جیۆپۆلەتیک و پێگەی جیۆستراتیژیی کوردستان و پۆست داعش

0
2785
عومەر ئیزەدخا

نووسینی: عومەر ئیزەدخا

پێشەکی      

بارودۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەکە لە ئێستادا بەرەو ڕووی گۆڕانی گەورە و بەرچاو هەنگاودەنێ، هاتنەئارای بەهاری عەرەبی و پاشان ئەو ڕووداو و کاریگەرییانەی کە لە ئەنجامی ئەو شەپۆلەدا هاتنە ئاراوە، بە دیاریکراویش هەڵدمسانی گروپێکی عەقیدەیی توندئاژۆ بەناوی داعش و دواتر گەورەبوونی ئەو پرسە و پێناسەبوونی بە هەستیارترین پێکهاتەی ئەمنیی هەریەکە لە وڵاتانی سوریا و عێڕاق وتورکیا و ئێران و …هتد، تا زۆربەی هێزە ناوچەیی و سەرووناوچەییەکان، لەوانەش میحوەری ئەتڵەسی- ڕۆژئاوایی بە ڕێبەرایەتیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئۆراسیایی – ڕۆژهەڵاتی بە ڕێبەرایەتی ڕووسیا، بوو بەهۆی هاتنە ئارای شەڕێکی سەربازی و جەنگێکی سیاسیی گەورە  لەنێوان هێزە جۆربەجۆرەکان. بەتایبەتیش لە سوریا و پاشان لە عێڕاق، لە ڕواڵەتدا بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ داعش و هەروەها ململانێی ئۆپۆزسیۆنی سووری لەگەڵ ڕژێمی سوریا، بەڵام لەنێوەڕۆکدا، بوونی ململانێیەکی گەورە لەسەر ڕەنگرێژکردنی نەخشەی سیاسیی ناوچەکە، بەپێی ئەو نەخشەیەی کە لە پرۆژەی هەرکام لە هێزەکان دیزاینکراوە، کوردستان کە چەقی ئەو گۆڕەپانە پێکدێنێت و وەکو مەڵبەندێک کە دەورەی تەنراوە لەو گێژاو و گۆڕانکارییانە، خاوەنی خەونێکی مێژووییە لە دووبارە داڕشتنەوەی سنووری جوگرافیی نیشتیمانەکەی لەباری سیاسیدا، کە دەبێتە بەشێکی تر لە پرۆژەی داڕشتنەوەی نەخشەی سیاسیی ناوچەکە کە ئاواتێکی لەمێژینەی گەلی کوردە، گۆڕانی گەورە بە نیسبەتی ئەو خەونەی کورد، لەماوەی ئەو چەند ساڵەی دواییدا لە هەڵگیرسانی ئەو ململانێیەدا هاتۆتە ئاراوە کە دەتوانین ئاماژە بە گۆڕانکارییەکانی پەیوەست بەو بابەتە لە باشور و ڕۆژئاوای کوردستان بدەین، گەڕانەوەی بەکردەوەیی ناوچە کوردستانیە کێشە لەسەرەکانی باشووری کوردستان بۆسەر کوردستان، دوای شکانی هێزی سەربازیی حکومەتی عێڕاقی لە نەینەوا و ناوچەکانی تری عێڕاق و بەرگریکردنی هێزی پێشمەرگە و جێگربوون لێیان، بەوەش زیاتر لە %٨٥-٩٠ ناوچانە کوردستانییەکانی دەرەوەی زۆنی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەگەڕێتەوە لە باشووری کوردستان، ئەوەش گۆڕانێکی گەورەو کاریگەرە بە نیسبەتی پرسی مێژوویی ناسیۆنالیزمی کوردی، بەخۆبواردن لەو پێویستییە یاساییانەی پەیوەست بە پرۆژەکە کە لە داهاتوودا هەنگاویان بۆ هەڵدەگیرێ،  جیۆپۆلەتیکی کوردستانی گەورە تەواودەکەن، هەروەها گێڕانی ڕۆڵی سەربازیی مەزن لەلایەن هێزەکانی ڕۆژئاوای کوردستان کە خۆی دەبینێتەوە لە کۆنتڕۆڵکردنی زۆربەی ناوچە کوردییەکانی ئەو پارچەیە لەلایەن هێزێکی ڕەگ و ڕیشە کوردییەوە، بەخۆبواردن لە هەڵەی سیاسیی مەزن لەلایەن هێزەکانی ئەو پارچەیە .. ئەوەی لەم باسەدا ئامانجمانە، بریتیە لە خستنەڕووی جیۆپۆلەتیک و گرنگیی پێگەی جیۆستراتیژیی کوردستان و خەون و پرۆژەی کورد وەک نەتەوەیەک لەو بارەوە، وەستان لەسەر ئەو پرۆژەیە لە قۆناغی هەنووکەدا و بە دیاریکراویش باشور و ڕۆژئاوای کوردستان، هەروەها خستنەڕووی واقع و تەحەدیەکانی پەیوەست بەو بابەتەوە.

گرنگیی ئەو پرسە دەگەڕێتەوە بۆ هەستیاریی دۆخی هەنووکە و قۆناغی ئێستا کە کە بەرەبەرە ئاماژەکانی بەلاداکەوتن و بنبەستبوونی قۆناغەکە بەدیار دەکەون و قۆناغێکی تر بەتایبەت بۆ پرسی ڕامیاری-نەتەوەیی کورد بەدوای خۆیدا دەهێنێت و خۆی لەو گۆڕانکارییە گەورانەی کە ئێستا لەسەر خاکی عێڕاق و سوریا هاتونەتە ئاراوە دەبینێتەوە و ئاماژەکانیش بە ڕوونی پێمان دەڵێن کە قۆناغی دوای ئەوە، گۆڕانکارییەکان و گێژاوەکە وڵاتانی ئێران و تورکیا دەگرێتەوە. بوونی ڕۆڵی گەورەی هێزە سیاسی و سەربازییە کوردییەکان لە جەنگی داعشدا، پرسی نەتەوەیی کوردی کردە پرسێکی ناوچەیی گرنگ و جێ بایەخ و پێگەدار لە ستراتیژ و تێڕوانینی پراگماتیانەی هێزە سەرووناوچەییەکان .

