د. پەرویز ڕەحیم: كورد ئەگەر تەنیا لە خاك و وڵاتی خۆی بجەنگێت، بەردەوام تووشی شكست و نسكۆ و خەیانەت دەبێت

0
1210

کوردەکان لە کەرکووک و عەفرین لەگەڵ خیانەت و پاشەکشە و بێدەنگیی زلهێزان بەرەوڕوون، لێرەدا دوو روانگە دێتە ئاراوە، یەکیان دەڵێ کورد نابێ چیتر پشت بە هێزی دەرەکی ببەستێ و ئەوی تریشیان دەڵێ، کێشە هێزە دەرەکیەکان نین، کێشە خودی کوردە کە ناو ماڵی خۆی ڕێکنەخستووە و تووشی سەەبەرەکیە و زلهێزانیش ئەوە دەزانن، بۆ تاووتوێ کردنی ئەو باسە، وتوێژێکمان لەگەڵ د. پەرویز ڕەحیم قادر، مامۆستای زانستە سیاسیەکانی زانکۆی سەلاحەدینی هەولێر پێکهێناوە کە لێرەدا دەیخوێننەوە.

ڕۆژی کورد: بە دوو دەستدرێژیی سەربازیی داگیرکەرانی کوردستان لە کەرکووک و عەفرین، وا دەردەکەوێ کە کورد ناتوانێ وەک پشتیوانی دەرەکی و هێزی دیپلۆماسی، لەسەر هیچ کام لە وڵاتانی زل هێز و بەتایبەتی ڕووسیە و ئەمریکا حیساب بکات، ئوروپاش، بەتایبەتی ئاڵمان، پێدەچێ خۆی یەکلایی  کردبێتەوە و خۆی دەرخستبێ، ئێوە لاتان وایە دەبێ کورد لەمبارەوە چی بکات؟

د. پەرویز ڕەحیم

د. پەرویز ڕەحیم: بەڕاستی ئەوە لێكدانەوەیەكی هەڵەیە كە پێمانوابێت هیچ هێزێكی دەوڵەتی لەجیهاندا هەبێت لەبری نەتەوەی دیكە جەنگ بكات. بۆیە پێویستە كورد لەم جۆرە خوێندنەوە و بیركردنەوەیە ڕزگاری بێت. لەلایەكی تریشەوە ئەوەی لە هاوكێشە جیۆسیاسی و پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكاندا قسەی یەكەم دەكات، بەرژەوەندیی نەتەوەییە. بۆیە پێویستە کورد جارێكی دیكە پیداچوونەوە بۆ بنەما و ڕەگەزەكانی هیزی خۆی بكات و پاشان پێداچوونەوە بۆ تێڕوانیننی لە خۆی و لە جیهانی دەرەوە ئەكتەرە دەوڵەتی و نادەوڵەتیەكان بكاتەوە.

ڕۆژی کورد: ئەوەی کە بەردەوام کورد خیانەتی لێدەکرێ، لە ڕوانگەی ئێوەوە هۆکارەکەی بۆ چی دەگەڕێتەوە؟ ئایا هەر ئەوەیە کە کورد ئەکتەری دەوڵەتی نیە و لە هەمبەر دەوڵەتەکان دەکرێ بە قوربانی یان خوێندنەوەی زلهێزان لەسەر کورد و ناو ماڵی کورد کە یەکنەگرتوویە کاریگەرە؟ یان هۆکارگەلی تری هەیە؟

د. پەرویز ڕەحیم: زۆر هۆكاری مێژوویی، یاسایی و كەلتووری و سیاسی و تەنانەت دەروونناسانە بۆ ئەم پرسە بوونی هەیە. بەڵام تاوەكو كورد لەلایەك نەبیتە ئەكتەریكی شوێندار و لەلایەكی ترەوە نەبێتە خاوەن كیان یاخود ستاتۆیەكی سیاسی و یاسایی، ئەو كارەساتانە دەتوانێت لە ناوچەیەكی پڕ لە كێشە و ململانێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بوونی چوار دەوڵەتی داپڵۆسێنەر و نادیموكراتیك درێژەی خەبیت. گەورەترین پرس بۆ ئەكتەرە هەرێمی و سەروو هەرێمییەكان، ئاسایش و سەقامگیری و هەروەها پرسی هاوسەنگی هێزەكان و ئاسایشی وزە و پرسە ئاسایشییەكان، بەتایبەت پرسی بەرنگاریی تیرۆرە. بۆیە كورد ناتوانێت لە دۆخی سەقامگیری و بوونی هاوسەنگی هێزەكاندا، لەنێوان ئەكتەرە هەرێمی و سەرووهەرێمییەكان، هیچ جووڵە و پێشكەوتنێكی هەبێت. بەڵكوو ئەو كاتە دەتوانێت كاریگەر بێت و دۆخی هەنووكەیی بگۆڕێت كە هاوسەنگیی هەرێمی و سەرووهەرێمی گۆڕانی بەسەردا بیت. بۆیە كاتێك كە دۆخەكە بەرەو دابەشكردنەوەی هێز و دروستبوونەوەی سەقامگیری دەڕوات. ئەوە ئەكتەرە نادەوڵەتییەكان (وەكوو كورد) دەبنەوە قوربانی. بەڵام ئەگەر كورد بتوانێت ئەو پەرش و بڵاوییەی كە هەیەتی وەلاوە بنێت، لەوانەیە كە هاوكێشەكان بەپێچەوانە ببێتەوە. لەڕاستیدا بێجگە لە فاكتەرەكانی دیكە، فرەلایەنی و فرەحزبی بۆ كورد كە خاوەن كیان نییە گەورەترین كۆسپ و هەرەشەیە نەك دەرفەت و سیمایەكی دیموكراتیك، چونكە كە تۆ كیانت نەبوو فرەیی سیاسی هیچ واتایەكی نییە.

