عه‌لی بارامی
له دوای ئه‌و ئاڵووگۆڕانه‌ی له ساڵی 1357 له ئێراندا هاته ئاراوه، تێكڕای خاوه‌ن باوه‌ڕ و نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌و وه‌ڵاته ئومێده‌وار بوون كه له ئێرانێكی ئازاددا بە مافه بنچینه‌ییه‌كانی خۆیان بگەن و به ئاشتی و ئارامی و برایانه پێكه‌وه بژین، به‌ڵام به قۆرغ كردنی ده‌سه‌ڵات له‌لایه‌ن ژماره‌یێك ئاخوندی مێشك ووشك كه ته‌نها بایه‌خیان به سه‌پاندنی بیر و باوه‌ڕی دواكەوتووانەی خۆیان ده‌داو لە وەڵام داواو مافی نەتەوەو پێكهاتەكان دا ته‌نیا پشتیان به‌سه‌ركوتوو توند و تیژی ده‌به‌ست به‌شێوه‌یێك كه لەچاو رژیمی پاشایەتی سیسته‌مێكی چه‌ند به‌رابه‌ر دیكتاتۆریان هێنا ئاراوه و هه‌ر بانگێكی ئازادیخوازانه‌یان به‌خه‌یانه‌ت به‌ووڵات و ئینقلاب ناوهێنا.
گه‌لی كورد كه لە مێژە تامه‌زرۆی ئازادیە، هیواداربوو لە دوای رووخانی رژیمی پاشایەتی مافه پێشێاكراوەكانی بەدەست بێنێتەوە، بەلام به‌داخه‌وه نه‌ك به‌مافه‌كانی نه‌گه‌یشت به‌ڵكوو كه‌وته‌به‌ر بێ ره‌حمانه‌ترین شێوه‌كانی سه‌ركوت وداگیركاری، هه‌ربۆیه به‌ناچاری رێگه‌ی خه‌بات وبه‌ربه‌ره‌كانێی له‌به‌رانبه‌ر فاشیزمی مەزهەبی هه‌ڵبژاردو هاوكات له‌گه‌ڵ باقی ئازادیخوازانی ئێرانیدا له به‌رامبه‌ر ئه‌و رژیمه‌دا وێستایه‌وه و ئاماده نه‌بوو مل به ده‌سه‌ڵاتێكی دیكتاتۆر و دواكەوتوو بدات، كه له‌ژێرناوی دین و برایه‌تی موسڵمانان، هه‌موو ئازادیه‌كان ژێر پێ بنێ و له بەرامبەر داوا رەواكانی گه‌لی كوردا هێرش بۆ سه‌رماڵ و ژیانی خه‌ڵكی كوردستان په‌یره‌و بكات.
له‌وه‌ها هه‌ل و مه‌رجێكدا كه كوردستان پێی دا تێده‌په‌ڕی، هێزێكی سیاسی بەناوی سازمانی خەبات بە رێبەرایەتی مامۆستا سەید جەلالی حوسەینی سەركردەی دیاری رۆژهەلاتی كوردستان دامەزراو كورد و مافەكانی كردە ئەولەویەت و بنەمای كار و چالاكیەكانی و هەر لە سەرەتای دامەزرانەوە چەندین داستانی گەورەو بەرچاوی تۆمار كرد كە لە لاپەرەكانی مێژووی خەباتی نەتەوەی كورد دا بە زێر نووسراونەتەوە.
لە قۆناغی سەرەتای دەستپێكی كاری رێكخراوەیی سازمانی خەبات لەلایەن هێزەكانی دیكەوە كەوتە بەرپەلامار و بەداخەوە وزە و هێزێكی زۆری بۆ تەرخان كرا كە هەر زوو لە مەیدان بەدەر بكرێ و تووشی كێشەو ململانێ ناپێویست و زیان بەخش و ده‌ردی سه‌ریان كرد. هەروەها پیلانی ناكوردانە و ناشۆرشگێڕانەی جۆراوجۆری بۆ دارێژرا و به به‌رنامه له چه‌ند لاوه هێرشی كرایه سه‌رو زمانیان به هه‌موو بارێكدا له دژی ده‌سووڕا و هه‌وڵی زۆر درا بۆ ئەوەی په‌لكێشی ئاگری شه‌ڕ بكرێ، بەڵام ئەوەی وەك شانازی لە سەر سازمانی خەبات تۆمار كراوە ئەوەیە كە وێرای ئەو هەموو فشار و زۆركردنە دوور بوو لە شەر و كێشەی خۆبەخۆ و هەتا ئێستا ئەو تەشكیلاتە تاكە هێزی كوردیە كە لەو سەردەمەدا چالاكی كردووەو لەشەری براكوژیەوە نەگەوزاوە.