ڕاستینەی جیۆپۆلەتیکی کوردستان :

سنوور و شوێنی جوگرافی و جیۆپۆلەتیکی کوردستان، لە هزر و ڕوانگەی مێژووییانەی کورددا دیزاینێکی حەتمیە و نەگۆڕە، بەو پێیەش ستراتیژی تەواوکاری لە قۆناغی سەرەتادا خۆی دەبینێتەوە لە ڕزگارکردنی ئەو هەرێمانەی کە لەدەرەوەی دەسەڵاتداریی هێزە ناسنامە کوردییەکانەوەن، کە بەپێی هەل و مەرج و بارودۆخی سیاسیی کورد کاتێک دابەشکراوە بەسەر چەند وڵاتی جیاواز و تێپەڕینی سەدەیەک بەسەر ڕێکەوتنامەی سایکس-پیکۆ و دامەزران و بەناوەندبوونی وڵاتانی عێڕاق و سوریا و ئێران و تورکیا، بەو پێیەش کە هێزە سیاسییە کوردییەکان بەسەر بەشە جیاوازەکانی کوردستان دابەشبوونە و بەدرێژایی ڕابردووی نزیک، خاوەنی مێژوویەکی خوێناوین لە خەباتی ڕزگاریی نەتەوەیی لەهەرکام لە بەشەکانی کوردستان، سەرباری هەموو ئەو کەموکوڕی و کەمتەرخەمی و هەڵە مێژووییانەی کە بە ئێستاشەوە لەلایەن پارتە کوردییەکانەوە ئەدا دەکرێ، لە نەبوونی ستراتیژ و یەکگرتوویی نەتەوەیی، یەکتری قەبوڵنەکردن و گیرۆدەبوون بە کێشە ناوخۆییە سەرەتاییەکان..هتد، و دەرەنجام لەبارچوونی دەسکەوتە مێژوویەکان، ئەوا قۆناغی ئێستا و هەنوکە بۆ دوو پارچەی کوردستان هەلێکی مێژوویی و زێڕین هاتۆتە پێش کە بە ڕوانینی مێژوو و پێشبینیی داهاتوو، بارودۆخێکی ئەوتۆی هاوشێوە پێشبینی ناکرێ، تاکو هێزە سیاسییەکانی کوردستان لەلایەک بە ئامانجی تەواوکاری و تێپەڕاندنی قۆناغی ڕزگاری نیشتیمانی و ڕەهەندی ناوکی و بنەڕەتی پرسەکە کە خۆی دەبینێتەوە لە پارادیمی نەتەوەیی کوردی لەلایەکی ترەوە بە کەڵکوەرگرتن لەو دۆخە سیاسیانەی لە وێنای گێژاوی داعش دێنە ئاراوە کە هەڵقوڵاوی کێشە مێژوویە کپکراوەکانی هەرکام لەو وڵاتانەن کە کوردیان بەسەردا دابەشکراوە و، بەشێکی گەورەی ململانێی و دۆخی ناهەمواری ئەو دەوڵەتانە بەدرێژایی مێژوویان پەیوەندی ڕاستەخۆی لەگەڵ پرسێکی گرنگ هەبووە بە ناوی ( پرسی کورد ) بەوەش بۆتە یەکێک لە سەرەکیرتین پرسە دیارەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەو دووپارچەیەش کە بریتین لە هەریەکە لە باشور و ڕۆژئاوای کوردستان و ( لێکۆڵینەوە و خوێندنەوە سیاسی و ستراتیژیەکانیش بە ڕوونی ئەو ڕاستیەمان پێ دەڵێن کە قۆناغێکی تری گۆڕانکارییەکان سەبارەت بە پرسی نەتەوەیی کورد لە ڕۆژهەڵات و باکوری کوردستان بەڕێوەن کە دەستپێکی ئەو قۆناغەش بەرەبەرە هاتۆتە دی ) .

لێرەدا بە تیشکخستنە سەر باشور و ڕۆژئاوای کوردستان کە لە قۆناغی ئیستادا دەرفەتی مێژوویی –زێڕینیان بۆ هاتۆتە پێش، ئەوا پێویستە  دەستکەوتە ستراتیژی و جیۆپۆلەتیکیەکان لە پێش داعش و دوای داعش بخەینەڕوو بەم شێوەیە .

 باشوری کوردستان لەپێش داعش :

سەرهەڵدانی ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٩١ی باشوری کوردستان دژ بە داگیرکاری ڕیژێمی فاشی عێڕاقی و هاتنە ئارای گۆڕانکاریە نێودەوڵەتی و ناوچەییە دەرفەت خولقێنەکانی وەکو ڕووداوی داگیرکاری کوێت و لاوازبوون و هەڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەت هەروەها ئەو لێکەوتانەی کە لە کارلێکی ڕەوشی مرۆیی دانیشتوانی باشوری کوردستان لەژێر سیاسەتی زەبروزەنگ و پڕ لە هەڕەشە و تۆقاندنی ڕژێمی بەعس لەگەڵ بەرەوپێشچونی بە جیهانیبوونی پرسە ناوخۆییەکانی وڵاتان بەناوی جیهانگیریەوە و دەرەنجام گەلەکۆمەی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەرچوونی بڕیاری ٦٨٨ی ( Now Flay Zone ) ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ناوچەکانی باکور و باشوری عێڕاق کە لەنێویدا سێ  پارێزگای باشوری کوردستان ( سلێمانی، هەولیر – دەهۆک ) بەشێک بوون لەو زۆنە، پاشان پیکهێنانی بەرەی کوردستانی هێزە سیاسییەکانی باشوری کوردستان و پێکهێنانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەو سێ پارێزگایەدا، بەوەش یەکەمین ئەزمونی حکومڕانی و پرۆسەی ڕزگای نەتەوەیی لە سەدەی ڕابردوو دوای ئەزمونی کۆماری کوردستان لە ساڵی ١٩٤٦ دادەنرێت، کە بە وەرچەرخانێکی گەورەی بزاوتی نەتەوەیی کوردی دادەنرێت، دوای تێپەڕینی ساڵانی دەیەی نەوەدەکان و دەسپێکی سەدەی بیست و یەکەم و گۆڕانکارییەکانی سیاسەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە دوای هێرش بۆ سەر طاڵیبان و ئەلقاعیدە لە ساڵی ٢٠٠١ و پاشان ساڵی ٢٠٠٣ هێرش بۆسەر ڕیژێمی بەعسی عێڕاقی و هاتنە ئارای فەزایەکی نوێی بۆ پێکهاتەکانی عێڕاق، کورد لەو پارچەیە بە یەکگرتوویی هێزە سیاسییەکان توانی ڕۆڵی گرنگ و جێبایەخ لە داڕشتنەوەی سیستەمی نوێی عێڕاقی و نوسینەوەی دەستوری ئەو وڵاتەدا بگێڕێ کە گرنگترین دەستکەوتەکانیش خۆی دەبینێتەوە لە داننان بە گەلی کورد و حکومەتی هەرێمی کوردستان و دانانی ڕێگا چارەی قانونی بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆمی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێم بە مەرجێک تا پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٠٧ ڕێکارەکانی ئەو ماددەیە جێبەجێبکرێت، ئەوەی لێرەدا مەبەستی سەرەکیەن پێویستە بووترێت تا ئەوکاتە ستراتیژی ڕزگاری نیشتیمانی و جیۆپۆلەتیکی کوردستان بە فۆڕمێکی کرداریانە و یاساییانە بە شێوەیەکی کاریگەر دەچێتە قۆناغێکی نوێوە بەڵام لە ٣ پارێزگای باشوری کوردستان کە ئەوانیش ( سلێمانی، کەرکوک، هەولێر ) کە دەکاتە کەمتر لە %٥٠ی ڕووبەڕی جوگرافی باشوری کوردستان، بەڵام لە ژێر گوشاری هەژمونی سیاسی وڵاتانی دەوروبەر و بەتایبەتیش ڕیژێمی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆسەر حکومەتی ناوەندی عێڕاقی و دەستوەردانیان لە پرۆسەی سیاسی ئەو وڵاتە بوو بەهۆی تەژیکردن و ئاگردانی پێکهاتە و گروپە سیاسی و عەقیدەییەکانی بۆ دەستپێکێکی نوێی شەڕ و ململانێی نێوخۆیی پێ بەپێ کە یەکێک لەدەرەنجامەکانی ئەو دۆخەش مل نەدانی دەسەڵاتدارانی حکومەتی عێڕاقی بۆ جێبەجێکردنی دەستور و لەوانەش ماددەی ١٤٠، بەوەش پرۆسەی گەڕاندنەوە و ڕزگاری کرداری و یاسایی ناوچە کوردستانیەکانی دەرەوەی حکومەتی عێڕاقی بە چارەسەرنەکراوی مانەوە .

