عەلی بارامی
بانە وەك بە ناوەكەیەدا دیارە یانی هەڵكەوتوو له بەرزی و بان، شارێكی بە ژمارە بچووك بەڵام ورە و خۆراگری و شەهامەت و قارەمانیەكەی بەرزتر و گەورەترە لە شاخەسەركەشەكانی دەورووبەری. بانەییەكان بەهۆی هەڵكەوتەی تایبەتی شارەكەیان لەنێو كوێستان و شاخەبەرز و دارستانە چڕو پڕەكانی، خاوەن هەستی ملنەدان و خۆراگری و مقاومەت و ژیان بە سەربەرزین.
خەڵكێكی خوێنگەرم و میواندار، كە هەر لە هەرەتی منداڵیەوە لەگەڵ دەرد و رەنج و مەینەتی جۆراوجۆر دەست و پەنجە لێدەدەن و لە ژیاندا گەلێك بەردی سارد و گەرم دێتە رێیان و ئەوەش وایان لێدەكات خەڵكێكی خاوەن تایبەتمەندی بەرز و مەردانە بن.
بانەییەكان ناتوانن بە هەموو شتێك بڵێن بەڵێ و مل بدەن بەتایبەت داگیركراوی و دەردی ژێردەستی بەلایانەوە لە هەموو دەرێك بە ئازارترە و ئەوەش وای لێكردوون لەبەرامبەر دیكتاتۆر و داگیركەراندا زۆرترین وشەی “نا” یان هەبێ. بۆیە گەر مێژووی شۆرشی نەتەوەیی كورد هەڵدەینەوە دەوریی بانە و بانەییەكان زۆر دیار و بەرچاو دەبینین.
لە كۆمەڵەی ژێكاف و كۆماری كوردستان و بزوتنەوەكانی دوای ئەوانیش دەوریی بانەییەكان زۆر دیار و بەرچاوە، لە كاتی كۆماری كوردستاندا گەورە ژنراڵی كۆمار حەمە رەشی خانی بانە وێردی سەر زمانی خاس و عامی كوردستان بوو ئەو ژنراڵەی لە پێناو پاراستنی كۆمار و خاكی كوردستان لە هیچ هەوڵێك درێغی نەكرد. لەشكری بانەییەكان لە دژایەتی هێزی داگیركەری شا و دەست و پێوەندەكانیان داستانی ئەوندە زۆر و زەوەندیان تۆمار كردووە كە ئازایەتی و چاونەترسیان هەتا ئێستاش باسی نێو مەجلیس و شەو چلەكانە.
لە كاتی راپەرینی خەڵكی ئێران دژ بە رژیمی شا، شاری بانە و بانەییەكان شۆرشیان لە هەموو شوێن و ناوچەیەكی دیكەی كوردستان و ئێران بەناو و دەنگتر بوو، بانەییەكان بە پێشەنگایەتی مامۆستا شێخ جەلال بانەیان كردبووە ناوەندێكی گرینگ و كاریگەری راپەرینی جەماوەری و خەباتی خەڵكی بانە بۆ روخانی رژیمی شا ببووە نمونە و رەمز بۆ شار و ناوچەكانی دیكەی كوردستان و هەوڵ و هیمەتی بانەییەكان لە چوارگۆشەی ئێراندا دەنگی دابوویەوە.
لە دوای هاتنەسەركاری رژیمی خومەینی خوێنمژ و هێرش و پەلاماری هێزەكانی رژیم بۆسەر كوردستان، بانەییەكان زۆرترین داستانی بەرنگاریان تۆمار كرد، گەورەترین جەنگەكانی ساڵی 1358 لە ناوچەی بانە و بەشان و پیل و خوێنی بانەییەكان تۆماركرا، نمونەی هەرە دیاری ئەو شاجەنگانە، جەنگی 10ی خەزەڵوەری 1358 كە لە پێچەكانی كەوپێچەوە هەتا دەروازەی شاری بانە، هێزی پێشمەرگەی سازمانی خەبات هێزێكی زۆر و تا ددان پۆشتەی رژیمی خومەینیان بە تەواوی تەفروتوونا كرد و داخێكی گەورەیان نا سەردڵی دەسەڵاتدارانی تازەی ئێران. لە دوای داگیركردنەوەی كوردستان لەلایەن هێزەكانی رژیمەوە، بانەییەكان زۆرترین زەربەی گورچوبریان لەو هێزانە دا، وەك دەڵێن پێشمەرگەكانی بانە كونەمشكیان لە پاسدارانی رژیم كردبووە قەیسەری.
خەڵكی شاری بانە لەماوەی ساڵانی رابردوودا لە هەر هەلێك كەلێكیان وەرگرتووە بۆ راپەرین و نارەزایەتی دژ بە رژیمی دیكتاتۆر و داگیركەری ئێران. بەتایبەت لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا راپەرین و نارەزایەتی بانەییەكان وێردی سەر زاران بووەو كەم رۆژ بووە سەردێری رۆژنامە و ماڵپەرەكانی پێ نەرازێتەوە.
بانەییەكان یەكدەست و یەكگرتوو لە نارەزایەتی بە سیاسەتی داخستنی سنوورەكان و قڕكردنی خەڵكی كوردستان لەلایەن رژیمی دژە كوردی ئاخوندانەوە، 25 رۆژ مانگرتنی كەم وێنەیان بەرێوەبرد و وێكرا دووكان و بازاریان داخستوو و داوای كردنەوەی سنوورەكان و كەمكردنەوەی گومرك و بەربەستەكانی دیكە بۆ هاوردە و گواستنەوەی كەل و پەل لەو سنوورانەیان دەكرد. ئەو مانگرتنە بەشكۆیەی شاری بانە لە ماوەی دەسەڵاتی 40 ساڵەی ئاخوندان زۆر گەورە و كەم وێنە بوو، كە بانەییەكان بەو هەنگاوەیان داستانێكی دیكەیان قارەمانانەی دیكەیان بە مێژووی پر سەروەری خۆیان زیاد كرد بەوەش هێندەی دیكە ئازیز و قەدر گران بوون لەكن خەڵكی شارەكانی دیكەی كوردستان و ئێران. دەرد و رەنج هەر چەند زۆر بێ قارەمانی و جوانمێری زیاتر لە بانەییەكان دەبیندرێ و تا دێ بانە زیاتر و زیاتر دەبێتە مەكۆی سەرهەڵدان و خۆراگری و بەرنگاربوونەوەی داگیركاری و بڵێسەی گڕی خەبات و رزگاری كوردستان لە بانەوە لێدەدرێ و بانەییەكان دەبنەوە نمونەی ئازادیخوازی و مافویستی.
ماوە بڵێم بانە شارێكی بچووك بەڵام بەرز و خۆراگر و قارەمان بۆ هەمیشە ناوی بە بەرزی یاد دەكرێتەوە.
سڵاو لە قارەمانی و خۆراگری خەڵكی پێشرەو و پێشەنگی شاری بانە “قەڵای مێرخاسان”.