مێژووی زێرینی نزیك بە چوار دەیە خەبات و قارەمانی سازمانی خەبات بەم شێوەیە پۆلین بكەین.
یه‌كه‌م: ساڵی ١٣٥٨ كه ده‌فته‌ری مامۆستا شێخ عزه‌دین دامه‌زرا، ئه‌ركی هه‌ره گرینگ و قورسی ئه‌و ده‌فته‌ره له سه‌ر شانی مامۆستا شێخ جه‌لالی نه‌مر و هاوه‌ڵانی بوو، له‌و ساڵه‌دا هه‌ر له سه‌ره‌تاوه له ناوچه جیاجیاكانی كوردستان به‌تایبه‌ت له باشووری كوردستانی ئێران، شه‌ڕ دژ به هێزه‌كانی رژیم ده‌ستی پێكرد و هه‌ست به مه‌ترسی بیانووگرتنەكانی رژیم بە بزوتنەوەی كورد دەكرا، بۆیە مامۆستا سه‌ییدجه‌لال له‌گه‌ڵ ژماره‌یێك له هاورێیانی سه‌ردانی باشووری رۆژهەلاتی كوردستانی كرد و ده‌ستی كرد به هاندانی جه‌ماوه‌ری ئه‌و ناوچانه‌و نیاز و به‌رنامه‌كانی رژیمی ئاخومدی بۆ خەڵك روون دەكرده‌وه. له شه‌ڕی سه‌رتاسه‌ری رژیم دژ به كورد كه به شه‌ڕی سێ مانگه ناسراوه و له ٢٨ی گه‌لاوێژی هه‌مان ساڵ و به فتوای خومه‌ینی دژ بە كورد ده‌ستی پێ كرد، هێزی پێشمه‌رگه‌ی ده‌فته‌ر زۆر قاره‌مانانه به‌ره‌نگاری ئه‌و هێزانه بوونه‌وه و چه‌ندین ده‌رسی خۆراگری و قاره‌مانه‌تیان تۆمار كرد، ئه‌كرێ ئیشاره به شه‌ڕی قه‌ره‌چیاوه‌ی سه‌قز، شەری ئێرانشای سه‌قز، شەری كامیاران، شەری كه‌لی خان ، هه‌روه‌ها شه‌ڕی ده‌ی خه‌زه‌ڵوه‌ر كه له كه‌وپێچی ده‌شته‌تاڵی بانه به فه‌رمانده‌یی شه‌هید سه‌ید عه‌بدولكه‌ریم ده‌ستی پێ كردو له ده‌روازه‌ی ئه‌و شاره هێزه‌كانی رژیم له ناوچوون. به پێی ئاماره‌كانی رژیم كه له رۆژنامه‌ی ئیتلاعاتی ١٣٥٨ بڵاو كرایه‌وه زیاتر له ٥٠٠ كه‌س له‌و هێزانه كوژران، به‌ڵام شاهیدانی عه‌ینی و به‌شدارانی ئه‌و شه‌ره باس له ٧٠٠ كه‌س كوژراو بریندار و تێكشكاندنی زیاتر له ٨٠ ده‌زگا ماشینی ئه‌و هێزانه ده‌كه‌ن، بەهۆی ئەو قاره‌مانه‌تیه‌ی هێزی پێشمه‌رگه له ده‌ی خه‌زه‌ڵوه‌ردا سازمانی خەبات ئەو رۆژەی وەك رۆژی پێشمەرگە ناودێر كرد.