رۆژئاوای کوردستان لە پێش داعش :

رۆژئاوای کوردستان پێش هاتنی داعش و چەند ساڵ پێش ئێستا سەرباری چالاکی پارت و هێزە سیاسییەکانی ئەو پارچەیەی کوردستان کە ڕەگ و ڕیشەیان بۆ مێژووی درێژی بزاوتی نەتەوەیی کوردی بۆ سەردەمی فەرمانڕەوایی عوسمانیەکان و دواتر دەسەڵاتی فەرەنسیەکان و دواتریش دەوڵەتی عەرەبی سوری دەگەڕێتەوە، بەڵام دۆخی بزاوتەکە لەو بەشەی کوردستان لە ئاستی بەشەکانی دیکە بەتایبەت ڕۆژهەڵات و باشور سستی زیاتری پێوە دیاربووە، ئەگەرچی پارت و هێزە سیاسییەکانیش لە ڕێکخستن و چالاکی ڕێکخراوەیی و نەتەوەییان دەستەوەستان نەبوونە، لەگەڵ ئەوەشدا ئاستی سیاسەتی فاشی و ناوەندگەرای ڕیژێمی بەعسی سوری و هەڵکەوتەی جیۆسیاسی ئەو بەشەی کوردستان، ئەگەر بەرواردی ئەو بەشە و بەشەکانی دیکەش لەگەڵ باشوری کوردستاندا بکەین، دەبینین لەپاڵ ئەو ڕەهەندە ناوکیە- بەئاڕاستەی دەستکەوتە نەتەوەییەکانی گەلی کورد، ڕووداو و هەل و مەرجی دەرفەتخوڵقێنی ئەوتۆ لەبەردەم بزاوتی باشور دێتە کایەوە کە دەتوانین هەر لەسەرەتای دامەزرانی دەوڵەتی عێڕاقەوە ئاماژە بدەین بە نا سەقامگیری سیاسی و ململانێی نێوخۆیی کە بە درێژایی ماوەی ڕابردوو تاکو هەنوکەش لە ئارادان، لەگەڵ ئەوەشدا دوای هاتنە سەر دەسەڵاتی حیزبی بەعس سیاسەتی ئەو ڕیژێمە بە ڕێگایەکدا هەنگاوی نا کە ڕووبەڕووی دژکردەوەکانی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بووەوە، هەربۆیە هاتنە ئارای گۆڕانکارییەکانی ئەو دواییانە و سەرهەڵدانی بەهاری عەرەبی دەبێتە وێستگەیەکی مێژوویی گۆڕانکاری لە پرۆسەی ڕزگاری نەتەوەیی و تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کورد، کە قۆناغی ئێستایە .

 داعش ڕەشەبای گۆڕانکارییەکان – ناسەرەوەی قۆناغێکی مێژوویی :

