11 سێپتامبر سالرۆژى هێرش بۆ سه‌ر بۆرجه دووانه‌كانى نییویورك و هەروەها بینای پێنتاگۆن وزارەتی بەڕگڕیی ولاتە یەکگرتووەکانی ئامریکا.
بە ئاوڕدانەوەیەك بە دیرۆكی تیرۆریزم لە نیو سەدەی رابردوودا، کردەوە تێرۆریستییەکەی 11ی سێپتامبر خاوەن گرنگیەكی تایبەتە، خاڵێكی وەرچەرخانە لە مێژووی جیهانیدا. دوای ئەم رووداوە ئامریكا لەگەڵ هاوپەیمانەكانی به بیانۆى بنەبڕكردنی تیرۆریزم لە جیهاندا هێرشیان كرده سه‌ر ئه‌فغانستان و دواتر عێراق و دواتریش ده‌ست تێوه‌ردان و دامه‌زراندنى هێز له زۆربه‌ى ولاتانى ناوچه‌ى رۆژهه‌لاتى ناوه‌ڕاست.
هەوڵێك كە تا هەنووكە نەك سەركەوتنێكی ئەوتۆی بە دەست نەهێناوە بەڵكوو پانتایی هەوڵە تیرۆریستیيەكان بەربڵاوتر بووە و گرووپە تیرۆریستیيەكانیش توانیویانە به هێزتر بن و چالاكیەكانی خۆیان پەرە پێ بدەن و رووخانى تالیبان له ئه‌فغانستان و دواتر به‌عس له عێراق بوو به هۆى بلاو بون و ته‌شه‌نه كردن و دروست بونى گروپه توند ئاژۆوه‌كان له زورێك له ولاتانى ناوچه و تەنانەت لە چەند سالی رابردوودا توانیان کردەوەی تێرۆریستی و ئالۆزی بگەیننە بەشێک لە ولاتانی ئورووپاش.
رووداوی 11ی سێپتامبر بووە هۆی ئەوەی كە جیهانی رۆژئاوا بەرەوڕووی ئیسلامی بناژۆخوازی سوننە ببێتەوە. بناژوخۆازيیەک كە سەرەتاكانی بەهێزبوونی لەگەڵ سیاسەتە ناوچەییەكانی رۆژئاوا هاوڕاستا بوو.
رادیكاڵیزمی ئیسلاميی سوننە لە ئەفغانستان کە بۆ بەرەوڕوو بوونەوە لەگەڵ پێگەی سۆڤیەت و كۆمۆنیزم بە یارمەتی رۆژئاوا پەرەی گرت و بەهێزیان كرد، ئەو کات لە سەرانسەری جیهانەوە هاوشێوه‌ى ئێستای تێكه‌ل بون به داعه‌ش ، روویان لەوێ كرد و لە لایەكی دیكەشەوە هاتنە سەركاری رێژیمى كۆمارى ئیسلامى له شكلى بناژۆخوازی ئیسلامی شیعی لە ئێران كە دەرەنجامەكەی لەدایكبوونی ماکەی تیرۆریستی لە ناوچە بوو، بۆ ئامریکا و رۆژئاوا بەگشتی قەلەو کردن و دەست ئاوالە کردنی بناژۆخوازیی ئیسلامی لە بەرامبەر بەرەی سوسیالیستی ، قۆمار یان ریسكێکی مەترسیدار بوو بۆ بردنه‌وه یان دۆڕان.
پاش تێپەرینی زیاتر لە سێ دەیە و سەقەت بوونی بەرەی چەپ ، شەڕکەڕە توند رەوەکانی دوێنێ دژبەری چەپ ، ئەمرۆ شەری بە پێچەوانە دەکەن و بەرەورووی پشتیوانانی کۆنی خۆیان بوونەتەوە. ئەم شەڕە ئێستا بە شێوەیکی دیکە هەر درێژەی هەیە. شەڕێك كە هەنووكە بۆتە هاوكێشەیەكی زۆر ئاڵۆز. ئەكتەرەكانی ئەمرۆی ئەم شەرە ئیسلامیستە توندڕەوكانی شیعە و سوننەن بە دژی یەکتر ، لە لایەکی دیکەش ئامریکاو رۆژئاواش دژی هەردووکیانن .
خاڵی بەرەوڕووبوونەوەی ئەم دوو هێزە هەنووكە لە سووریە و عێراق و به گشتى له ناوچه‌ى رۆژهه‌لاتى نێوه‌راست دا دەبینرێت. هەر كامەیان بە نێوی ئیسلامەوە دەیهەوێت ئەوی دیكە لە ناو ببات. زڵهێزە جیهانیەكانیش هەر كامەیان پشتی لایەک دەگرن بەدژی لایەنی دیکە کە لە عەسلدا بۆ لاواز کردنی هەردووک جەرەیانی توندئاژۆی ئیسلامیی شیعە و سوننەیە.
بۆیە دەگەینە ئەو ئاکامە کە زۆربەی کێشەکانی ئەمرۆیی رۆژهەلاتی ناوین لە ژێر کارگەریی رووداوی ۱۱ی سپتامبردا هاتوونەتە پێش داخوا بڕیاری ئامریکا بۆ شەری تێرۆر لە هەلسەنگاندنێکی کورتدا تێرۆری زیاد کردووە یان کەم؟
ئێستا ئەکتەرەکانی شەر و تێرۆر لەوە زیاترن کە سالی ۲۰۰۱ ئامریکا بەرچاوی گرتبوو، رووداوەکانی بەهاری عەرەبیش چەند قات زیاتر بوونە هۆی ئالۆزی لە ناوچەدا و کۆنترۆل و مەهار کردنی رووبەروو بوونوەی ئەو هەموو کێشانە زۆر ئەستمە ،ئێستا رووسیە گیانی وەبەر هاتووە و خەونی بوون بە بلووکی شەرقی دەبینێ ، ئێران ئەو ئالۆزیانە بە باشترین دەرفەت دەزانێ تاکو ئیدئۆلۆژیی خۆی لە ناوچە بەرفراوان بکات .
لەم قۆمارەدا براوە كێ دەبێت زۆر ناڕوونە ، ئەوەی روونە ئەوەیەیە کە بە هۆی ئالۆزی و خوێناوی بوونی ناوچەکە رۆژانە خەڵكانێك دەبنە قوربانی و هیچ كەسیش دەنگیان نابیسێت.