به‌شی هه‌ره زۆری ئه‌و كه‌سانه‌ی له ده‌فته‌ری مامۆستا شێخ عزه‌دیندا چالاكیان ده‌كرد، له ساڵی ١٣٥٩دا لە دامەزرانی سازمانی خه‌بات دەوری سەرەكیان بینی، هەر بۆیە كه باس له مێژووی سازمانی خه‌بات ده‌كرێ، دەبێ ئیشاره به كار و چالاكیه‌كانی دەفتەر بكرێ و پێم وایه ئه‌وه به‌شێكی گرینگ و دانەبراوی مێژووی سازمانی خه‌بات و پێكهێنه‌رانی سازمانه.
به راگه‌یاندنی سازمانی خه‌باتیش وه‌ك ته‌شكیلاتێكی نوێ و به‌به‌رنامه، هه‌روه‌ها به دانانی بنكه و باره‌گا له ناوچه جیاجیاكانی كوردستان، له‌لایه‌ن هێزه كوردستانیه‌كانی دیكه كه هۆكه‌ی جۆرێك خۆبینی و ته‌نگ نەزەری بوو تووشی كێشه و شه‌ڕ و هێرشی ته‌بلیغی و ژه‌هراوی بوویه‌وه و بۆ ماوه‌یێكی زۆر به بیانووی جۆراوجۆر كۆسب و ته‌گه‌ره‌ی ده‌خرایه به‌رده‌م، هه‌ر بۆیه ئه‌م هه‌ڵسووكه‌وته نابه‌جێه‌ی ئه‌و هێزانه له‌لایێك و هێرشه سه‌ربازیه‌كانی رژیم بۆ سه‌ر كوردستان له‌لایێكی دیكه، بوونه فشارێكی قورس بۆ سه‌ر سازمانی خه‌بات، به جۆرێك كه ده‌بوو ئه‌و هێز و پوتانسیه‌له‌ی كه هه‌یه‌تی له‌لایێك بۆ به‌رنگاربوونەوەی رژیم و دیفاع له كوردستان و له‌لایێكی دیكه بۆ دیفاع له بوونی خۆی و مانه‌وه‌ی به كار بێنێ.
له ده‌یه‌ی شه‌ست دا له‌گه‌ڵ چڕبوونەوەی هێرشی هێزه‌كانی رژیم بۆ سه‌ر كوردستان سازمانی خه‌بات وه‌ك هێزێكی به‌توانا له مه‌یدان و بەبوونی هێزێكی پێشمه‌رگه‌ی به‌باوه‌ڕ و قاره‌مان، توانی له زۆربه‌ی ناوچه‌كانی كوردستان هه‌ر له ناوچه‌ی مه‌هاباد، بۆكان، سه‌رده‌شت، بانه، سه‌قز و مه‌ریوان چالاكی به‌رچاوی هه‌بێ و به‌رنگاری هێزه داگیركه‌ره‌كان بێته‌وه و زەر‌به‌ی كاریگه‌ریان لێ بوه‌شێنێ.
به‌داخه‌وه له ناوه‌راستی ده‌یه‌ی ٦٠ دا رێزه‌كانی سازمان خه‌بات تووشی لێكترازان و ئینشعاب بوو. كە بۆ ماوەیەك كاریگەری زۆری بەسەر كار و چالاكیه‌كانی سازمانەوە هەبوو. لەگەڵ ئەوەشدا سازمان هەر زوو توانی خۆی لە بەندی ئەو كێشانە رزگار بكاو درێژە بە كار و چالاكیە سیاسی و سەربازیەكانی بدات.
دووهه‌م: به سه‌رهه‌ڵدانی جه‌ماوه‌ری و راپەرین له كوردستانی عێراق، مامۆستا شێخ جه‌لالی حوسه‌ینی وه‌ك سكرتێری گشتی سازمانی خه‌بات له رێگه‌ی رادیۆ ده‌نگی خه‌باتی كوردستان و به‌شداری له كۆڕ و كۆبوونه‌وه‌ی خه‌ڵكی رانیه هانی خه‌ڵكی دا بۆ ئەوەی دژ به رژیمی به‌عس به‌رده‌وام بن تاسەركەوتنی یەكجارەكی راپه‌رین. هاوكات هێزی پێشمەرگەی سازمانی خەبات بوونە پشتیوانی جەماوەری راپەریوو لە گرتنی دامودەزگا داپڵۆسێنەرەكانی رژیمی بەعسدا دەوری گرینگ و سەرەكیان بینی. كە لەم قارەمانەتیدا شامازی یەكەم شەهیدی ئافرەت لە راپەرین بە سازمانی خەبات برا. ئه‌م هه‌نگاوه‌ی سازمانی خه‌بات له‌و هه‌لو مه‌رجه‌دا شانازیێكی گه‌وره‌یه و لاپه‌ڕه‌یێكی زێڕینه له مێژووی دا ده‌دره‌وشێته‌وه.