لە دوای هەڵگیرسانی بەهارەی عەرەبی لەساڵی ٢٠١١ و دروستبوونی ناڕەزایەتییەکان لە عێڕاق و سوریا و دوابەدوای ئەوەش کەوتنەوەی گرژی توند تا گەیشتە تەقینەوەیەکی گەورەی ناکۆکی و ململانێکان و دەرکەوتنی ڕووی ڕاستەقینەی کێشە کەڵەکەبووەکان، تا دۆخی سیاسی و ئەمنی هەرکام لەو دوو دەوڵەتە بەورەو ئەوپەری خراپی ڕۆشت، تاکو لەونێوەندەدا و لەو بۆشاییە سیاسیەی کە لەسەرەتادا و بەتایبەت لە سوریادا هاتە ئاراوە دەرەنجام لەپاڵ گەشە و دامەزرانی ئەو گروپانەی کە بانگەشەی ئۆپزسیۆنبوونیان دەکرد، بووە هۆی سەرهەڵدان و دامەزرانی جۆرەها گروپی سەربازی و سیاسی، کە بەشێکی زۆریان و سەرەکیترینیان بریتیبوون لە گروپە عەقیدەییە ڕادیکاڵەکان، بەتێپەڕینی ڕۆژ و ئاڵۆزبوونی بەرە بە بەرەی گێژاوی ڕەشەباکە، ئەو گروپانە ڕوو لە پەرەسەندن و گەشەبوون، تاکو گەیشتە ئەو ساتانەی کە گروپێکی وەک داعش بەرادەیەک بەهێز دەبێ و پشتگیری بەدەست دەهێنێت کە بڕیاری گۆڕینی گروپەکەیان بۆ خەلافەتێکی سەرەتا لە شام و پاشان لە شام و عێڕاق و پاشان بۆ هەموو جیهان دەدەن، بەوەش ئەو گروپە بەخێرایی و ڕۆژ بۆ ڕۆژ ڕووی لەبەهێزبوونی بەرچاو کرد تاکو پارێزگای ڕەقە لە سوریا بەتەواوی کۆنتڕۆڵ دەکات، پاشانیش لەلایەک بەهۆی سیاسەتی نەرێنی حکومەتی عێڕاقی و ئەو کێشەوململانێ سیاسیانەی کە لەنێوان ڕەوتە سونی و شیعیەکاندا هاتە ئاراوە و لەلایەک بەهۆی ئەو ڕەوشە نەرێنیە ئەمنیەی ناوچەی ئەنبار و پاشان نەینەوای گرتەوە، لە شەورۆژێکدا تەواوی نەینەوا کۆنتڕۆڵ دەکرێ و پاشانیش ناوچەکانی ئەنبار و تکریت و سامەڕاو دواتریش ناوچەکانی جەلەولا.هتد.د . کە دەیکردە نزیکەی %٤٠ خاکی عێڕاق، بەوەش کورد لە باشوری کوردستان خۆی لە سنوورێکی ١٠٤٠ کیلۆمەتری لەگەڵ دراوسێیەکی نوێ بەناوی داعشدا بینیەوە، سەرهەڵدانی داعش بۆ کورد سەباری ئەو مەترسی و تراژیدییا مرۆییانەی کە هەیبووە، لەگەڵ ئەوەشدا هەلێکی زێڕینی هێنایە کایەوە کاریگەرییەکی گەورەی کردە سەر پرۆسەی ڕزگاری و پرۆسەی تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستان، کە دوای ئەوەی سوپای پۆشتەوپەرداخی عێڕاقی بەبێ ڕووبەڕووبوونەوە لەناوچەیەکی زۆر پاشەکشێی کرد، لەو نێوەدا سوپای کوردستان ( پێشمەرگە ) بەر لەهاتنی داعش توانی لە ناوچەکانی کەرکوک و شەنگال و خانەقین جێگیر ببێت هەرچەند بەشێک لەوناوچانە سەرەتا کەوتنە بەر داگیرکاری داعش، بەڵام لە دواییدا ئەو ناوچانە و ناوچەکانی دیکەی کوردستانیش بە درێژایی شاخی حەمرین ڕزگار بکەن کە تا ئێستا دەگاتە زیاتر لە %٨٥-٩٠  کۆی ڕووبەری جوگرافی باشوری کوردستان، هەرچەند مشتومڕی ئەوە دەکرێت کە ئەو پرسە لە ڕەهەندی یاساییدا پێویستی بە ڕێکاری پێویست هەیە بەگەڕانەوە بۆ دەستوری عێڕاقی، بەڵام بە خوێندەنەوەی دۆخی سیاسی عێڕاق و ناوچە لەلایەک و گەڕانەوەش بۆ دەستوری عێڕاقی ئەوا دۆزینەوەی دەلیلێکی مەنتیقی ئەوتۆ لە چارەسەری کێشەکە بە ڕێکارێکی یاساییانە مەحاڵە، ئەوەش وا لە کورد دەکات و دەبێتە پێویستی قۆناغی بزاوتی نەتەوەیی لەوبەشەی کوردستان کە بیر لە گۆڕانکاری قەوارەی بەڕێوەبردنی بکاتەوە بەرەو سەربەخۆیی سیاسی و دەوڵەتی نەتەوەیی بڕوات، ئەم سەرکەوتنەش کاتێک دێتە دی لە ئەگەری سەرکەوتن و پەرەسەندنی بزاوتی نەتەوەیی لەپارچەکانی دیکەی کوردستان بەتایبەتیش کاتێک ڕۆژئاوای کوردستان دەبێتە دەرچەیەکی خۆماڵی کرانەوە بەرەوڕووی دونیا،  ئەوەش بە وەلانانی ناکۆکیەکان و هەنگاوهەڵێنان بەرەو ئاشتەوایی و تەواوکاری لەگەڵ هێزە سیاسییەکانی ئەو پارچەیەی کوردستان، کە دەبێتە تەحەدیی بنەڕەتی لە گەشەی جیۆپۆلەتیکی کوردستان لەم قۆناغەدا .

هەرچی سەبارەت بە ڕۆژئاوای کوردستانیشە ئەوا هەر لەگەڵ دەستپێکردنی ناڕەزاییەتی و خۆپێشاندانەکانی ساڵی ٢٠١١ دا هاوکاتی هاتنە ئارای بەهاری عەرەبی لە وڵاتانی ناوچەکە، ناوچە کوردنشینەکانی ڕۆژئاوای کوردستانیشی بە توندی گرتەوە، کوردیش وەک باقی پێکهاتەکانی سوریا بەشدار بوون، ڕۆژ لەدوای ڕۆژ ڕژێمی بەعسی سوری لەناوەندی شارەکان دەسەڵاتی کەم دەبۆوە، لەگەڵ کەمبونەوەی دەسەڵاتی ئەسەد و دوای ساڵێک لە دەستپێکی خۆپێشاندانەکان کە لەلایەن پارتە جۆربەجۆرەکانی ئەوبەشەی کوردستان بە پاڵپشتی گەلی کوردی ڕۆژئاوا ئامادەکاری و پشتگیری بۆ دەکرا، هێزی کوردی لەلایەن پارتە کوردییەکانەوە بۆ شارەکان پێکهات لەوانەش یەکینەکانی پاڕاستنی گەل ( یە پە گە)، دوای ساڵێک و لە دوای کۆنتڕۆڵکردنی چەند هەرێمێکی ڕۆژئاوای کوردستان لە گرنگترینیان پێکهاتبوون لە کۆبانێ و عامودا و عەفرین لەلایەن هێزە کوردیە جۆربەجۆرەکانەوە، بەبەشداری کەمینە عەرەب و ئاشوریەکان حکومەتێکی خۆبەڕێوەبەری ئۆتۆنۆمی لە ناوچە کوردنشینەکان لەلایەن پارتی یەکێتی دێموکراتی بەناوی ئیدارەی دیموکراتی ئۆتۆنۆمی ڕۆژئاوای کوردستان ڕاگەیاندرا، بەم شێوەیە پێ بەپێ ناوچەکانی دیکەی ڕۆژئاوا لەلایەن هێزە کوردییەکانەوە کۆنتڕۆڵکران لەوانەش سەریکانی و دێرکا و دێربێسی ..، تا لە دواییدا سەرجەم ناوچە کورد نشینەکان لە هەرێمەکانی جەزیرە و کۆبانێ و عەفرەین کۆنتڕۆڵکران  کە دەکاتە زیاتر لە %٩٠ خاکی ئەو بەشەی کوردستان، لەگەڵ بەهێزبوونی داعش و کۆنتڕۆڵکردنی ڕەقە لە ساڵی ٢٠١٣دا و پەرەسەندنی زیاتری ئەو گروپە و پەلهاویشتنی بۆ ناوچەکانی دیکە تا گەیشتە شەڕ و کۆنتڕۆڵکردنی چەند ناوچەیەکی ژێر دەسەڵاتی هێزە کوردییەکان، تا دواجار داعش لە ساڵی ٢٠١٤دا تەوقی کۆبانێی دا و بەرە بەرە نزیک بووەوە لە کۆنتڕۆڵکردنی تەواوی شارەکە، بەڵام بە هۆی نەبەردی هێزە کوردییەکانی ئەو شارە و بە پاڵپشتی هێزەکانی بەشەکانی دیکەی کوردستان توانیان قارەمانیەتی ڕزگارکردنی ئەو هەرێمەی کوردستان بە هەموو دونیا ڕابگەیەنن، کە بوو بە هێمایەکی گرنگی ناسنامەی خۆڕاگری هێزە کوردییەکان، بەوەش زۆربەی ناوچە کوردستانیەکان بە پەرەسەندنی زیاترەوە کەوتنەوە بەردەست هێزی کوردی، کە لە دواتردا پرۆسە سەربازییەکانی یەپەگە دوای پێکهێنانی هێزێکی هاوبەش لەگەڵ چەند گروپێکی دیکەی سەربازی سوری لە ژێر ناوی ( هێزەکانی سوریای دێموکراتیک – هسد ) بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ناوچەی دیکەی ژێر دەستی داعش و بەتایبەتیش کە ئێستا لە پرۆسەی کۆنتڕۆڵی ڕقەی پایتەختی داعشدان دەستپێکرد و لەوانەش کۆنتڕۆڵکردنی ناوچەی منبج.