ڕۆژی کورد: دەگوترێ جیا لەوەی کە کورد تێچووی زۆری لە کەرکووک و کۆبانی داوە هەم وەک جەستەیی و هەمیش مادی و مەعنەوی، بەڵام ئەو کارەساتانە بوون بە هۆی زیاتر خرانە بەرباسی کورد بەتایبەت لە ڕووی میدیاییەوە، پێتان وایە ئەوە دەتوانی دەستکەوت بێ و کاریگەری لەسەر دۆزی کورد دەبێ؟

د. پەرویز ڕەحیم: كورد تاوەكوو لە چوارچێوە و گوتاری قوربانیبوون ڕزگاری نەبێت ناتوانێت ئەم خول یاخود سیكلە بۆشەی شۆڕش و بەرخۆدان و شكست و نسكۆ و خیانەت كۆتایی پێبێنێت. كورد دەبێت لە گوتاری قوربانی بچیتە دەرەوە و ببێتە “بكەر”، لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و سیاسەتی ناوچەیی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەنانەت لە سیاسەتی جیهانیدا شتێك بە ناوی ئەخلاق (بەواتا نەریتی و كلاسیكییەكەی) بوونی نییە و ئەوەی هەیە تەنیا “هێزە” و پەیوەندییەكانی هێز. هەرچەندە خاڵێ زێڕین ئەوەیە كە هێز و ڕەهەند و جۆر ەكانی گۆڕانی بەسەرداهاتووە و تەنیا هیزی ڕەق نییە. كورد هێزی ڕەقی زۆر بەتاقی كردۆتەوە و هیچ كات نەیتوانیوە/ ناتوانێت كە بەسەر دەوڵەتاندا لەم بوارەدا زاڵ بێت. ئەمە كۆی هاوكێشەكەیە كە پێویستە كورد لێی تێبگات.

ڕۆژی کورد: لە وتارێکی خۆتاندا، سێ ئەگەرتان بۆ داهاتووی سووریە و هێرشی تورکیە بۆ عەفرین خستووەتە ڕوو، لە هەر سێ ئەگەردا، کورد پشکی کەمینەی لە قازانج دەست دەکەوێ، پرسیار ئەوەیە، ئەو زیانەی کورد بۆچی دەگەڕێتەوە و کورد دەبێ چ بکا تا ئەو هاوکێشانە بگۆڕێ؟

د. پەرویز ڕەحیم: كورد پێویستە بزانێت چونكە خاوەنی كیانی سەربەخۆ نییە، تەنیا پێناسەكردنی وەكوو پێشمەرگە و شەڕكەریكی ئازا نەك نایپارێزێت، بەڵكوو و ئەوە تەنیا بۆ سەردەمی تێكچوونی هاوسەنگیی هێز و ناسەقامگیریە. باشترین و نوێترین نموونەش كەركوك و عەفرینە. بۆیە پێویستە كورد ڕۆحی سەردەم كە بریتییە لە ڕەهەند و جۆرەكانی “هێز” بناسێت و تەنیا  گرەو لەسەر هێزی مرۆیی نەكات، بەڵكوو پێویستی بە میكانیزمی نوێ و سەردەمیانەتر هەیە لەپاڵ هیزە چەكدار و خۆبەختكەر و قارەمانەكەی وەكوو پێشمەرگە و شەرڤان.