له دوای سه‌ركه‌وتنی راپەرین رژیمی ئێران ده‌ستی ئاواڵه بوو له باشووری كوردستان و ده‌ستی كرد به تیرۆر و ڕه‌شه‌كوژی چالاكانی سیاسی كورد. سازمانی خه‌باتیش وه‌ك باقی هێزه‌كانی كوردستانی ئێران ژماره‌یێكی به‌رچاو له ئه‌ندامانی به ده‌ستی تیرۆریستانی رژیمی ئێران، شه‌هید كران. لە دوای ئەوەی فشاره سیاسیه‌كان پەرەیان سەند، چالاكی نیزامی كه‌م ره‌نگ بوویه‌وه و به‌شێوه‌یێكی كاتی و له به‌ر مه‌سڵه‌حه‌تی هه‌رێمی كوردستانی عێراق راگیرا.
لە دوای ئەوەی هه‌رێمی كوردستان بووه مه‌یدانی رمپازێنی هێزه ئیتلاعاتی و تیرۆریسته‌كانی رژیمی ئێران و فشارێكی زۆر خرایه سه‌ر هێزه‌كانی رۆژهەلاتی كوردستان، سازمانی خه‌بات له‌و ماوه‌دا تووشی ده‌یان قه‌یرانی جۆراوجۆری وه‌ك نه‌داری و هه‌ژاری و كۆچ و كۆچبار بوویەوه. كه ئه‌وه كاردانه‌وه‌ی هه‌بوو له سه‌ر چالاكی و هه‌ڵسووڕانی سازمان به جۆرێك ئه‌ندام و پێشمه‌رگه‌كانی بۆ ماوه‌ی چه‌ند ساڵ به مه‌ترسیه‌كی زۆر و له‌و په‌ڕی نه‌داری دا كارو باره‌كانی خۆیان راده‌په‌ڕاند.
له كۆتایی ده‌یه‌ی ٧٠ی هه‌تاوی دا، فشاره‌كانی رژیم بۆ سه‌ر سازمانی خه‌بات به ئه‌ندازه‌یێك زیادی كرد كه به ناچار بنكه و باره‌گاكانی له ناوچه‌ی سلێمانی به‌ره‌و هه‌ولێر گواسته‌وه. له دوای جێگیربوونی له هه‌ولێر سازمان ده‌ستی كرد به خۆ رێخستنه‌وه‌ی نێوخۆیی و سازماندانه‌وه‌ی هه‌موو به‌شه‌كانی كه له ئاكامدا توانی له ساڵی ١٣٨٤ كۆنگره‌ی سێهه‌می خۆی له كه‌شێكی ئارامدا ببه‌ستێ.
سێهه‌م: به خوێندنەوەی دروست بۆ وه‌زعی ناوچه و جیهان و ئێران و كوردستان و ئه‌و ئاڵووگۆرانه‌ی له دوای رووخانی رژیمی دیكتاتۆری به‌عس هاتنه ئاراوه، سازمانی خه‌بات توانی له دوای ١٧ ساڵ كۆنگره‌ی سێهه‌می خۆی بگرێ. ئه‌و كۆنگره سه‌ره‌تا و نوقته گۆرانێك بوو له سازمانی خه‌باتدا، به له به‌رچاوگرتنی كاڵ بوونه‌وه‌ی مه‌سه‌له ئایدۆلۆژیه‌كان و به‌رزبوونه‌وه‌ی هه‌ستی نه‌ته‌وه‌یی له نێو خه‌ڵك و هێزه كوردستانیه‌كان، سازمانی خه‌باتیش توانی ئاڵووگۆڕ له به‌رنامه و ئامانجه‌كانی دا پێك بێنێ وهه‌روه‌ها نوێكاری له ئورگان و به‌شكانی دا بكات و به رۆحێكی نوێوه بۆ پێشه‌وه هه‌نگاو بنێ. له ماوه‌ی ئه‌و چوارساڵه‌دا توانی له رێگه‌ی ئه‌ندامانی ئوروپاوه چه‌ندین كۆمیته‌ی رێكخستن سازكا و كاری سیاسی و ته‌شكیلاتی له ئوروپا و ئه‌مریكا ده‌ست پێ بكات.