پێگەی جیۆستراتیژی کوردستان :

سەرکەوتنی پرۆسەکانی تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی بەشە جیاکانی کوردستان کە خۆی دەبینێتەوە لە ڕزگاری نیشتیمانی ناوچە کوردستانیەکان، لە ئاستی ناوچەدا بەپێی پێکهاتە سروشتی و مرۆییەکانی لەلایەک و لەلایەکی دیکەشەوە هەڵکەوتەی جوگرافی کوردستان و، دەربازبوون لەو تەحەدیانەی دێنە ئاراوە سەبارەت بە هەرێمە هەستیار و ستراتیژیەکان کە لە وێنای گرێ کوێرەی جیپۆلەتیکی خۆیان دەردەخەن و لە ئێستاشدا سەرباری سەرکەوتنی مەزنی هێزە کوردییەکان لە دوو بەشی کوردستان لە ڕزگاری نیشتیمانیدا بەشێکی گەورە لەو تەحەدیانە سەریان هەڵداوە، لەوانەش تەحەدی ڕێڕەوی بەستنەوەی کوردستان بەسەر ناوچەیەکی ئاوی کە لەئەنجامی سەرخستنی ئەو ڕێڕەوەدا پێگەی جیۆستراتیژی نیشتیمانی کوردستان بەشێوەیەکی خەیاڵی لە تەرزی پێگە ناوکیشوەرەیەوە دەگۆڕێ بۆ پێگەیەکی ستراتیژی کراوە ( ترانزێت ) کە هێزی گەورە لەو پێگەیە وەردەگرێ بە بوونی دەروازەی ئاوی بۆسەر دەریای سپی ناوەڕاست و بەسترانەوەی ڕاستەوخۆی ئەو هەرێمە جیۆستراتیژیە بە زۆربەی ناوچەکانی جیهان لە ڕێگەی ئاوی .

گرنگترین ئەو تەحەدیانە دەتوانین بەم شێوەیە بخەینەڕوو :

هێڵی کۆبانێ – عەفرین

عەفرین و کۆبانێ کە دوو هەرێمی سەرکین لە ڕۆژئاوای کوردستان، کۆبانێ کە دەکەوێتە ڕۆژئاوای هەرێمی جەزیرە و هاوبەندە لەگەڵ ئەو هەرێمە کە لە گرنگترین ناوەندەکانی پیکدێن لە قامیشلۆ و سەرێکانی و حەسەکە و دێرک و عامودێ و درپەسپێ، هاوکات لەبەشی ڕۆژئاوای کۆبانێدا ناوچەی جەرابلوس هەیە کە کۆبانێ و عەفرەین بە یەکەوە دەبەستێتەوە، ڕووبەری قەزای کۆبانێ پیکدێت لە ٣٠٠٠ کم دوجا، کە ژمارەی دانیشتوانی قەزاکە بەپێی سەرژمێری ساڵی ٢٠٠٦ بریتی بووە لە٤٦٠ هەزار کەس، بەوەش بە هەرێمێکی سەرەکی ڕۆژئاوای کوردستان دادەنرێت، عەفرینیش کە لەپاڵ کۆبانێ و جەزیرەدا یەک لە سێی هەرێمە سەرەکیەکانی ڕۆژئاوای کوردستان پێکدێنێت و دەکەوێتە بەشی ڕۆژئاوای ناوچەی جەرابلوس کۆی ڕووبەری قەزای عەفرین پێکدێت لە ٣٨٥٠ کم دوجا، کە ژمارەی دانیشتوانی ئەو قەزایە بەپێی سەرژمێری ساڵی ٢٠١٠ بریتی بووە لە ٥٢٣ هەزار کەس، ئەوەی تەحەدیی بەردەم هێزەکانی ڕۆژئاوایە لە ئێستادا بریتیە لە هاتنە ناوەوەی هێزی سەربازی تورکی بۆ ناوچەی جەرابلوس ئەوەش لە دوای پێشڕەویەکانی سوریای دێموکراتیک بۆ ناوچەی منبج، کە لە پرۆسەیەکی خێرادا و لەبەرواری ٢٤/٨/٢٠١٦ هێزەکانی تورکیا و سوپای سوریای ئازاد ناوچەی جەرابلوسیان لەژێر دەستی داعش کۆنتڕۆڵکرد دوای کشانەوەی هێزەکانی سوریای دێموکراتی لە گوندەکانی بەشی باشوری جەرابلوس، هەر بۆیە ئەم پرۆسەیە بوو بە پچرانی هێڵی عەفرین – کۆبانێ بە دروستکردنی ئەو بەربەستە، پچڕانی ئەو هێڵەش بۆتە هۆی نەمانی پەیوەندی سنووری دوو هەرێمەکەی دیکە لەگەڵ عەفرین، بەوەش لە ئێستاو و لە ئایندەدا دەبێتە گرفتێکی ستراتیژی لەبەردەم بەڕێوەبردنی ناوچە کوردستانیەکان بە تایبەت لە هەرێمی عەفرین کە پێگەیەکی جوگرافی تەوقدراو و بێ پەیوەندی سنووری لەگەڵ هەرێمەکانی دیکەی ڕۆژئاوای هەیە.