بەگشتی دەتوانین بڵێین كە كورد ئەگەر تەنیا لە خاك و وڵاتی خۆی بجەنگێت، بەردەوام تووشی شكست و نسكۆ و خەیانەت دەبێت، كورد پێوستە لەپاڵ خەباتی ناوخۆیی لە سەردەمی شۆڕشی زانیاری و تەكنۆلۆژیا و پەیوەندیدا لەلایەك وەكوو نەتەوە خۆی بنیات بنێتەوە و لەلایەكی تریشەوە وڵاتانی ڕۆژاوییدا (بە واتا مۆدێرن و فرە ڕەهەندەكەی)خەبات بكات. كورد بەم شێوەیەی ئێستا هیچ كاتێك ناگاتە ئامانجەكانی و بەردەوام لە پێگەی قوربانییە و دەڵێی خودی خۆشی وەك تاك/نەتەوە لە ناخی خۆیدا حەز دەكات كە وابێت!.

ڕۆژی کورد: لەم ڕۆژانەدا، باس لە نەناسینی هێڵی و بەرژەوەندیی نەتەوەیی لە ناو کورددا زۆرتر باس دەکرێ، بە ڕای ئێوە ئایا کورد وەک حیزبەکان، بەرژەوەندیی نەتەوەیی خۆی ناناسێ؟ ئەگەر نایناسێ چما؟ هۆکارەکان چین؟

د. پەرویز ڕەحیم: ئەمە بەشێكە لە وێنا گشتییەكە و زۆر ڕاستە، هەر چەندە هەموو هۆكارەكان نییە. فرەییی سیاسی نەك فەزیلەت نییە بۆ نەتەوەی بێ دەوڵەت بەڵكوو ڕەزیلەت و هۆكارێكی پەڕش و بڵاوییە. سەرەڕای ئەمەش نەبوونی پێناسەیەكی ڕوون كە لە بنەما و ڕەهەندەكانی بەرژەوەندیی نەتەوەیی هۆكارێكی دیكەیە. لەلایەكی تریشەوە جیاوازی و ناكۆكیی نێوان پارچەكانی كوردستان لەرڕووی سیاسی و تەنانەت كەلتووری و بارودۆخی سیاسیەوە بۆتە هۆی نەخوێندنەوەی هەلومەرجی نێودەوڵەتی و سیاسی. بێجگە لەمانەش زاڵبوونی ئایدیۆلۆژیا بەسەر پارتە سیاسییەكاندا هۆكارێكی سەرەكییە. بەم واتایە كە ناسیۆنالیزم وەكوو ئایدیۆلۆژیا بەسەر زۆربەی پارتەكاندا زاڵ نییە و بگرە ئایدیۆلۆژیای پا-دەوڵەت و دامەزراندنی دەوڵەت كە هیچ پەیوەندییەكی بە بزوتنەوە ڕزگاریخوازەكان لە قۆناغی ڕزگاری نەتەوەیی و نشتیمانیدا نییە، بنچینەیی ترین هۆكارە. لە ڕوانگەیەكی ترەوە، كورد فاكتەر و هۆكارەكانی پاش و پێش كردووە.

 ئەوەش دەرهاویشتەیەكی مەترسیداری بۆ تاك/نەتەوەی كورد هەیە كە ئەویتری ناسنامەیی كورد پارتەكی دیكەیە نەك نەتەوە و دەوڵەتی داگیركرا. بۆیە ئەم خاڵە دەتوانێت لەسەردەمی ئێستادا وەكوو كرۆكی كێشەكان بناسێنین. وردە ناسنامە خوار-نەوەیی و سەروو-نەتەوەییەكان ناسنامەی نەتەوەیی كوردیان هاڕیوە. تەنانەت دەتوانین بكەین كە سنوورەكانی ناسنامەی نەتەوەیی كوردیان لێڵ و ناڕوون كردووە. ئەمە بێجگە لە پەراوێزبوونی ڕۆشنبیر و نوخبە هزرییەكانی كورد لە گۆڕەپانی خەباتی كورددا. كە هۆكاری تایبەتی خۆی هەیە. جزبایەتی بۆ كورد بۆتە “پیشە”، لەكاتێكدا بۆ مرۆڤی ژێر دەستەی وەكوو كورد خەبات پیشە نییە، بەڵكوو هەموو ژیانە. كورد پێویستە لە ئەزموونی جوولەكە باش كەڵك وەربگرێت. بۆیە ئەگەر هەموو هۆكار و ڕەهەندەكانی هاوكێشەكە كورت بكەمەوە ئەوەیە: ” لەپاڵ دروستكردن و بوونی هێزی شەرڤان و پێشمەرگەی نەتەوە نەك حزب، كورد پێویستە شێوازەكانی خەباتی مۆدێرن ئەزموون بكات و بەرخودانی مەدەنی لە شار بكات، شارەكانی كوردستان و شارەكانی گەورەی جیهان بەمەبەستی بەدەستهێنانی هێز بە هەموو ڕەهەند و جۆرەكانییەوە”.

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت

Leave a Reply

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.