ئەم رەوتە بەردەوام بوو هەتا لە كۆنگرەی شەشەمدا سازمانی خەبات بریاری لەسەر دروست كردنی چەند ئورگانی گرینگی وەك دەفتەری سیاسی و ئورگانی راوێژكاران و بەرزكردنەوەی رێژەی ژنان لە سەركردایەتی و كاریگەریان لە بریاری سیاسی لە سازمانی خەبات دا بوونە بەشێكی دیكە هەنگاوە تەشكیلاتیە پێویستەكانی سازمان لە ئێستادا.
لە پێوەند بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ هێزە سیاسیەكانی كوردستانی ئێران لە ماوەی یەكساڵی رابردوودا لەگەڵ پێنج حیزبی سەرەكی دیكەی كوردستان ژمارەیەك كاری هاوبەش كراوە و ئەو كارانە هەتا ئێستا بەردەوامە و شیمانەی ئەوە دەكرێ سەربكێشێ بۆ پێكهێنانی بەرە یان هەر جۆرە قەوارەیەكی دیكە. له پێوه‌ند به ئه‌حزابی ئێرانی جیاواز له سازمانی موجاهیدین كه په‌یوه‌ندی و دۆستایه‌تیێكی كۆنه و ده‌گه‌رێته‌وه بۆ ده‌یه‌ی ٧٠ی هه‌تاوی، توانیویه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌حزابی نه‌ته‌وه بندەستەكانی دیكەی ئێران، وه‌ك به‌لووچ و عه‌ره‌ب پێوەندی هەبێ.
له دوای ئه‌و پۆلێنبه‌ندی و كورته مێژوه‌ی سازمانی خه‌بات بۆمان روون ده‌بێته‌وه كه ئه‌و هێزه به پێی قۆناغ و هه‌ل و مه‌رجه‌كان به هه‌ست كردن به مه‌سئولیه‌ته‌وه له حاست نه‌ته‌وه‌ی كورد و بزوتنه‌وه و داوا ره‌واكانی هه‌ڵسووكه‌وتی كردوه.
ئه‌مساڵ یادی ٥ی خه‌رمانان له هه‌ل و مه‌رجێكدا ده‌كه‌ینه‌وه كه له ناوچه‌ی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌راستدا ئاڵووگۆرەكان خێران و گەرانەوەی چالاكانەی ئەمریكا بۆ ناوچەكە ئەگەری یەكلایی كردنەوەی دۆخی سوریه كه هاوپه‌یمانێكی ستراتیژی رژیمی ئێرانه، زۆرە.