هێڵی عەفرین – کەناری دەریا :

هەروەک لە پێگەی جیۆستراتیژی کوردستان گرنگی پێگەی ستراتیژی کوردستان سەرنجی خرایەسەر لە لایەنە جۆربەجۆرەکانی ئەرێنی ئەو پێگەیەدا، ئەوا دەتوانرێت بووترێت کە گرنگترین پرسی پێگەی جیۆستراتیژی کوردستان بریتیە لە ڕێڕەوی بەسترانەوەی سنووری جوگرافی کوردستان بە کەنارەکانی دەریای سپی ناوەڕاست، بە دیاریکراویش بەسترانەوەی هەرێمەکانی ڕۆژئاوای کوردستان بەو ناوچەیە، کە دەتوانین بەم شێوەیە ئاماژە بۆ گرنگی ئەو ستراتیژە بدەین بەوەی کە ” ستراتیژی کەوتنەسەر دەریا، سەنگی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و مرۆیی تایبەت بەخۆی هەیە، بەهۆکاری پەیوەندی و ئاڵوگۆڕی بەردەوامی بازرگانی و مامەڵەکردن و هاتووچۆوە ئەو پێگانە سیمایەکی دیکەی جیاوازی لە پێگە داخراوەکان دەبێت، بەتایبەت بۆ هەناردە و هێنانی بازرگانی و لەوەش گرنگتر بابەتی وزە کە بڕبڕەی پشتی بواری پیشەسازیە “، کە بەشێکی گەورەی ئەو تەحەدییەش پەیوەندی سەرەکی هەیە بە هێڵی عەفرین –کۆبانێ  ئەوەش بەهۆی هەڵکەوتەی جوگرافی عەفرین لەلایەک کە هاوسنوورە لەگەڵ ناوچەکانی لیوای ئەسکەندەرون لەو پەڕی باشوری ڕۆژئاوای باکوری کوردستان و ناوچەکانی ئەدلەب و لازقیە لە سوریا کاتێک ئەدلەب کەنارە ئاوییەکانی لازقیە وعەفرین بەیەکەوە دەبەستێتەوە ، لەلایەکی دیکەوە بەهۆی کۆنتڕۆڵی گروپە نا کوردییەکانەوە لەناوچەی ئەدلەب و لازقیە، ئەوەی ئەو تەحەدییە ڕاست دەکاتەوە بریتیە لە پێشڕەوی هێزە کوردییەکان بەرەو ناوچەی ئەدلەب و گەیشتن بە کەنارە ئاوییەکانی لازقیە و دامەزراندنی دەسەڵاتی ئەو هێزانە لێیان، بەڵام بەهۆی تەحەدیی پێشوتر کە باسی لێوەکرا لە هێڵی عەفرین – کۆبانێ لەمپەرێکی گەورەیە لە گواستنەوەی هێز و پاڵپشتی هەرێمەکانی جەزیرە و کۆبانێ بۆ هەرێمی عەفرین تاکو لەو ڕێگەوە پەرەسەندنی هێزە کوردییەکان بەرەو کەناری دەریا بڕوات، هاتنە ناوەوەی هێزەکانی تورکیا بۆ پارێزگای ئەدلەب لە بەرواری ٦/٥/٢٠١٧ مەترسی بەهێزبوونی هێزی تورکی بەشێوەی ڕاستەوخۆ لەو ناوچەیە هەڕەشەیەکی گەورەیە لەبەردەمی ئەو ڕێڕەوەدا، لە ئەگەری پەرەسەندی زیاتری هێزە تورکیەکان لەو ناوچەیە خواستی هێزەکوردییەکان بۆ ئەم هێڵە بە ئەگەری زۆر لەباردەچێت، ئەوەش مەترسیەکی گەورەیە بۆسەر ئەو ڕێڕەوە ستراتژیە، کە ئەوەش دوای ئەو هاوپەیمانیە ٣ قۆڵیە بوو کە لەنێوان ئێران و ڕوسیا و تورکیادا دروستکرا و لە ئەنجامدا و لە بەرواری ٥/٥/٢٠١٧ واتە ڕۆژێک بەرلە هاتنی هێزە تورکیەکان بۆ ئەدلەب لەسەر دروستکردنی ٤ ناوچەی ئارام لە سوریا ڕێکەوتن، کە ئەوەی جێگای هەرەشەیە ناوچە کوردییەکان لەو پرۆژەیەدا باسنەکراون هەرچەند بەڕوونی باسی لەناوبردنی داعش و بەرەی نوسرە کراوە.

هێڵی باشوری کوردستان – ڕۆژئاوا :

لە ڕاستیدا و لە حاڵەتی ئاساییدا ئیرادەی هێزە سیاسییەکانی دوو بەشی کوردستان هۆکاری یەکلاکەرەوەیە لەسەر دۆخی پەیوەندییەکانی دووبەشی کوردستان کە هەڵکەوتەی جوگرافی باشور و ڕۆژئاوای کوردستان بەجۆرێکە کە بەشێکی کەمی سنووری پارێزگای دەهۆک لەرێگای دەروازەی سێمێلکا لەگەڵ ناوچەکانی شەنگال و ڕەبیعە و زوماڕ و شیمال کە بەستراونەوە بە ناوچە سنوورییەکانی دێرک و گرکێلک و تلکۆچەر لە ڕۆژئاوای کوردستان، بەڵام ئەوەی نا ئاساییە و مەترسی گەورە دەخوڵقێنێت هەڵکەوتەی جیۆئیتنی بەشی زۆری سنووری نێوان ڕۆژئاوا و باشوری کوردستان و لەپاڵ ئەوەدا هەڵگیرسانی ئاگری ناوخۆیی لەو ناوچانە و قۆستنەوەی ئەو خاڵە نەرێنیە ( نقتە زعف )ەش کە دەرفەت و هەلی زێڕینە بۆ نەیارانی پرسی کورد لەوانەش هەژمونگەرایی شیعی –ئێرانی و وڵاتانی ناوچەیە بۆ پەیداکردنی هەژمون لەو ناوچە فرە ئیتنیانە، ڕووداوەکانی ئەو دواییەش لە کۆنتڕڵکردنەوەی شەنگال لەلایەن هێزەکوردییەکانەوە دەستپێدەکەن و کێشەکان لەوێوە گرێ دەگرن کاتێک ململانێی سیاسی شەڕئامێزانەی هێزەکوردییەکان لەسەر ناوچەی شەنگاڵ و دەوروبەری چڕبوونەوە تا گەیشتە کەوتنەوەی شەڕی ناوخۆ، بەوەش دانیشتوانی ئەو ناوچانە بەهۆی قەیرانەکانی پەیوەست بە هۆشیاری سیاسی و مێژوویی لەلایەک و ئاستبەرزی ململانێی نێوان هێزە کوردییەکان کە جۆرێک لە سەرلێشێواوی لای کۆمەڵگای ئەو ناوچانە دروست کردووە بە ئاسانی دەبنە قەڵغانی هێزە ناوچەییەکان، لە ئێستادا بەشێکی مەترسیەکان دەرکەوتون وبەشێکی زۆری مەترسیەکانی ئەم تەحەدیە بۆ داهاتوویەکی درێژ لە دۆخی بێ چارەسەریدا ئەگەری دەرکەوتنیان هەیە .

