی انجام گرفته و دوام و ماندگاری چندانی بدنبال نداشته است.
تاکنون آثار فاخر هنر دست زنان بلوچ بارها در داخل و خارج از کشور در نمایشگاه‌های مختلف در معرض نمایش و فروش گذاشته شده که با استقبال چشمگیر علاقه‌مندان به صنعت مد و لباس ایرانی مواجه شده و از جمله این آثار می‌توان به آثار اساتید برجسته هنر سوزن‌دوزی ایران مرحوم «مهتاب نوروزی»، «زرخاتون عظیمی» دارنده مهر اصالت جهانی از یونسکو” و «شهناز خلیلی ایرندگان» که به سفارش فرح و اشرف پهلوی دوخته شده، اشاره کرد.
لباس زنانه و مردانه بلوچ
پوشاک و لباس بلوچی نیز می‌تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبارشناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. شباهت لباس برخی دیگر از ملیتهایایرانی با لباس بلوچ به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.
لباس بلوچ‌ها هم اگرچه طی زمان تغییراتی داشته، اما پوشاک ویژه مردم این منطقه هنوز معرف یک ملت اصیل است. لباس بلوچ‌ها هم مردانه و زنانه دارد. لباس مردان بلوچ شامل مواردی است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود.
پاک: عمامه ای گرد که بر سر می‌بندند.
مسر: دستمال سر، شبیه عمامه می‌بندند.
کلاه سوپی: عرقچین است و در مسجد و عبادت برسر می‌گذارند
چکن‌دوز: کلاه دست‌دوزی شده اعیانی
جامگ: پیراهن مردانه‌ای است گشاد و جادار
لنگ: پارچه‌ای است که به دور گردن می‌آویزند
گنج پراک: زیر پیراهن
پاجامک: شلوار گشاد و چین‌دار بلوچی است
سرین‌بند: کمربندی است پارچه‌ای برای شلوار
شال: کت پشمی که زمستان می‌پوشند
سواس و پوزا: کفشی است که با برگ خرمای وحشی می‌بافند
دوبنده: پاافزاری است که با پوست گاو می‌سازند
کوش: کفش چرمی
کرو: جوراب پشمی برای زمستان
زنان بلوچ اما لباس‌هایی با تنوع رنگی بالا می‌پوشند که این همه سلیقه در انتخاب رنگ‌های شاد و زیبا حکایت از حس هنردوستی و زیبایی‌شناسی این قوم دارد. آن‌ها هم همراه با «جامگ» و «پاحامگ» مردانه که برای پوشش ظرافت و سلیقه زنان تغییراتی داشته‌اند، «تکو» (چارقد) و سریگ (روسری) که بزرگ‌تر از چارقد هست به سر می‌کند. کفش و جوراب زنان نیز همان نام‌ها را دارد. زنان اهل زیور آلات نیز هستند (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه ریز)، کید، سربند و مزبری؛ زیورآلاتی است که می‌توانید به همراه زنان بلوچ مشاهده کنید.
شاید از دید یک فرد غیربلوچ یا افرادی که آشنایی با این لباس ندارند، همه این لباس‌ها یک شکل و یکسان دیده شوند و تفاوتی با هم نداشته باشند. اما در واقعیت اینگونه نیست و فرم و ساختار لباس و شلوار نشان‌دهنده خیلی از چیزها است. به عنوان نمونه نوع پوشش و نوع دوخت اهالی شهرهای مختلف بلوچستان به گونه‌ای است که با دیدن لباس و شلوار، می‌توان پی برد که آن فرد متعلق به کدام شهر، منطقه یا طایفه بلوچ است.
در حال حاضر لباس بلوچی یکی از هنرهایی است که زنده مانده است. دلیل آن هم خود مردم بلوچ هستند که یادگاری زیبا و ارزشمند نیاکان خودشان را حفظ و نگهداری کرده‌اند. این لباس بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ ایرانیان است.
Comments