لە ناوچەكەدا هاوپەیمانی نوێ دژ بە رژیمی ئێران دروست بووە كە ئامانجی لێدانی پێگەی ئەو رژیمەیە لە وەڵاتانی عەرەبی، و ئەمریكاش پشتیوانی لە هەنگاوەكانی ئەو هاوپەیمانیە عەرەبیە دەكات. هاوكات ئەمریكا وێرای بوونی رێكەوتنی بەرجام گەمارۆی نوێی دژ بە بەرنامەی مووشەكی و دەزگاسەركوتگەرەكانی رژیم كە پێوەندیان بەسەركوتی خەڵكی ئێرانەوە هەیە سەپاندووە و لەوانەش گرینگتر جێگیركردنی ناوی سوپای پاسدارانی رژیم لە لیستی تیرۆردا هەنگاوی جیددی و نوێی دەرەكین دژ بە رژیمی ئێران. هەروەها هه‌لو مه‌رجی خه‌ڵكی ئێران به هۆی به‌رنامه و سیاسه‌ته‌كانی رژیمه‌وه رۆژ له دوای رۆژ سەخت و حەستەم و مه‌ترسیدارتر ده‌بێت. بێكاری، هه‌ژاری و گرانی به ته‌واوی ته‌نگی به خه‌ڵك هه‌ڵچنیوه، له هه‌مانكاتدا رژیم تا دێ زیاتر پشت به هێزی سه‌ركوت ده‌به‌ستێ و هه‌موو جۆره ماف و ئازادیێكی خه‌ڵكی ئێران پێشێل ده‌كا، هه‌روه‌ها له كوردستاندا له هه‌موو ئامرازێك بۆ سه‌ركوت و بێ ده‌نگ كردنی خه‌ڵك كه‌ڵك وه‌رده‌گرێ و به شێوه‌یێكی به‌رنامه بۆدارێژراو دیارده‌ی موخه‌دیرات په‌ره پێده‌دا و تا دێ كوردستان زیاتر میلیتاریزه ده‌كرێ و بچووكترین جووڵه و چالاكی به توندترین شێوه سه‌ركوت ده‌كا. ئه‌ونده خۆی له مه‌ترسیدا ده‌بینێ كه رێگه به هیچ چالاكیێكی فه‌رهه‌نگی و كۆمه‌ڵایه‌تی ناداو هه‌ر نه‌وعه كۆڕ و كۆبه‌ندێك به سیاسی و ئەمنیەتی ده‌كرێ و بەو پێیە حوكمی سەركوتگەرانە دەسەپێنێ. سه‌رانی ئه‌و رژیمه باش هه‌ستیان به‌وه كردوه كە ئەم ئاگرەی لە رۆژهەڵاتی ناوەراستدا كڵپەی دێ ئەوانیش دەگرێتەوەو لە رقی جه‌ماوه‌ر رزگاریان نابێ.
لەم دۆخەدا ده‌بێ ئێمه‌ی كورد ئاماده‌تر و به ده‌رس وه‌رگرتن له رابردوو له پێناو مافه‌كانمان هه‌نگاو بنێین و بەرپرس و كادر و پێشمه‌رگه‌و ئه‌ندامانی سازمانی خه‌باتی كوردستانی ئێران هه‌ر وه‌ك چۆن له رابردوودا چاونه‌ترسانە و قاره‌مانانه تێكۆشاون، ئێستاش كه رژیمی ئێران له رووخان و له‌ناوچوون زیاتر هیچ رێگه‌یێكی نه‌ماوه، بێ ده‌سته‌وه‌ستان و به ووریاییه‌وه له پێناو ئامانجه به‌رزه‌كانی سازمانه‌كه‌مان كه رزگاری كورد و كوردستانه هه‌نگاو بنێن.
سازمانی خەباتی كوردستانی ئێران پێویستە كاراتر و چالاكانەتر لە مەیداندا بێ و هەر وەك چۆن هەر جۆرە فكرە و بیرێكی دەست و پێگیری لە خۆی داماڵی دەبێ ئاواش ئەو گرێ و گۆلانەی سازدەكرێن بكاتەوە و ریزەكانی بۆ هەنگاوەكانی دوایی ئامادەتر بكات.
سازمانی خەبات بەو مێژووەی كە بە هەوڵ و هیمەتی پێشمەرگە قارەمانەكان و رێنوێنی سەركردایەتیە حەكیمەكەی تۆمار كراوە، و بەو پێگە و ئێعتبارە سیاسیەی هەیتی داهاتوویەكی روون و پرشنگداری هەیە و دەتوانێ دەوری گرینگ و كاریگەری خۆی لە هەر ئاڵگورێكی چاوەروان كراودا ببینێ.
لە كۆتایی دا بەبۆنەی 5ی خەرمانان یادی 37ەمین ساڵرۆژی دامەزرانی سازمانی خەبات، سەری رێز لەبەردەم شەهیدانی سازمانی خەبات دادەنەوێنم و سڵاو و درود دەنێرم بۆ خانەوادی سەربەرزەكانیان و زیندانیانی سیاسی.