تەحەدی سیاسی :

تەحەدی سیاسی جیۆپۆلەتیکی تەواوکاری کوردستان لەسەر ئاستەکانی ناوخۆیی و دەرەکی لەو قۆناغەدا بریتیە لەو شێوە ململانێیەی کە لە نێوان حیزبە فەرمانڕەواکانی دوو بەشی کوردستاندا هەیە، کە خۆی لە ئاستێکی بڵندی دژایەتی و یەکترقبوڵنەکردندا بینیوەتەوە، بۆتە هۆی بەربەست و کۆسپ و کاریگەرترین خاڵی نەرێنی لەبەردەمی پرسە نەتەوایەتیەکەدا، لە ڕاستیدا هەر ئەو بەربەستە ناوخۆییەش دەبێتە بنچینە و بناغەی لاواز بۆ فاکتەری دەرەکی و نێودەوڵەتی، کە ڕەنگدانەوە و کاریگەری نەرێنی بەرچاوی هەبووە، بەم هۆیە تەحەدی ئاشتەوایی نیشتیمانی و سازانی هێزە سیاسییەکانی کوردستان مەرجی بنەڕەتی و سەرەکیە بۆ بەرەوپێشچوون و سەرکەوتنی پرسەکە، لەسەر ئاستی دەرەکی و دەرەوەدا تەحەدیاتەکە خۆی دەبینێتەوە لە نەبوونی هاوهەڵوێستی و یەکگرتووی و لەبەرامبەردا بوونی پەرتەوازەیی نوێنەرایەتی و دەنگی نەتەوەیی کورد لە دەوڵەتان و کۆڕ و کۆبونەوە و کۆنفرانسە نێودەوڵەتیەکان و کۆمەڵگای نێودەوڵەتی، کە لە ماوەی ڕابردوو و ئێستادا بۆتە گرفتێکی گەورەی بەردەم گەشەی پرسی نەتەوایەتی و چەسپاندنی ماف و دەستکەوتەکانی گەلی کورد لە پرۆژە و ڕێکەوتنەکاندا، کە بەهۆی ئەو ئاستە ململانێی و دژایەتیەی کە لە نێوخۆدا هەیە، بەوەش هەر هێزە و هەوڵی نوێنەرایەتی جیا دەدات لە جێگای پێکهێنانی نوێنەرایەتی هاوبەش و یەکگرتوو، لەوانەش هەروەک لە دیبلۆماسی کورد لە کۆنفرانسەکانی ژنێفی تایبەت بە قەیرانی سوریاو کۆنفرانسەکانی ئەستانە و .هتد.د دا دەبینین کە لەئەنجامی ئەو پەرشوبڵاوی و پەرتەوازییە نوێنەرایەتی کورد بێ سەنگ و قورساییە، هەروەک لە پرۆژەی هێزە نێودەوڵەتیەکاندا کورد و هێزە سیاسییەکانی بێ سەنگ و قورساین و لە داڕشتنەوەی نەخشەی جیۆسیاسی ناوچەکە کاڵتر لە پێویست کورد و دۆزەکەی دەبینن، لەگەڵ ئەوەشدا کورد لە دووبەشی کوردستان کاریگەرترین هێزی سەربازی دژی داعش بووە و بە کردەوە فەرمانڕەوای ڕووبەرێکی بەرفراوانی خاکی عێڕاق و سوریان، هاوهەڵوێستی و بەشداری هەمەلایەنی پارتەکانی باشور بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم و یەکگرتووییان لەبەرامبەر بەغداد تەحەدی سیاسی باشوری کوردستان لە ئاستی ناوچەیی پێکدەهێنێت، کاتێک دۆخی پەرتەوازەیی قورسایی هێزی کوردی کەم دەکاتەوە ڕاستەوخۆ دەبێتە مەرجی کەمبوونەوەی ئەو قورساییە بەرامبەر بە هێزە ناوچییەکانیش لە دۆخی پێچەوانەشدا بەهەمان شێوە کاریگەری ئەرێنی دەبێت لەسەر هەڵوێستی هێزە ناوچەییەکان، هەرچەند لەپاڵ تەحەدی سیاسی باشوری کوردستان شکاندنی تەحەدی سیاسی لە ڕەهەندە باشور-رۆژئاواییەکەیدا فشار لەسەر تاران و ئەنقەرە و چڕکردنەوەی خەباتی ڕامیاری نەتەوەیی ڕۆژهەڵات – باکور فاکتەری ستراتیژیە بە ئاڕاستەی ئەرێنی پرسەکە .

دۆمینۆی چارەسەری :

 دۆخی سیاسی > هێڵی باشور-رۆژئاوا > هێڵی کۆبانێ-عەفرین > هێڵی عەفرین –کەناری دەریا

بەخوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی تەحەدیەکانی بەردەم قۆناغی ئێستای تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستان لە دووبەشی کوردستان دەردەکەوێت کە تەحەدیەکان خۆیان دەبیننەوە لە کۆمەڵێک تەحەدی پەیوەست بەیەک و یەک بەدوای یەک هاتوو، بەجۆرێک چارەسەری تەحەدییەک دەبێتە کرانەوەی گرێ کوێرەی ئەوی تریان، بەتایبەتیش پەیوەندی نێوان دۆخی سیاسی و هێڵەکان بە دوای یەکدا، کە دەبینین پێشینەی بەڕوشاخانەکان بریتیە لە بەڕوشاخانی سیاسی کە خۆی دەبینێتەوە لە ململانێی توند ویەکترقبوڵنەکردنی نێوان هێزە کوردییەکان، لە کەمترین دۆخدا دەبینین پەیوەندی نێوان هێزە کوردییەکان لەمپەرە لەبەردەم ڕۆیشتنەوەی نزیکەی ٦ پێشمەرگەی ڕۆژئاوا کە لە باشوری کوردستان مەشقیان پێکراوە، پرسی شەنگال و دەوروبەری کە ئێستا بۆتە جێگای ململانیی توندی هێزەکان لە دۆخی چارەسەری تەحەدی سیاسی کێشەکانی زووتر و بە ڕێگای ئاشتی و برایانە یەکلایی دەکرێنەوە، لە ئەگەر چارەسەری بەروشاخانی سیاسی و هێڵی باشور-رۆژئاوا کارئاسانی زۆر دەکات تاکو لەلایەک بەهۆی پاڵپشتی هێزەکانی باشور ڕاستەخۆ لە ڕێگای هێڵەکەوە بۆ هەرێمەکانی جەزیرە و کۆبانێ ڕێڕەوبکەن لە زیادکردنی توانای سەربازی هێزەکانی ڕۆژئاوا بۆ سەرکەوتنی زیاتر لەکۆنتڕۆڵی ناوچەکانی کۆبانێ و عەفرین، لە لایەکی دیکەوە خودی ئەو چارەسەرە سیاسیە کار ئاسانی دەکات تاکو لە ڕێگای زیادبوونی سەنگی کورد و چاوخشاندنەوەیەک بە پەیوەندیە ناوچەییەکان بەهێزتر فشار بخرێتە سەر تورکیا و لەرێگای دبلۆماسی و ئاشتیەوە کارئاسانی بۆ ڕێڕەوی  کۆبانێ و عەفرین بکات کە لەو دۆخەدا پێویستی بە هەوڵێکی گەورەی سیاسی ناوخۆیی دەکات کە لەکەمترین حاڵەتدا پێویستی بە پێشکەشکردنی چارەسەرێکی بنبڕانەی پرسی کورد و پەکەکە دەکات لە باکوری کوردستان کە ئەوەش دۆخەکە قورستر دەکات، لەو هەل و مەرجەدا ڕێگا ئاسانتر دەبێت لە گەیشتنی هێزەکوردییەکان بە کەنارەکانی دەریای ناوەڕاست .

ئەنجامگیری :

  داینامیکی بوونی پرسەکە دەلالەت دەکات لە جێگیرنەبوون و نادیاربوونی بەرچاو لە  ئایندەی نزیکی تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستان، کە سەرباری کۆنتڕۆڵکردنەوەی بەشی زۆری ناوچە کوردستانیەکانی دووبەشی کوردستان، لێرەدا دەتوانین دوو فۆڕمی بەڕووشاخان ( تەحەدی )ی پەیوەست بە پرسی بەئەنجام گەیشتنی خەون یان ستراتیژ و گەشەی جیۆپۆلەتیکی کوردی لێک جیابکەینەوە کە بریتین لە یەکەم ململانێ و شەڕی سەربازی بە کۆنتڕۆڵکردنەوەی ناوچە کوردستانیەکان و دووەم کە هێزی بەرچاو لەوەی تریناوە وەردەگرێت وەکو مەرج و حەتمیەتێکی پێشینە، بریتیە لە بینینی ڕۆڵێکی سیاسیانەی ئەوتۆ کە تەواوکەر و ڕێگە خۆشکەری پرۆژەکە بێت، خەون و ستراتیژ و واقع ؟؟، خاڵێکی گرنگی پەیوەست بەو بابەتە بریتیە لە جیاکاریکردن لەنێوان هەریەکە لەو ٣ چەمکەی هاتوو، کە خەونی لەمێژینە و مێژوویانە و تێڕوانینی کورد چیە و سترایژی هێزە سیاسییەکان لە چی ئاستێکی پێویستیدایە وە تاچەند سیاسەتێکی سەرکەوتوو و ڕاستەقینەیان لەو لایەنەوە گێڕاوە، هەروەها بارودۆخی سیاسی ناوچەکە و گەمەی هێزە ناوچەیی و سەرووناوچەییەکان تا چەند دەرفەت و زەرفیەت تەریب بەو خەون و ستراتیژە دەگێڕێت بە جیاوازی کردن لەنێوان دۆخەکانی ( ڕاکێشانی بەرژەوەندی و خۆگونجاندن لەگەڵ هاوکێشەکان، قۆستنەوەی زیاتر و کەڵک وەرگرتن لە دەرفەت و بەرهەمهێنانی دەرفەتی تر، خوڵقانی دەرفەتی کۆمەگکاری تاک ئاڕاستە )، ئەگەر هێزە کوردییەکانی ڕۆژئاوا و باشوری کوردستان بە نمونە وەبگرین، بەو ڕۆڵە سەربازیییەی ئەو دواییەی دژی داعش بینیان، دەبینین کورد سەرکەوتنی مەزنی لە هەریەکێک لەو دۆخانە دروستکردووە کە تەواوکەری یەکترین، ڕاکێشانی بەرژەوەندی هێزە سەرووناوچییەکان بە گێڕانی ڕۆڵی سەرزەمینی کارا لەو جەنگە و کەڵک وەرگرتن لە دەرفەتەکان بە گەشەی حکومداری هێزی کوردی بۆ زۆرینەی ناوچە کوردستانیەکان بە خوێندنەوەی ئەو تەحەدیانەش کە لە ئەگەری سەرکەوتن بەسەریاندا پێگەی جیۆستراتیژی کوردستان لە ئایندەی نزیک بەرەو پێگەیەکی نمونەیی دەبات،  دۆخی کۆمەگکاری تاک ئاڕاستە پشتگیری هێزە نێودەوڵەتیکانە بۆ هێزە کوردییەکان بەتایبەتیش ئەمریکا کە بە هاوپەیمانی لەگەڵ هێزە سەربازیە کوردییەکان لە ئێستادا شەڕی بنبڕی داعش دەکات، لەئەگەری سەرنەکەوتنی کورد بەسەر تەحەدیەکان و دروستبوونی دۆخێکی نالەبارتر و بەهێزبوونی هەژمونگەرایی وڵاتانی ناوچە لەنێو هەرێمە کوردییەکان ئایا لە کۆمەگەکانیان تاک ئاڕاستە بەردەوام دەبن هەروەک چۆن لەشەڕی لەناوبردنی داعشدا ئەنجامی دەدەن .

لە قۆناغی هەنوکە  کە شەڕی داعشە و بەرەبەرە قۆناغەکە لەگەڵ کۆتایی هاتنی شەڕەکە کۆتایی پێدێت، پرسی تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستان گەشەی گەورەی لە دوو پارچەی باشور و ڕۆژئاوای کوردستانی بەدەستهێناوە و کۆمەڵێک تەحەدی ستراتیژی و سیاسی بوونەتە لەمپەر لەبەردەم گەشەیەکی نمونەیی کە هەروەک باسیان لێوەکرا .

لەژێر ڕۆشنایی ئەوەی باسکرا پێویستە بووترێت کە ساناهی و لۆژیکترین ڕێگا لەبەردەمی هێزە کوردییەکان بۆ بڕینی سەرجەمی ئەو تەحەدیانەی کە باسیان لێوەکرا و جێبەجێبوونی هەرچی زووی خەون و پرۆژەی کوردی لە تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستان، بریتییە لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندی نێوان هێزە کوردییەکان لە دوو پارچەی کوردستان وەکو فاکتەری سیاسی ناوخۆیی بوونیادی، بەدەر لە سەرکەوتن بەسەر ئەو بەرووشاخانە بوونیادیەدا کاتی زۆر و ڕیسکی لە ڕادەبەدەری گەلی کوردی لێ دەکەوێتەوە، هەرچەندە دەرفەتی کۆمەگکاری تاک ئاڕاستەش بەردەوامبێت، لەئەگەری سەرکەوتنی باشور و ڕۆژئاوای کوردستان کە قوڵایی ستراتیژی ئەو دوو پارچەیە بریتین لە ڕۆژهەڵات و باکوری کوردستان سەرباری تەواوکاری جیۆپۆلەتیکی کوردستانی گەورە، کورد دەبێتە یاریکەرێکی ناوچەیی بەهێز و خاوەن پێگەی ستراتیژی ناوچەیی و نێودەوڵەتی .

سه‌رنج و كۆمێنت

كۆمێنت